Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 1 czerwca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Jacek Chmura (spr.)
Sędziowie:	SSO Wojciech Vogt SSO Barbara Mokras
Protokolant:	st. sekr. sąd. Elżbieta Wajgielt

po rozpoznaniu w dniu 1 czerwca 2017 r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z wniosku D. G. (1)

z udziałem J. G., J. B., E. Ć., G. T. (1) i G. T. (2)

o dział spadku po P. B. (1) i zniesienie współwłasności

na skutek skargi A. C. o wznowienie postepowania zakończonego prawomocnym postanowieniem Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia (...) r. w sprawie (...), na skutek apelacji uczestników postepowania G. T. (1) i G. T. (2) od postanowienia Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie z dnia 28 czerwca 2005 r. sygn. akt I Ns 39/04

postanawia

I.  Wznowić postępowanie zakończone prawomocnym postanowieniem Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia (...) r. w sprawie (...)

II.  Oddalić apelację.

SSO Barbara Mokras SSO Jacek Chmura SSO Wojciech Vogt

II Ca 155/17

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 12 grudnia 2016 r. A. C. wniosła do Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie skargę o wznowienie postępowania w sprawie z wniosku D. G. (1) z udziałem J. G., J. B., G. T. (1) i G. T. (2) o dział spadku po P. B. (1) i zniesienie współwłasności, zakończonego postanowieniem Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia (...) r. w sprawie(...) o oddaleniu apelacji, wydanego na skutek apelacji uczestników postępowania G. T. (1) i G. T. (2) od postanowienia Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie z dnia 28 czerwca 2005 r. w sprawie I Ns 39/04. W żądaniu skargi A. C. wniosła o wznowienie powyższego postępowania i zmianę postanowienia Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie z dnia 28 czerwca 2005 r. poprzez przyznanie na jaj rzecz nowoprojektowanych działek nr (...).

W uzasadnieniu skarżąca wskazała, że przed wydaniem postanowienia przez Sąd Okręgowy w Kaliszu, to jest w dniu 14 grudnia 2005 r. nabyła ona od D. i J. G. udziały w nieruchomościach będących przedmiotem postepowania o działa spadku i zniesienie współwłasności w sprawuje I Ns 39/04. Wnioskodawczyni była zatem zainteresowaną w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c. która nie brała udziału w toczącym się postępowaniu. Zachodzi zatem podstawa do wznowienia postępowania z art. 524 § 2 k.p.c.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Postanowieniem z dnia 28 czerwca 2005 r. Sąd Rejonowy w Ostrzeszowie w sprawie I Ns 39/04 z wniosku D. G. (1), z udziałem J. B., E. Ć.. G. T. (1), G. T. (2) i J. G. dokonał działu spadku po P. B. (2) z domu P. zmarłej dnia 29 stycznia 2000 r. w O. oraz zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w O. o powierzchni 0.28.15 ha, oznaczonej jako działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Ostrzeszowie prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), poprzez jej podział fizyczny, w ten sposób, że:

1.  Prawo własności projektowanych działek:

a)  nr (...) o powierzchni 0.03.21 ha;

b)  nr (...) o powierzchni 0.02.05 ha;

c)  nr (...) o powierzchni 0.01.41 ha;

przyznał na rzecz:

a)  D. G. (2) z domu B., córce W. i P. – w ½ części;

b)  D. G. (2) z domu B., córce W. i P. oraz J. G. syna W. i A. do wspólności ustawowej - w ½ części;

2.  Prawo własności projektowanej działki nr (...) o powierzchni 0.21.48 ha przyznał na rzecz G. T. (1), córki J. i H. oraz G. T. (2), syna B. i K., do wspólności ustawowej.

3.  Kosztami postepowania Sąd obciążył wnioskodawczynię i uczestników postepowania w zakresie przez nich poniesionym i z tego tytułu nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa od uczestników G. T. (1) i G. T. (2) solidarnie kwotę 46,81 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

(postanowienie k. 181 akt I Ns 39/04 SR w Ostrzeszowie).

W dniu 7 września 2005 r. apelację od powyższego postanowienia złożyli uczestnicy postepowania G. T. (1) i G. T. (2). Odpis apelacji został doręczony wnioskodawczyni D. G. (1) i uczestnikowi J. G. w dniu 5 grudnia 2005 r. do rak dorosłego domownika.

(apelacja k.187-189, dowód doręczenia k.201, 203 akt I Ns 39/04 SR w Ostrzeszowie).

Wezwanie na termin rozprawy apelacyjnej dla wnioskodawczyni i uczestnika J. G. odebrała wnioskodawczyni D. G. (1) w dniu 26 stycznia 2006 r. Na wyznaczonej w dniu (...)r. rozprawie apelacyjnej przed Sądem Okręgowym w Kaliszu w sprawie(...) stawiła się wnioskodawczyni D. G. (1) osobiście. W zajętym stanowisku wniosła ona o oddalenie apelacji.

(poświadczenie odbioru k.208, 211, protokół k.214 akt I Ns 39/04 SR w Ostrzeszowie).

W dniu 14 grudnia 2005 r. J. G. i D. G. (1) zawarli przed Notariuszem A. Z. w formie aktu notarialnego rep. (...) (...) z A. C. umowę darowizny nieruchomości, na mocy której D. i J. G. darowali córce A. C. między innymi udział we własności nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0.25.68 ha zapisanej w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie Kw nr (...) w wysokości 1/8 części we wspólności ustawowej oraz w 1/16 części z majątku odrębnego D. G. (1).

(umowa darowizny k. 14-15).

O dokonanej darowiźnie D. G. (1) i J. G. nie poinformowali Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie ani Sądu Okręgowego w Kaliszu do dnia wydania orzeczenia przez Sąd Okręgowy w postepowaniu apelacyjnym.

(protokół k. 214 akt I Ns 39/04 SR w Ostrzeszowie).

Postanowieniem z dnia 3 lutego 2006 r. w sprawie (...) Sąd Okręgowy w Kaliszu oddalił apelację uczestników postepowania G. i G. T. (2).

(postanowienie k. 215 akt I Ns 39/04 SR w Ostrzeszowie).

Wobec powyższych okoliczności Sąd Okręgowy zważył:

Dokonując merytorycznej oceny podstaw skargi o wznowienie postępowania Sąd rozpoznający niniejszą sprawę poddał analizie i ocenił przyczyny zaniechania wezwania skarżącej A. C. do udziału w sprawie o dział spadku po P. B. (1) i zniesienie współwłasności (I Ns 39/04 Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie) w charakterze uczestniczki postępowania w sprawie o sygn. akt (...) oraz rodzaj i charakter naruszenia prawa materialnego skarżącej na skutek wydania w jego toku orzeczenia kończącego postępowania w sprawie.

Stosownie do art. 524 § 2 k.p.c. zainteresowany, który nie był uczestnikiem postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy, może żądać wznowienia postępowania, jeżeli postanowienie to narusza jego prawa. W takim wypadku stosuje się przepisy o wznowieniu postępowania z powodu pozbawienia możności działania.

Zainteresowany niebędący uczestnikiem postępowania, którego interesy narusza prawomocne postanowienie dokonujące działu spadku i zniesienia współwłasności nieruchomości, może dochodzić swych praw wyłącznie w drodze wznowienia postępowania na podstawie art. 524 § 2 k.p.c., gdyż przepis art. 379 pkt 5 k.p.c. ma zastosowanie tylko do naruszenia prawa do obrony strony procesu (a z mocy art. 13 ust. 2 k.p.c. także uczestnika postępowania nieprocesowego), a nie osoby, która przymiotu takiego nie posiada i w postępowaniu w ogóle nie brała udziału. Nieważność z art. 379 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zachodzi bowiem w postępowaniu nieprocesowym wtedy, gdy możności obrony swych praw został pozbawiony uczestnik, czyli osoba, która, jako zainteresowana w sprawie, wzięła w niej udział lub była do tego wezwana (art. 510 k.p.c.) - por. uchwała. SN z dnia 20 kwietnia 2010 r. w sprawie III CZP 112/09 zasada prawna, OSNC 2010/7-8/98, LEX nr 570265.

Norma art. 524 § 2 k.p.c. ma samodzielny charakter i określa dwie przesłanki wznowienia (brak uczestniczenia przez osobę zainteresowaną oraz naruszenie jej praw postanowieniem). Nie ulega wątpliwości, że w sprawie o dział spadku po P. B. (1) i zniesienie współwłasności do kręgu osób zainteresowanych w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c. należą przede wszystkim spadkobiercy po P. B. (1) i pozostali właściciele nieruchomości oraz ich następcy prawni. Status zainteresowanych mają też nabywcy udziału w przedmiocie należącym do spadku (orzeczenie SN z dnia 11 października 1961 r. II CR 513/61, LEX nr 918002).

W ocenie Sądu w realiach niniejszej sprawy należy stwierdzić, że skarżąca – nabywając w toku postępowania o dział spadku i zniesienie współwłasności nieruchomości (przed prawomocnym zakończeniem postępowania) udziały w przedmiotowych nieruchomościach należących do spadku, stała się osobą zainteresowaną w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c. i tym samym powinna wziąć udział w toczącym się od tego momentu postępowaniu. Nabywając powyższe udziały i biorąc udział w toczącym się postepowaniu mogłaby wnosić o przyznanie poszczególnych nieruchomości na swoją rzecz jako jeden ze współwłaścicieli. Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał, że w niniejszej sprawie zachodziły przesłanki z art. 524 § 2 k.p.c. do wznowienia postepowania nieprocesowego, zakończonego postanowieniem Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia 3 lutego 2006 r. w sprawie II Ca 7/06. Na podstawie art. 405 k.p.c. właściwym do rozpoznania skargi o wznowienie był Sąd Okręgowy w Kaliszu, orzekający jako ostatni co do istoty sprawy. Z uwagi na odpowiednie stosowanie art. 408 k.p.c. i art. 407 § 1 k.p.c. termin do wniesienia skargi został zachowany.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt. I postanowienia.

Zgodnie z art. 412 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę w granicach, jakie zakreśliła podstawa wznowienia postępowania. W niniejszej sprawie skarżąca, A. C. wnosiła o zmianę postanowienia Sądu Okręgowego w Kaliszu z dnia (...)r. w sprawie (...) i rozstrzygnięcia o przyznaniu nowoprojektowanych działek, wydzielonych z nieruchomości spadkowej na jej rzecz, zamiast na rzecz wnioskodawczyni D. G. (1) i uczestnika J. G..

Należy jednak stwierdzić, że sytuację prawną skarżącej, jako nabywcy udziału w przedmiocie należącym do spadku reguluje art. 1036 k.c., zgodnie z którym spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku. W braku zgody któregokolwiek z pozostałych spadkobierców rozporządzenie jest bezskuteczne o tyle, o ile naruszałoby uprawnienia przysługujące temu spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku.

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni D. G. (1) i uczestnik postępowania J. G. nie uzyskali – do czasu prawomocnego zakończenia postępowania - zgody pozostałych spadkobierców na zbycie udziału w nieruchomości spadkowej. Nie wystąpili o taką zgodę do pozostałych spadkobierców. Należy podkreślić, że D. i J. G. odpis apelacji otrzymali w dniu 5 grudnia 2005 r., to jest jeszcze przed zbyciem udziałów w nieruchomości na rzecz A. C., co miało miejsce 14 grudnia 2005 r. Ponadto wnioskodawczyni i uczestnik zostali zawiadomieni o rozprawie apelacyjnej, a D. G. (1) wzięła w niej udział, uzyskując informację o treści orzeczenia Sądu Okręgowego w Kaliszu. Nie poinformowała ona jednak Sądu Okręgowego ani pozostałych uczestników postępowania o wcześniejszym zbyciu udziałów na rzecz A. C.. W tej sytuacji należy zbycie to uznać – w myśl art. 1036 k.c. – jako bezskuteczne wobec pozostałych uczestników postępowania.

Postanowienie o dziale spadku – w myśl art. 1037 k.c. – ma charakter konstytutywny, kreuje nową sytuację prawną dotychczasowych spadkobierców i majątku spadkowego. Wcześniejsze zbycie udziału w przedmiocie należącym do spadku nie prowadzi do upadku wspólności majątku spadkowego, nabywcy przysługują jedynie uprawnienia wynikające ze współwłasności. Status nabywcy nie jest tożsamy ze statusem prawnym spadkobiercy. Konstytutywny charakter rozstrzygnięcia sądowego o dziale spadku powoduje, że wygasają również uprawnienia nabywcy udziału w przedmiocie należącym do spadku. Jeżeli nie uzyskał on w orzeczeniu działowym przyznania majątku na swoją rzecz, to może dochodzić roszczeń odszkodowawczych jedynie od zbywcy udziałów (spadkobiercy) ponieważ zbywca nie będzie mógł skutecznie wykonać zawartej umowy – przenieść na nabywcę udziałów w przedmiocie należącym do spadku. (patrz: „Kodeks cywilny. Komentarz” Tom III Spadki, pod red. Konrada Osajdy Wydawnictwo C.H.Beck Warszawa 2013 r., str.1043, 1046-1047).

Należy zatem stwierdzić, że pomimo istnienia formalnej podstawy z art. 524 § 2 k.p.c. do wznowienia postępowania w niniejszej sprawie, brak było przesłanek materialnych do uwzględnienia żądania skargi i zmiany w toku postepowania apelacyjnego zaskarżonego postanowienia Sądu I instancji. Rozpoznając ponowienie sprawę Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw w treści skargi do jej uwzględnienia (art. 412 § 2 k.p.c.).

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji postanowienia.

SSO Barbara Mokras SSO Jacek Chmura SSO Wojciech Vogt