Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Wiesław Zachara
Sędziowie:	SSO Edward Panek (spr.) SSO Mariusz Sadecki
Protokolant:	sekretarz sądowy Paweł Chrabąszcz

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2014 r. w Tarnowie

na rozprawie

sprawy z powództwa L. N.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Tarnowie

z dnia 18 listopada 2013 r., sygn. akt I C 1087/13

oraz na skutek zażalenia strony pozwanej

na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania

zawarte w wyroku Sądu Rejonowego w Tarnowie

z dnia 18 listopada 2013 r., sygn. akt I C 1087/13

1.  oddala apelację;

2.  oddala zażalenie;

3.  odstępuje od obciążania powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I Ca 96/14

I Cz 86/14

UZASADNIENIE

• Powód L. N. w pozwie skierowanym przeciwko Towarzystwu (...) S.A. domagał się zasądzenia na swoją rzecz kwoty 13.554,26 zł tytułem świadczenia z zawartej umowy grupowego ubezpieczenia wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 13 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty.

  Uzasadniając powyższe żądanie powód wskazał, iż w 2010 roku zawarł
  z (...) Bank S.A. umowę pożyczki , którą ubezpieczył w Towarzystwie (...) S.A. na wypadek śmierci lub poważnego zachorowania uniemożliwiającego podjęcie pracy.

  Podniósł, iż w miesiącu wrześniu 2010 roku stwierdzono u niego cukrzycę, co
  z kolei spowodowało chorobę depresyjną uniemożliwiającą podjęcie pracy. Mimo powyższego spłacał pożyczkę , a jako osoba niezdolna do pracy zgłosił stosowny wniosek do ubezpieczyciela za pośrednictwem banku. Ubezpieczyciel odmówił jednak wypłaty świadczenia z tytułu poważnego zachorowania ubezpieczonego, co w konsekwencji doprowadziło do wypowiedzenia umowy pożyczki i skierowania sprawy z wniosku (...) Bank S.A. do egzekucji komorniczej po nadaniu przez Sąd klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi wykonawczemu.

  W odpowiedzi na pozew strona pozwana Towarzystwo (...) S.A. w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości , a także o zasądzenie kosztów postępowania.

  Pozwany zarzucił brak legitymacji czynnej powoda do dochodzenia przedmiotowego roszczenia. Wskazał, że ze złożonego przez powoda oświadczenia
  o przystąpieniu do ubezpieczenia wynika, iż określił on (...) Bank S.A. jako osobę uprawnioną do otrzymywania świadczenia w razie śmierci, inwalidztwa lub poważnego zachorowania. Tak więc osobą uprawnioną do występowania
  w niniejszej sprawie jest (...) Bank S.A.

  Dalej pozwany wywodził, iż jednostki chorobowe wskazane przez powoda mające wpływ na powstanie zobowiązania pozwanego takie jak cukrzyca , czy depresja nie mieszczą się w definicji inwalidztwa ani też poważnego zachorowania. Zatem powód nie wykazał ziszczenia się przesłanek warunkujących odpowiedzialność pozwanego, stosownie do znajdującej zastosowanie w niniejszej sprawie umowy ubezpieczenia.

  Wyrokiem dnia 18 listopada 2013 roku Sąd Rejonowy w Tarnowie oddalił powództwo i odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu .

  Wydając tej treści rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy poczynił następujące ustalenia faktyczne :

  Pozwanego , tj. Towarzystwo (...) S.A. z (...) Bankiem S.A. łączyła umowa ubezpieczeniowa zawarta w dniu 11 lutego 2004 roku , której przedmiotem było ubezpieczenie na wypadek śmierci lub czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby lub nieszczęśliwego wypadku kredytobiorcy zaciągającego kredyt w (...) Banku S.A.

  Z zapisów przedmiotowej umowy wynikało, iż ubezpieczający , tj. (...) Bank S.A. działa wobec strony pozwanej we własnym imieniu, na rzecz kredytobiorców, którzy po objęciu ubezpieczeniem stają się ubezpieczonymi.

  Powód L. N. w dniu 25 stycznia 2010 roku zawarł umowę pożyczki
  z (...) Bank S.A. na kwotę 17.756,54 zł.

  Strony w § 1 pkt 9 w/w umowy ustaliły, iż zabezpieczeniem umowy będzie ubezpieczenie z tytułu śmierci, inwalidztwa i medical assistance oraz poważnego zachorowania w ramach umowy ubezpieczenia zawartej pomiędzy (...) Bankiem S.A. a pozwanym , tj. Towarzystwem (...) S.A.

  Powód L. N. zawierając umowę pożyczki złożył oświadczenie, iż przystępuję jako ubezpieczony ( pożyczkobiorca ) do umowy ubezpieczenia zawartej pomiędzy (...) Bankiem S.A. a pozwanym na warunkach zaoferowanego ubezpieczenia zbiorowego. W treści umowy pożyczki wskazał on , iż osobą uprawnioną do otrzymania świadczeń z przedmiotowej umowy jest (...) Bank S.A.

  W dacie zawarcia przez powoda umowy pożyczki z (...) Bankiem S.A. powód otrzymał dokumenty związane z ubezpieczeniem , w tym między innymi wyciąg
  z ogólnych warunków umowy ubezpieczenia . Potwierdził to poprzez złożenie podpisu .

  L. N. w dniu 21 września 2010 roku złożył wniosek o wypłatę świadczenia z tytułu zawartej umowy grupowego ubezpieczenia na życie dotyczącego pożyczki zaciągniętej przez powoda w (...) Bank S.A. powołując się na niezdolność zarobkowania. Powód wskazał, iż cierpi na cukrzycę , a także depresję. Ponadto dodał, że decyzją z dnia 26 kwietnia 2011 roku został zaliczony do stopnia niepełnosprawności umiarkowanego. Przedmiotowe orzeczenie obowiązuje do dnia 31 sierpnia 2014 roku , a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od czerwca 2009 roku .

  Strona pozwana po przeanalizowaniu wniosku powoda, wskazała, iż zgłoszone roszczenie związane jest ze schorzeniem, które nie spełnia definicji poważnego zachorowania w ramach zawartej umowy ubezpieczenia i odmówiła wypłaty odszkodowania.

  Ponowny wniosek powoda z dnia 29 grudnia 2010 roku o wypłatę roszczenia
  z tytułu poważnego zachorowania został również rozpatrzony odmownie.

  Zakresem odpowiedzialności Towarzystwa (...) S.A. jest zgon, inwalidztwo, a w odniesieniu do osób prowadzących własną działalność gospodarczą i osób uzyskujących dochody z tytułu umów cywilnoprawnych - czasowa niezdolność do pracy . Z kolei w odniesieniu do osób nieaktywnych zawodowo - poważne zachorowanie ubezpieczonego.

  Z ogólnych warunków ubezpieczenia wynika, iż inwalidztwo to trwałe, fizyczne uszkodzenie ciała lub utrata zdrowia, w rezultacie którego ubezpieczony utracił bezterminowo zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy oraz jest trwale
  i całkowicie niezdolny do samodzielnej egzystencji.

  Poważne zachorowanie ubezpieczonego polega natomiast na wystąpieniu objawów choroby lub chorób szczegółowo zdefiniowanych przez pozwanego
  w warunkach ubezpieczenia.

  Powód utrzymuje się z emerytury, która obecnie zajęta jest przez komornika. Po potrąceniu pozostaje mu kwota w wysokości 900 zł. Samodzielnie pokrywa koszty leków, diety cukrzycowej, rehabilitacji , a także mediów. Posiada on zadłużenie
  w (...) Sp. z o.o., którego spłata obecnie rozłożona jest na raty.

  Powód zaprzestał spłacania pożyczki z uwagi na swój stan zdrowia .

  W maju 2013 roku powód zainicjował postępowanie przeciwko (...) Bank (...) S.A. składając pozew o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności.

  Przedmiotowe postępowanie wobec cofnięcia przez powoda pozwu - postanowieniem Sądu Rejonowego w Tarnowie z dnia 14 maja 2013 roku - zostało umorzone.

  W takim stanie faktycznym sprawy Sąd Rejonowy uznał , że powództwo podlegało oddaleniu z przyczyn wskazanych przez stronę pozwaną w odpowiedzi na pozew .

  W pierwszej kolejności Sąd I instancji za zasadny uznał zarzut braku legitymacji czynnej po stronie powoda .

  Sąd Rejonowy zwrócił uwagę , iż powód składając pozew pominął treść swojego oświadczenia, w którym jako osobę uprawnioną do otrzymania świadczeń w razie śmierci, inwalidztwa i poważnego zachorowania wskazał (...) Bank S.A.

  Następnie Sąd I instancji wyjaśnił szczegółowo pojęcie legitymacji procesowej oraz odwołując się do zapisów umowy generalnej ubezpieczenia na wypadek śmierci lub czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby lub nieszczęśliwego wypadku kredytobiorców zaciągających pożyczkę w (...) Banku S.A. z dnia 11 lutego 2004 roku wskazał , iż uposażonym jest osoba wyznaczona przez ubezpieczonego, której przysługuje świadczenie w razie zajścia zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Zgodnie z § 12 ust. 1, 2 i 3 umowy generalnej ziszczenie się zdarzeń ubezpieczeniowych na warunkach tejże umowy powoduje wypłatę świadczenia w odpowiedniej wysokości właśnie na rzecz uposażonego .

  Na tej podstawie Sąd Rejonowy uznał, iż powód nie posiada legitymacji do dochodzenia roszczeń z tytułu przystąpienia do umowy generalnej , skoro to (...) Bank S.A. jako uposażony jest jedynym podmiotem uprawnionym do formułowania roszczeń w przypadku ziszczenia się zdarzeń ubezpieczeniowych.

  Już zatem z tych powodów powództwo nie mogło zostać uwzględnione .

  Niezależnie od tego Sąd Rejonowy ocenił zasadność żądania z punktu widzenia przedmiotu ochrony ubezpieczeniowej i doszedł do wniosku , że nie ziściły się warunki odpowiedzialności pozwanego określone w umowie ubezpieczenia.

Sąd zauważył , iż powód jako jednostki chorobowe mające mieć wpływ na uaktualnienie się zobowiązania pozwanego wskazał : cukrzycę oraz chorobę depresyjną. Tymczasem ani cukrzyca, ani choroba depresyjna nie mieszczą się
w definicji inwalidztwa , czy też poważnego zachorowania.

Zgodnie zaś z § 2 ust. 2 pkt 4 umowy generalnej czasowa niezdolność do pracy ubezpieczonego objęta jest odpowiedzialnością pozwanego jedynie w odniesieniu do osób prowadzących własną działalność gospodarczą i osób uzyskujących dochody z tytułu umów cywilnoprawnych. Tymczasem powód nie wykazał, aby
w chwili zawierania umowy pożyczki i przystępowania do umowy ubezpieczenia osiągał przychody w jeden z w/w sposobów, stąd przypadłości, na które się powołuje (cukrzyca, choroba depresyjna) należy rozpatrywać wyłącznie
w odniesieniu do zdarzeń takich jak: inwalidztwo i poważne zachorowanie ubezpieczonego .

Sąd Rejonowy wyjaśnił jak należy w świetle zapisów § 1 ust. 1 pkt 10 umowy generalnej rozumieć inwalidztwo . Otóż jest nim trwałe, fizyczne uszkodzenie ciała lub utrata zdrowia, w rezultacie którego ubezpieczony utracił bezterminowo zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy oraz jest trwale i całkowicie niezdolny do samodzielnej egzystencji.

I w tym przypadku – w ocenie Sądu – powód nie udowodnił tak rozumianego inwalidztwa , powołując się jedynie na umiarkowany stopień niepełnosprawności , który jak wynika z dołączonego do pozwu orzeczenia o stopniu niepełnosprawności datuje się od czerwca 2009 roku , podczas gdy zgodnie z § 1 ust. 1 pkt 7 umowy generalnej zdarzenie ubezpieczeniowe , aby kwalifikowało się do udzielania ochrony ubezpieczeniowej , musi zajść w okresie odpowiedzialności pozwanego.

Ponieważ umiarkowaną niepełnosprawność powoda datuje się od czerwca 2009 roku , a umowę pożyczki zawarto w dniu 25 stycznia 2010 roku , to oczywistym jest, iż umiarkowana niepełnosprawność powoda wystąpiła już przed przystąpieniem do ubezpieczenia. Dodatkowo Sąd I instancji podniósł , iż z orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wynika , że powód nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. W konsekwencji nie jest on trwale i całkowicie niezdolny do samodzielnej egzystencji.

Jak już wyżej sygnalizowano Sąd I instancji uznał również , że cukrzyca oraz choroba depresyjna nie spełniają wymagań definicji poważnego zachorowania ubezpieczonego, o którym mowa w § 1 ust. 1 pkt 13 umowy generalnej . Umowa jako poważne zachorowanie traktuje – między innymi : złośliwą chorobę nowotworową, zawał serca, całkowitą utratę wzroku , stwardnienie rozsiane
z trwałym ubytkiem neurologicznym. Ponadto w/w jednostki chorobowe muszą pojawić się w okresie ograniczonym datami rozpoczęcia
i wygaśnięcia odpowiedzialności z tytułu umowy ubezpieczenia, a ubezpieczony musi pozostawać przy życiu przez okres minimum 30 dni od daty zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego.

Wreszcie Sąd Rejonowy podał , iż stosownie do treści § 11 ust. 2 pkt 2 oraz ust. 3 pkt 2 umowy generalnej , pozwany jest zwolniony od odpowiedzialności
z tytułu inwalidztwa lub poważnego zachorowania , jeżeli inwalidztwo lub poważne zachorowanie nastąpiło bezpośrednio lub pośrednio w wyniku odpowiednio:

•

encefalopatii, nerwic, choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub zaburzeń psychicznych ubezpieczonego oraz ich skutków -
w odniesieniu do inwalidztwa,

•

chorób psychicznych lub zaburzeń zachowania w rozumieniu Międzynarodowej Statystycznej Kwalifikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD - 10 - w odniesieniu do poważnego zachorowania.

Oznacza to – zdaniem Sądu - że stan wypełniający definicję inwalidztwa lub jednostki chorobowe zdefiniowane jako poważne zachorowanie nie stanowią podstawy do wypłaty odszkodowania, jeżeli są wynikiem chorób psychicznych, wśród których znajduje się choroba depresyjna.

Rozstrzygając o kosztach procesu , Sąd Rejonowy zastosował przepis art. 102 k.p.c. Otóż mając na uwadze specyficzny charakter roszczenia dochodzonego
w niniejszym postępowaniu, które ma charakter uznaniowy oraz przekonanie powoda co do spełnienia warunków wynikających z umowy ubezpieczenia jak i stan zdrowia powoda i trudną jego sytuację materialną , Sąd uznał , że zachodzi wypadek wyjątkowy uzasadniający odstąpienie od zasady wyrażonej w przepisie art. 98 k.p.c.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości apelacją powód L. N. domagając się jego zmiany i uwzględnienia w całości żądania pozwu .

W uzasadnieniu do powyższego środka odwoławczego skarżący podniósł , iż Sąd I instancji w ogóle nie uwzględnił jego stanowiska wyrażonego w pismach procesowych oraz w złożonych zeznaniach w charakterze strony , lecz oparł się wyłącznie na zastrzeżeniach zgłoszonych przez stronę pozwaną , których nie można podzielić .

Apelujący odnosząc się do poglądu Sądu I instancji o braku po jego stronie legitymacji czynnej , podniósł , iż to nie on wybierał podmiot uprawniony do otrzymania świadczenia , lecz bank oraz ubezpieczyciel .

Powód nie podzielił twierdzeń zawartych w uzasadnieniu do zaskarżonego orzeczenia , jakoby stopień niepełnosprawności miał zaistnieć w czerwcu 2009 roku, w sytuacji gdy do wydania orzeczenia doszło w dniu 28 kwietnia 2011 roku , przy uwzględnieniu schorzeń , które ujawniły się pod koniec 2010 roku .

Nade wszystko jednak apelujący zaprzeczył , by miał możliwość zapoznania się z warunkami umowy ubezpieczenia w chwili podpisywania umowy pożyczki. Powód podał , iż wyciąg z umowy ubezpieczenia został mu doręczony dopiero przy odpowiedzi na pozew . Na kserokopii tegoż wyciągu brak jest podpisów stron ,
w tym jego podpisu , co może rodzić wątpliwość , czy strony umowy nie dodały pewnych postanowień .

Apelujący zgłosił także zastrzeżenia do sposobu przyjęcia oświadczenia
o przystąpieniu do umowy ubezpieczenia . W uznaniu powoda w § 4 pkt 6 umowy pożyczki powinien być jego podpis , ewentualnie podpis winien znaleźć się pod całością oświadczenia o przystąpieniu do ubezpieczenia , podczas gdy podpis powoda widnieje pod całością postanowień umowy pożyczki .

Nadto skarżący nie zgodził się ze stwierdzeniem Sądu , iż zapisy § 4 umowy pożyczki stanowią deklarację powoda o przystąpieniu do ubezpieczenia , skoro
§ 18 umowy stanowi , że załącznikiem stanowiącym integralną część umowy jest deklaracja , której nigdy nie podpisywał .

Z kolei strona pozwana złożyła zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w wyroku z dnia 18 listopada 2013 roku .

W zażaleniu strona pozwana zarzuciła naruszenie przepisu art. 102 k.p.c. poprzez jego zastosowanie oraz art. 98 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu poprzez ich niezastosowanie i odstąpienie od obciążania powoda kosztami procesu.

Formułując tej treści zarzut strona pozwana zażądała zmiany postanowienia w przedmiocie kosztów procesu poprzez zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów w kwocie 2.417 zł .

W uzasadnieniu do zażalenia strona skarżąca podniosła , iż przepis art. 102 k.p.c. może być stosowany jedynie w wypadkach szczególnie uzasadnionych , a taki wypadek w niniejszym postępowaniu nie występował .

Powód jeszcze przed wszczęciem sprawy był informowany ( między innymi przez Rzecznika Ubezpieczonych ) o bezzasadności swoich roszczeń kierowanych przeciwko stronie pozwanej , a mimo to wystąpił do Sądu z pozwem . W takiej sytuacji , kiedy to strona pozwana nie dała jakichkolwiek powodów do wytoczenia sprawy , powód winien ponosić konsekwencje swoich decyzji , tj. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy , powód powinien zwrócić stronie pozwanej koszty wyłożone na celową obronę w sprawie .

W odpowiedzi na apelację powoda , strona pozwana wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego .

Na uzasadnienie swojego stanowiska strona pozwana powtórzyła argumenty zawarte już w odpowiedzi na pozew , uznając rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego za trafne .

Sąd Okręgowy rozważył , co następuje :

Apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie .

Na wstępie należy podnieść , iż powód w złożonej apelacji nie zdołał podważyć poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych , powołując się ogólnie na pominięcie przez Sąd jego stanowiska zawartego w pismach procesowych oraz wyrażonego w trakcie składania zeznań w charakterze strony. Tymczasem do skutecznego zakwestionowania podstawy faktycznej może dojść jedynie w przypadku wykazania , że Sąd wadliwie ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy ( naruszając tym samym przepis art. 233 § 1 k.p.c. ) , ewentualnie nie wyjaśnił istotnych okoliczności sprawy na skutek bezzasadnego pominięcia zgłoszonych wniosków dowodowych .

Powód nie twierdził , że ustalenia faktyczne Sądu I instancji są niepełne . Tak więc z punktu widzenia podstawy faktycznej istotne były jedynie zastrzeżenia odnoszące się do oceny zeznań powoda . Jak jednak wynika z uzasadnienia do zaskarżonego wyroku , Sąd I instancji w przeważającej części uznał zeznania powoda za wiarygodne . Odmówił zaś wiary zeznaniom powoda jedynie w tej części , kiedy podawał on , iż nie otrzymał wyciągu z ogólnych warunków umowy ubezpieczenia.

Ocena Sądu I instancji w tym zakresie nie budzi jednak zastrzeżeń , skoro
w dokumencie pożyczki z dnia 25 stycznia 2010 roku ( w § 4 ust. 6 ) powód potwierdził , iż otrzymał wyciąg z warunków umowy ubezpieczenia .

Kwestia wykładni poszczególnych postanowień umowy ubezpieczenia przynależy już do oceny prawnej i nie może być rozważana w ramach zarzutów odnoszących się do podstawy faktycznej orzeczenia .

Skoro brak w apelacji uzasadnionych zarzutów wymierzonych w podstawę faktyczną , to Sąd Okręgowy podzielając ustalenia faktyczne Sądu I instancji przyjął je za własne .

Na tle zaprezentowanego powyżej stanu faktycznego sprawy należy w pełni podzielić stanowisko Sądu Rejonowego o bezzasadności żądania pozwu .

Jak wynika z pozwu powód żądał od ubezpieczyciela spełnienia świadczenia pieniężnego ( zasądzenia od ubezpieczyciela na jego rzecz kwoty 13.554,26 zł ) , twierdząc , że zaistniał wypadek ubezpieczeniowy objęty ochroną w ramach umowy ubezpieczenia zawartej pomiędzy bankiem a stroną pozwaną .

Uwzględnienie tak sprecyzowanego żądania pozwu nie było możliwe przede wszystkim z uwagi na brak po stronie zgłaszającego to żądanie legitymacji procesowej czynnej .

Powód jako podstawę odpowiedzialności strony pozwanej wskazał umowę ubezpieczenia na wypadek śmierci lub czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby lub nieszczęśliwego wypadku kredytobiorców zaciągających kredyt w (...) Banku S.A. Trzeba więc wyjaśnić , iż umowa , której stronami byli z jednej strony (...) Bank S.A. jako ubezpieczający , a z drugiej pozwany jako ubezpieczyciel , została zawarta z wykorzystaniem konstrukcji ubezpieczenia na cudzy rachunek uregulowanej między innymi w przepisie art. 808 k.c. Ubezpieczenie na cudzy rachunek jest szczególnym typem umowy ubezpieczenia na rzecz osoby trzeciej
( określanej jako ubezpieczony ) , charakteryzującej się tym , że na rzecz osoby trzeciej wypłacane jest nie tylko świadczenie pieniężne , ale również na jej rzecz świadczona jest ochrona ubezpieczeniowa . Ubezpieczony jako osoba trzecia wobec stron umowy nie jest stroną umowy ubezpieczenia , lecz podmiotem stosunku prawnego ubezpieczenia , a w związku z tym może on wskazać osobę uprawnioną do odbioru świadczenia pieniężnego ( uposażonego ) w razie zaistnienia wypadku ubezpieczeniowego ( zob. art. 808 § 3 k.c. ) . W literaturze nie ma sporu co do dopuszczalności zawierania przez ubezpieczającego umów ubezpieczeń osobowych na cudzy rachunek ( zob. M. Orlicki : System prawa prywatnego , Prawo zobowiązań – część szczegółowa , T. 8 , Wyd. C.H. Beck INP PAN Warszawa 2004 , str. 696 – 700 ) .

W niniejszej sprawie bezsporne było , że ochrona ubezpieczeniowa wynikająca z umowy ubezpieczenia świadczona była na rzecz powoda jako ubezpieczonego . Powód jako ubezpieczony wskazał jednak jako osobę uprawnioną do otrzymania świadczenia w razie śmierci , inwalidztwa lub poważnego zachorowania - ubezpieczającego , tj. (...) Bank S.A. ( § 4 ust. 1 umowy pożyczki z dnia 25 stycznia 2010 roku ) . To oświadczenie powoda pozbawiało go możliwości żądania spełnienia świadczenia pieniężnego bezpośrednio od ubezpieczyciela , bowiem uprawnienie to przysługiwało ubezpieczającemu , tj. (...) Bankowi S.A. Powód jako ubezpieczony w sporze
z ubezpieczycielem mógłby co najwyżej żądać ustalenia , że dane zdarzenie było wypadkiem ubezpieczeniowym ( zob. wyrok Sądu Apel. w Białymstoku z dnia 22 lutego 2012 roku , I ACa 752/11 , OSAB z 2012 /1/ 19 – 24 ) .

Sąd I instancji uznał jednak , iż zdarzenie ( zdarzenia ) na jakie powoływał się powód nie było objęte ochroną ubezpieczeniową.

Już więc z uwagi na brak legitymacji procesowej czynnej powództwo trafnie zostało oddalone , bez potrzeby badania , czy w sprawie zaistniało zdarzenie objęte ochroną ubezpieczeniową .

Trzeba jednak wskazać , iż ocena Sądu I instancji sprowadzająca się do stwierdzenia , iż schorzenia na jakie powoływał się powód ( cukrzyca oraz stany depresyjne ) jak również stwierdzony orzeczeniem z dnia 26 kwietnia 2011 roku stopień niepełnosprawności powoda nie wyczerpywały wypadku ubezpieczeniowego stanowiącego o odpowiedzialności strony pozwanej była trafna . Ponieważ
w uzasadnieniu do zaskarżonego wyroku Sąd I instancji szczegółowo rozważył to zagadnienie nie ma potrzeby powtarzanie tej trafnej argumentacji , tym bardziej
w sytuacji braku po stronie powoda uprawnienia do żądania spełnienia świadczenia pieniężnego bezpośrednio od ubezpieczyciela .

Odnosząc się jeszcze do zarzutów apelacyjnych , a zwłaszcza do zastrzeżeń skarżącego związanych z jego przystąpieniem do umowy ubezpieczenia, należy ponownie zaakcentować , iż stronami tej umowy byli : (...) Bank S.A. jako ubezpieczający i (...) S.A. jako ubezpieczyciel .

W literaturze na ogół zgodnie przyjmuje się , iż w przypadku zawierania umów ubezpieczeń osobowych na cudzy rachunek , podmiot , którego życie lub sytuacja życiowa stanowi przedmiot umowy ubezpieczenia ( ubezpieczony ) , pomimo że nie jest stroną tej umowy , powinien na objęcie jego sytuacji ubezpieczeniem wyrazić zgodę ( zob. M. Orlicki : System prawa prywatnego , Prawo zobowiązań – część szczegółowa , T. 8 , Wyd. C.H. Beck INP PAN Warszawa 2004 , str. 697 i powołana tam literatura ) .

Taka zgoda została przez powoda wyrażona , bowiem w treści umowy pożyczki z dnia 25 stycznia 2010 roku w jej § 4 ust. 1 oświadczył on , iż przystępuje jako ubezpieczony ( pożyczkobiorca ) do umowy ubezpieczenia zawartej pomiędzy (...) Bankiem S.A. a (...) S.A. , obejmującej swym zakresem ryzyko zgonu , inwalidztwa oraz poważnego zachorowania .

Wbrew stanowisku wyrażonemu w apelacji to przystąpienie nie musiało przybierać formy odrębnego oświadczenia z podpisem powoda .

W jednym dokumencie mogą być zamieszczane różnej treści oświadczenia pochodzące od określonego podmiotu . Jeżeli mamy do czynienia z tzw. dokumentem zintegrowanym , w takim znaczeniu , że treść dokumentu wyrażająca objęte nim oświadczenia woli wskazuje na powiązanie poszczególnych jego części jako całości , to wówczas taki dokument może być podpisany jako całość . Innymi słowy wystarczające jest , jeżeli osoba składająca oświadczenia złoży swój podpis poniżej treści tych oświadczeń ( zob. wyrok Sądu Naj. z dnia 20 stycznia 2012 roku , I CSK 373/11 , OSNC – ZD z 2013 roku , Z. 2 , poz. 34 oraz wyroki : Sądu Apel.
w Szczecinie z dnia 13 września 2012 roku , I ACa 480/12 , Lex nr 1223459 i Sądu Apel. Poznaniu z dnia 10 września 2009 roku , I ACa 531/09 , Lex nr 756649 ) .

Z takim właśnie zintegrowanym dokumentem w postaci umowy pożyczki
z dnia 25 stycznia 2010 roku , zawierającym oświadczenia powoda ściśle ze sobą powiązane mieliśmy do czynienia w niniejszej sprawie . Podpis złożony przez powoda na tym dokumencie był więc wystarczający do przyjęcia , że złożył on oświadczenie o przystąpieniu do umowy ubezpieczenia .

Co się tyczy zaś kwestii doręczenia wyciągu z warunków umowy ubezpieczenia , to pomijając już nawet ustalony fakt doręczenia tych warunków powodowi ( powód w treści umowy pożyczki potwierdził ten fakt ) , podnieść należy , iż w sytuacji gdy powód nie był stroną umowy , niedoręczenie mu tych warunków przed wyrażeniem zgody na objęcie jego sytuacji ubezpieczeniem nie mogło rodzić skutków z art. 384 k.c. To bowiem do obowiązków ubezpieczającego należało poinformowanie ubezpieczonego o zasadach i warunkach ubezpieczenia ( zob. § 4 ust. 1 pkt 1 umowy generalnej ubezpieczenia ) .

Wskazane powody zadecydowały więc , że apelacja powoda podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Sąd Okręgowy nie znalazł również podstaw do uwzględnienia zażalenia strony pozwanej kwestionującego rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w wyroku Sądu Rejonowego w Tarnowie z dnia 18 listopada 2013 roku .

Nie ulega wątpliwości , że regułą jest , iż strona przegrywająca sprawę powinna - zgodnie z przepisem art. 98 § 1 k.p.c. - zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony .

Wyjątkiem od tej ogólnej zasady jest przepis art. 102 k.p.c. , który pozwala –
w wypadkach szczególnie uzasadnionych - na zasądzenie od strony przegrywającej tylko części kosztów lub nieobciążanie jej w ogóle kosztami procesu .

Właśnie ten ostatni przepis został zastosowany przez Sąd I instancji przy wydawaniu zaskarżonego orzeczenia o kosztach procesu. Sąd I instancji doszedł bowiem do przekonania , iż występują szczególne okoliczności pozwalające na odstąpienie od obciążania powoda kosztami procesu .

Wobec treści zarzutów zażaleniowych , które poddają w wątpliwość taką ocenę Sądu, w pierwszej kolejności należy wskazać , iż skorzystanie z przepisu art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym Sądu i do jego swobodnej oceny należy przesądzenie , czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek , który usprawiedliwia odstąpienie - a jeżeli tak to w jakim zakresie – od generalnej zasady obciążania kosztami procesu strony przegrywającej spór .

Orzecznictwo jest zgodne i jednoznacznie opowiada się za wyjątkową możliwością korygowania rozstrzygnięcia o zastosowaniu , bądź braku zastosowania przepisu art. 102 k.p.c. w ramach kontroli instancyjnej . Podkreśla się , że ocena Sądu , czy zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony w zasadzie nie podlega kontroli instancyjnej i może być podważona przez Sąd wyższej instancji jedynie wówczas , gdy jest rażąco niesprawiedliwa , a reguły sprawiedliwościowe zostały oczywiście naruszone ( zob. postanowienie Sądu Naj. z dnia 18 kwietnia 2013 roku , III CZ 75/12 , Lex nr 1353220 , postanowienie Sądu Naj. z dnia 17 kwietnia 2013 roku , V CZ 130/12 , Lex nr 1341731 , postanowienie Sądu Naj. z dnia 29 listopada 2012 roku , V CZ 58/12 , Lex nr 1289063 oraz postanowienie Sądu Naj. z dnia 10 października 2012 roku , I CZ 66/12 , Lex nr 1232749 ) .

Wbrew zastrzeżeniom podniesionym w zażaleniu Sądowi I instancji nie można zarzucić dowolności przy ocenie , czy w sprawie wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek , a już na pewno nie można twierdzić , że ocena w tym zakresie jest rażąco niesprawiedliwa .

Sąd I instancji decydując się na odstąpienie od obciążania powoda kosztami procesu powołał się przede wszystkim na jego trudną sytuację życiową i materialną, uznaniowy charakter roszczenia jak również na subiektywne przekonanie powoda o zasadności roszczenia .

W orzecznictwie wielokrotnie podkreślano , że do kręgu okoliczności uzasadniających zastosowanie przepisu art. 102 k.p.c. należy zaliczyć – między innymi – subiektywne przekonanie powoda co do zasadności zgłoszonego roszczenia , trudne do zweryfikowania a limine ( zob. postanowienie Sądu Naj. z dnia 26 września 2012 roku , II CZ 95/12 , Lex nr 1232771 , wyrok Sądu Naj. z dnia 20 grudnia 1979 roku , III PR 78/79 , OSPiKA z 1980 roku , Z. 11 , poz. 196 oraz wyrok Sądu Apel. w Katowicach z dnia 18 lipca 2013 roku , I ACa 447/13 , Lex nr 1349918).

Sąd Okręgowy , podobnie jak Sąd I instancji uważa , że powód nie korzystając
z pomocy profesjonalnego pełnomocnika mógł nabrać subiektywnego przekonania
o zasadności sformułowanego roszczenia i pomimo korespondencji oraz wyjaśnień udzielonych mu – między innymi - przez Rzecznika Ubezpieczonych chciał dokonać sądowej kontroli roszczenia , o którego zasadności był subiektywnie przekonany .

Jeżeli dodatkowo uwzględnić opisaną przez Sąd I instancji sytuację życiową
i materialną powoda , która zadecydowała o przyznaniu powodowi całkowitego zwolnienia od kosztów sądowych , to nie można mieć wątpliwości , że zasady słuszności przemawiały za odstąpieniem od obciążania powoda kosztami procesu.

Tak więc zażalenie strony pozwanej podlegało oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

Okoliczności wskazane powyżej zadecydowały również o odstąpieniu – na podstawie art. 102 k.p.c. – od obciążania powoda kosztami postępowania apelacyjnego należnymi stronie pozwanej .