Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 22.04.2015 roku

Pozwem inicjującym przedmiotowe postępowanie skierowanym przeciwko pozwanym S. i U. J. powód P. M. domagał się uznania za bezskuteczną wobec niego umowy darowizny pomiędzy pozwanym S. J. (1) jako darczyńcą a pozwaną U. J. jako obdarowaną, zawartej w dniu 17 maja 2013 r. przed notariuszem w Z., U. O., Rep. A nr (...), której przedmiotem był lokal mieszkalny nr (...) w budynku nr (...) przy ul. (...) na B. w Z., dla którego Sąd Rejonowy w Z. prowadzi księgę wieczystą nr (...), z którego własnością związany jest udział w nieruchomości wspólnej, dla której Sąd Rejonowy w Z. prowadzi księgę wieczystą nr (...), oraz nieruchomość położona w Z. obr.(...) utworzona z dz. nr (...), dla której Sąd Rejonowy Z. prowadzi księgę wieczystą nr (...), której wykonanie uczyniło całkowicie niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu powoda P. M. względem pozwanego S. J. (1) o zawarcie umowy przyrzeczonej nieodpłatnego przeniesienia własności lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku nr (...) przy ul. (...) na B. w Z., dla którego Sąd Rejonowy w Z. prowadzi księgę wieczystą nr (...), z którego własnością związany jest udział w nieruchomości wspólnej, dla której Sąd Rejonowy w Z. prowadzi księgę wieczystą nr (...), oraz nieruchomości położonej w Z. obr. (...) utworzonej z dz. nr (...), dla której Sąd Rejonowy wZ. prowadzi księgę wieczystą nr (...). Powód domagał się też zasądzenia od pozwanych U. J. i S. J. (1) kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych (k.1-7).

Uzasadniając swoje żądanie powód podniósł, że poznał pozwanego w 2008 roku. Pozwany zatrudnił go u siebie w wypożyczalni nart. Z biegiem czasu pozwany wiedząc, że powód i jego matka są alkoholikami, coraz częściej u nich bywał. Podczas wspólnej konsumpcji trunków pozwany zaproponował, że wyremontuje część domu powoda, w której zamieszkuje z matką, po czym będą wynajmować pozostałą część lokalu, czerpiąc z tego zyski. Perspektywa lukratywnego przedsięwzięcia została przez pozwanego uwarunkowana zabezpieczeniem w postaci przeniesienia na niego części lokalu oraz gruntu będącego własnością powoda. Oboje ustalili, że za 5 lat dojdzie do zawarcia umowy przenoszącej własność nieodpłatnie z powrotem na rzecz powoda. Powód zatem w dniu 16.07.2009 roku przystąpił do umowy sprzedaży, mocą której przeniósł na pozwanego własność działki utworzonej z dz. nr (...)obj Kw (...) oraz udział wynoszący 4/10 części w nieruchomości lokalowej obj Kw (...) wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej. Powód podał, że mimo złożenia oświadczenia do aktu notarialnego o odbiorze ceny sprzedaży w kwocie 95.000 zł, faktycznie jej nie otrzymał. Lokal został wyremontowany i wynajęty przez pozwanego, który nie dzielił się z powodem zyskami. Powód podniósł, że nie wywiązywał się z ciążących na nim zobowiązań alimentacyjnych wynikających z wyroku rozwodowego, względem dzieci. Toczyło się przeciw niemu postępowanie komornicze. Pozwany znając tą okoliczność stwierdził, że jeśli powód nie przeniesie na jego rzecz pozostałego udziału w nieruchomości, majątek ów stanie się przedmiotem egzekucji. Powód przystał zatem na podpisanie umowy w dniu 28.09.2010 roku o zniesieniu współwłasności. Powód w akcie notarialnym znowu oświadczył, że otrzymał 100.000 zł tytułem spłaty od pozwanego, ale faktycznie nie otrzymał od pozwanego żadnych pieniędzy. Powód podkreślił, że pozwany podtrzymał ustalenia o zwrotnym nieodpłatnym przeniesieniu na rzecz powoda własności tych nieruchomości po 5 latach od zawarcia pierwszej umowy. W związku z wyzbyciem się przez powoda jedynego majątku został on prawomocnie skazany wyrokiem karnym za udaremnienie egzekucji alimentów. Po wydaniu tego wyroku pozwany przekazał mu 1000 zł, które powód przekazał swojemu synowi. Powód podniósł, że wbrew wspólnym ustaleniom pozwany zaczął być względem niego i jego matki agresywny. Obciążył nieruchomość hipoteką na rzecz BS w B. do kwoty 1.020.000 zł, a następnie umową darowizny przeniósł sporne nieruchomości na rzecz żony. Powód zażądał od pozwanego zawarcia umowy przyrzeczonej, lecz został przez pozwanego zastraszony. W rozmowie telefonicznej z rodzicami pozwanego powód otrzymał potwierdzenie, że pozwany nie zapłacił mu żadnej kwoty za przeniesienie własności spornych nieruchomości. Zawarcie wymienionej w pozwie umowy darowizny zdaniem powoda czyni niemożliwym zadośćuczynieniu jego roszczeniu o zawarcie umowy przyrzeczonej nieodpłatnego przeniesienia własności tych nieruchomości na jego rzecz, dlatego w oparciu o art. 59 kc, domaga się uznania jej za bezskuteczną w stosunku do siebie. Umowa darowizny była nieodpłatna, żona pozwanego, pozwana U. J. miała jednak pełną świadomość istnienia roszczenia powoda.

Pozwany S. J. (1) na rozprawie w dniu 8.04.2015 roku k. 183 wniósł o oddalenie powództwa i zaprzeczył ażeby nieruchomości, które nabył od powoda P. M. miały do niego wrócić po upływie określonego okresu czasu. Zaprzeczył ażeby strony dokonywały takich ustaleń w umowie sprzedaży i zniesienia współwłasności. Poddał w wątpliwość twierdzenia powoda, że ten nie otrzymał pieniędzy przy sporządzeniu aktu notarialnego. Pozwany podkreślił, że darując żonie sporne nieruchomości, kierował się innymi przesłankami. Uczestniczył w 2010/2011 roku w bójce i w grę wchodziła wysoka kwota zadośćuczynienia, sprawa toczyła się przed Sądem Okręgowym w K., który wydał wyrok zasądzający od niego 100.000 zł. Pozwany podał, że nie wie dlaczego powód wystąpił z pozwem przeciwko niemu. Podał, że z osobistych powodów pozostawał bierny dotychczas w przedmiotowej sprawie.

Pozwana U. J. na rozprawie w dniu 8.04.2015 roku k. 183 podała, iż nie wie o co w tej sprawie chodzi. Nie była obecna przy ustaleniach pomiędzy stronami oraz przy sporządzaniu aktów notarialnych. Mąż przeniósł na nią własność nieruchomości z powodu bójki. Podniosła, że nie zgadza się z żądaniem pozwu i domaga się oddalenia powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. M. ojciec powoda P. M. darował mu w dniu 6.08.1997 roku lokal mieszkalny znajdujący się w budynku przy ul. (...) na (...) w Z. składający się z dwóch pokoi, łazienki i wiatrołapu na parterze oraz z przynależnymi pomieszczeniami na poddaszu i piwnicy o łącznej pow. użytkowej (...) mkw obj KW (...), z własnością którego związany był udział wynoszący 1/3 części nieruchomości wspólnej w częściach wspólnych oraz działkę nr (...) o pow. (...) mkw obj KW (...). Ustanowiona została też dożywotnia służebność osobista mieszkania dla J. i M. M.. Okoliczność ta nie została jednak ujawniona w treści KW.

(dowód: kserokopia wypisu aktu notarialnego z 6.08.1997 roku k. 7-12, kserokopia wypisu aktu notarialnego z dnia 16.07.2009 roku k. 17-20)

Wyrokiem z dnia 12.04.2005 roku Sąd Rejonowy w S. obciążył powoda alimentami na rzecz dzieci: W. M. w kwocie 200 zł miesięcznie, a na rzecz D. M. kwotą 300 zł miesięcznie. Orzeczono też rozwód małżeństwa powoda z A. M. z powodu nałogu alkoholowego powoda i jego bezczynności zawodowej. Powód był osobą z nałogiem alkoholowym, nietrzeźwiejącą. Nie łożył alimentów, gdyż uważał, że w ten sposób umówił się z żoną. Zamierzał w przyszłości posiadane nieruchomości w Z. przekazać synowi. Powód pożyczał różne sumy od różnych osób, gdyż brakowało mu na utrzymanie.

(dowód: kserokopia odpisu wyroku z dnia 12.04.2005 roku k. 13, częściowo zeznania pozwanego S. J. k. 184 1:39:17, częściowo zeznania D. P. k. 183/2 0:43:02, zeznania świadka A. M. k. 138 0:39:06, zeznania świadka D. M. k. 138 0:57:50, częściowo zeznania świadka J. M. k. 184 1:16:29, zeznania świadka J. C. k. 184 0:23:51)

Powód nie wywiązywał się z obowiązku alimentacyjnego. W 2008 roku po powrocie do Z. poznał pozwanego S. J. (1), który wynajmował jego siostrzeńcowi D. P. miejsce do sprzedawania pamiątek. Powód pomógł też pozwanemu w wydzierżawieniu nieruchomości od swojej kuzynki na prowadzenie działalności w postaci wypożyczalni nart. Powód został nawet zatrudniony w tej wypożyczalni nart. Pracował tam bez umowy o pracę. W związku z bliższą znajomością z pozwanym pożyczał od niego drobne sumy pieniężne, ze zwróceniem których miał trudności. Łącznie pożyczył od pozwanego kwotę około 30.000 zł. W 2009 roku w związku z brakiem spłaty tych pożyczek pozwany zaproponował powodowi wspólny interes i rozliczenie. Roztaczał przed powodem wizje wynajmu części jego nieruchomości w Z. i czerpania z tego lukratywnych zysków. Znał trudną sytuację powoda, brak pracy, nałóg alkoholowy i problemy z regulacją alimentów. Powód zaznajomił go dokładnie ze swoją sytuacją finansową i rodzinną.

(dowód: notatka urzędowa z dnia 6.05.2011 roku k. 30, częściowo zeznania powoda k. 183 1:8:20, częściowo zeznania pozwanego S. J. k. 184 1:39:17, częściowo zeznania świadka I. D. k. 183 0:20:19, częściowo zeznania pozwanej U. J. k. 184 2:15:04, częściowo zeznania świadka J. M. k. 184 1:16:29)

Pozwany przekonał powoda do tego, żeby sprzedał na jego rzecz część nieruchomości w Z. m.in. jako spłatę części udzielonych pożyczek. Obiecywał mu dostatnie życie, prawo dożywotniego zamieszkiwana na tej nieruchomości wraz z matką oraz zniesienie współwłasności budynku mieszkalnego po 5 latach, po okresie, w którym zwrócą się mu pieniądze zainwestowane w remont poddasza. Pozwany zakupywał w tym czasie regularnie powodowi alkohol. Przekazywał mu też pewne środki finansowe. Okresowo żądał od niego zaprzestania picia, tłumacząc problem uzależnienia. Później ponownie sam podawał mu alkohol do picia. Za namową pozwanego w związku z obietnicami dostatniego życia i zysków z wynajmu tej nieruchomości powód zdecydował się na podpisanie umowy sprzedaży części swojej nieruchomości w Z. i rozwiązanie ze swoim siostrzeńcem D. P. umowy użyczenia pomieszczeń poddasza domu przy ul. (...) na (...) w celach mieszkaniowych. Pozwany S. J. (1) ustnie zobowiązał się do tego, że powód wraz z matką dożywotnio będą mieszkali na tej nieruchomości. To ustalenie nie znalazło się w umowie sprzedaży.

(dowód: częściowo zeznania świadka I. D. k. 183 0:20:19, zeznania powoda k. 183 1:8:20, częściowo zeznania pozwanego S. J. k. 184 1:39:17, częściowo zeznania D. P. k. 183/2 0:43:02, nagranie na płycie CD k.47, zeznania świadka A. M. k. 138 0:39:06, zeznania świadka D. M. k. 138 0:57:50, częściowo zeznania świadka J. M. k. 184 1:16:29)

W dniu 16.09.2009 roku w Kancelarii Notarialnej w Z. przy ul. (...) przed notariuszem J. F. (1) powód P. M. sprzedał na rzecz pozwanego S. J. (1): własność nieruchomości położnej w Z. obr (...) utworzonej z dz. nr (...) obszaru (...) ha KW (...) oraz udział wynoszący 4/10 części w nieruchomości położnej w Z. obr (...) stanowiącej lokal mieszkalny nr (...) o pow(...) mkw w budynku nr (...) przy ul. (...) do B. obj KW (...).(...)wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej jako nieruchomości wolne od obciążeń i ograniczonych praw rzeczowych za 95.000 zł. Powód w akcie notarialnym złożył oświadczenie o otrzymaniu tej kwoty od pozwanego. Powód i pozwany oświadczyli również, w trakcie podpisywania tej umowy, że poddasze lokalu zostanie przebudowane tak, że powstanie tam lokal mieszkalny. Po przebudowie poddasza strony umowy zobowiązały się w terminie 5 lat to jest do 16.07.2014 roku oraz po uzyskaniu stosownego zaświadczenia od Starosty (...), zgody pozostałych właścicieli lokali dokonać zniesienia współwłasności nieruchomości, w ten sposób, że P. M. nabędzie na wyłączną własność lokal położony na parterze z przynależną piwnicą, a pozwany lokal mieszkalny na poddaszu-par 4 umowy.

(dowód: kserokopia wypisu aktu notarialnego z dnia 16.07.2009 roku k. 17-20)

Pozwany środki na uiszczenie ceny sprzedaży posiadał z zaoszczędzonych prezentów otrzymanych na ślubie z U. J. w dniu 5.09.2007 roku. W latach 2009-2010 został przeprowadzony remont poddasza, którego koszty pokrył pozwany. Po tym remoncie pozwany szybko znalazł lokatorów i czerpał zyski z czynszów najmu. Okresowo udostępniał mieszkanie na poddaszu nieodpłatnie znajomym. Sam z żoną U. J. zamieszkiwał na poddaszu przez rok czasu w latach 2012-2013.

(dowód: częściowo zeznania powoda k. 183 1:8:20, częściowo zeznania pozwanego S. J. k. 184 1:39:17, częściowo zeznania pozwanej U. J. k. 184 2:15:04, nagranie na płycie CD k.47, częściowo zeznania świadka J. M. k. 184 1:16:29, zeznania świadka J. C. k. 184 0:23:51)

Była żona powoda w związku z brakiem regularnych wpłat przez powoda alimentów na rzecz dzieci zainicjowała przed komornikiem w S. postępowanie egzekucyjne w 2005 roku, które postanowieniem z dnia 27.02.2010 roku zostało przekazane komornikowi przy SR w Z. W. H.. Zawiadomieniem z dnia 2.09.2010 roku Komornik Sądowy przy SR w Z. zawiadamiał powoda o zaległościach alimentacyjnych w kwocie 33.500 zł i odsetkach w kwocie 11.494,64 zł z wezwaniem wpłaty tej kwoty na konto komornika oraz złożenia wyjaśnień. Powód zdenerwował się wówczas na przebywającego u siebie na wakacjach syna D. M., że nasyła na niego komornika i wyrzucił go z domu. Podczas czynności w miejscu zamieszkania powoda w dniu 16.09.2010 r, komornik w rozmowie z nim ustalił, że jest on właścicielem części budynku i nieruchomości przy ul. (...) do (...).

(dowód: postanowienie o przekazaniu sprawy egzekucyjnej z dnia 27.02.2010 roku k. 14, zawiadomienie z dnia 2.09.2010 roku k. 15, protokół komornicka z dnia 16.09.2010 roku k. 16, protokół zeznań świadka A. M. do postępowania przygotowawczego k. 26-27, protokół zeznań świadka D. M. do postępowania przygotowawczego k. 28-29, dokumenty w aktach Kmp 41/10 i Kmp 31/05, zeznania powoda k. 183 1:8:20, zeznania świadka A. M. k. 138 0:39:06, zeznania świadka D. M. k. 138 0:57:50)

Pozwany dowiedziawszy się o wizycie komornika pomógł powodowi sporządzić oświadczenie podpisane przez powoda i przesłane do postępowania egzekucyjnego. Wykorzystywał przy tym fakt nałogu alkoholowego powoda i jego nieustanne bycie pod jego wpływem. Powód wyjaśniał w nim, że jest osobą bezrobotną, opiekującą się 70-cio letnią matką. Nie posiada środków na spłatę alimentów, bo ponosi koszty leczenia matki, utrzymania nieruchomości. Podał też, że na skutek podziału majątku wspólnego z małżonką pozostawił jej mieszkanie i sklep rybny.

(dowód: wyjaśnienie z dnia 17.09.2010 roku k. 21, protokół zeznań świadka A. M. do postępowania przygotowawczego k. 26-27, protokół zeznań świadka D. M. do postępowania przygotowawczego k. 28-29)

Pozwany namówił też powoda do tego, aby przeniósł na niego resztę swojego majątku, aby ubezskutecznić egzekucje.

(dowód: protokół zeznań świadka A. M. do postępowania przygotowawczego k. 26-27, protokół zeznań świadka D. M. do postępowania przygotowawczego k. 28-29, częściowo zeznania powoda k. 183 1:8:20)

Zgodnie z ustaleniami powód i pozwany S. J. (1) w dniu 28.09.2010 roku w formie notarialnej zawarli umowę zniesienia współwłasności. Strony tej umowy zniosły współwłasność nieruchomości stanowiącej samodzielny lokal mieszkalny nr (...) położony w budynku nr (...) przy ul. (...) do B., składający się z dwóch pokoi, kuchni i łazienki, wiatrołapu oraz pomieszczeń przynależnych na poddaszu i piwnicy oznaczonej o pow. użytkowej (...) mkw obj. Kw (...), w ten sposób, że lokal ten wraz z przynależnym udziałem nabył w całości pozwany S. J. (1) ze spłatą powoda w kwocie 100.000 zł. Do aktu notarialnego powód złożył oświadczenie o otrzymaniu kwoty 100.000 zł. Po nabyciu własności lokalu mieszkalnego nr (...) pozwany zaciągnął kredyt bankowy z zabezpieczeniem hipotecznym ustanowionym na tej nieruchomości do kwoty 1.020.000 zł.

(dowód: kserokopia wypisu aktu notarialnego k. 22-25, odpisy KW k. 40-43)

Pozwana U. J. nie była wtajemniczana przez męża S. J. (1) w transakcje z powodem oraz ich wspólne ustalenia. Była przeciwna tej znajomości z uwagi na nałóg powoda.

(dowód: częściowo zeznania pozwanego S. J. k. 184 1:39:17, częściowo zeznania pozwanej U. J. k. 184 2:15:04, częściowo zeznania D. P. k. 183/2 0:43:02)

Po dowiedzeniu się przez D. M. i A. M. o przeniesieniu przez powoda jedynego składnika majątkowego przedstawiającego wartość zostało przez nich zainicjowane postępowanie karne. Powód aby uspokoić rodzinę przekonywał byłą żonę A. M. i syna D. M. oraz matkę J. M., że nieruchomość ta zostanie mu przez pozwanego po 5 latach zwrócona w całości. Powodowi przedstawiono zarzut, że w dniu 28.09.2010 roku w celu udaremnienia wykonania wyroku SR wS. do sygn. III RC 38.05 z dnia 12.04.2005 roku udaremnił zaspokojenie wierzyciela D. M., poprzez to że sprzedał stanowiący jego własność udział w nieruchomości w Z. przy ul. (...). Powód pozostając nadal pod silnym wpływem pozwanego, podczas składania wyjaśnień do tej sprawy w dniu 19.01.2011 roku podawał, że otrzymaną cenę sprzedaży lokalu mieszkalnego wykorzystał do spłaty długów i na utrzymanie siebie i matki. Z uwagi na jej stan i niepełnosprawność zrezygnował z pracy i pobierał świadczenie pielęgnacyjne. Część spożytkował na grę na automatach i opłacenie usług w agencjach towarzyskich. Powód przyznał się dobrowolnie do zarzucanego czynu. Wyrokiem z dnia 29.12.2011 roku SR w Z. uznał powoda winnego tego, że w dniu 28.09.2010 roku w Z. działając w celu udaremnienia wykonania wyroku alimentacyjnego, udaremnił zaspokojenie D. M. poprzez zbycie udziału w nieruchomości poł. w Z. przy ul. (...) tj. przestępstwo z art. 300 par 2 k.k.

(dowód: zeznania powoda k. 183 1:8:20, częściowo zeznania pozwanego S. J. k. 184 1:39:17, orzeczenie o niepełnosprawności J. M. k. 53, decyzja MOPS w Z. z dnia 10.07.2012 roku k. 56-57, postanowienie o przedstawieniu zarzutów k. 33, protokół przesłuchania świadka P. M. k. 31-32, protokół przesłuchania podejrzanego k. 34-38, kserokopia wyroku z dnia 29.11.2011 roku k. 39-40, w aktach sprawy II K 704/11: wyrok z dnia 29.11.2011 roku z uzasadnieniem k. 165 i k. 176-183, zeznania świadka A. M. k. 138 0:39:06, zeznania świadka D. M. k. 138 0:57:50, częściowo zeznania świadka J. M. k. 184 1:16:29)

W 2012-2013 roku pozwany S. J. (1) podjął się gruntownego remontu na parterze budynku poł przy ul. (...). Do remontu tego lokalu wynajął I. D., M. K., M. P., którym nie wypłacił w całości wynagrodzenia. Powód pomagał w pracach porządkowych podczas remontu. Układ mieszkania został całkowicie zmieniony. Na remont całego budynku pozwany wydał 150.000 zł.

(dowód: częściowo zeznania świadka I. D. k. 183 0:20:19, zeznania powoda k. 183 1:8:20, nagranie na płycie CD k.47, częściowo zeznania świadka J. M. k. 184 1:16:29)

Umową z dnia 17.05.2013 roku zawartą między małżonkami S. P. (...), zamieszkałym (...) B, (...)-(...) B. i U. P. (...), zamieszkałą B. ul. (...), przed notariuszem U. O. w Kancelarii Notarialnej w Z. w dniu 17 maja 2013 roku nr Rep (...), pozwani zawarli umowę małżeńską wyłączającą wspólność ustawową i wprowadzającą ustrój rozdzielności majątkowej oraz umowę darowizny od męża S. J. (1) dla żony U. J. do jej majątku osobistego nieruchomości położonej : w Z. nr ew. działki (...) obręb (...), o powierzchni (...) objętej KW (...), nieruchomości stanowiącej samodzielny lokal mieszkalny nr (...) o powierzchni (...) m2 położony przy ul. (...) na B. 7 w Z. objętej KW (...) wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej oraz nieruchomości położonych w B. działka ew. (...), działka ew. (...) o powierzchni (...) m2 objętych KW (...).

(dowód: odpisy KW k. 40-46, kserokopia wypisu aktu notarialnego k. 84-89)

Pozwany darował swojej żonie te nieruchomości jak też nieruchomość w B., obawiając się konsekwencji finansowych bójki, w którą się wdał w K.. Toczyło się bowiem przeciwko niemu postępowanie cywilne o odszkodowanie i zadośćuczynienie, które zakończyło się w 2013 roku wyrokiem zasądzającym kwotę 100.000 zł od pozwanego na rzecz poszkodowanego.

(dowód: częściowo zeznania pozwanego S. J. k. 184 1:39:17, częściowo zeznania pozwanej U. J. k. 184 2:15:04)

Poszkodowany w bójce z pozwanym W. K. wniósł do tut. sądu pozew o uznanie czynności prawnej dokonanej przez S. J. (1) na rzecz U. J. w dniu 17.05.2013 roku za bezskuteczną. Wyrokiem zaocznym z dnia 26.01.2015 roku do sygn. IC 1259/14 uznano za bezskuteczne w stosunku do niego zawarte między małżonkami S. J. (1) i U. J., przed notariuszem U. O. w Kancelarii Notarialnej w Z. w dniu 17 maja 2013 roku nr Rep (...): umowę małżeńską wyłączającą wspólność ustawową i wprowadzającą ustrój rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami S. J. (1) i U. J., umowę darowizny od męża S. J. (1) dla żony U. J. do jej majątku osobistego nieruchomości położonej w Z. nr ew. działki (...) obręb (...) o powierzchni(...) m2 objętej KW (...), nieruchomości stanowiącej samodzielny lokal mieszkalny nr (...) o powierzchni (...) m2 położony przy ul. (...) na B. 7 w Z. objętej KW (...) wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej oraz nieruchomości położonych w B. działka ew. (...), działka ew. (...) o powierzchni (...) m2 objętych KW (...); które to umowy zostały zawarte z pokrzywdzeniem W. K., któremu przysługują wierzytelności wynikające z prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w K., Wydział I Cywilny z dnia 24 kwietnia 2013 roku sygn. akt I C 83/12 oraz z prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w K., Wydział I Cywilny z dnia 26 listopada 2013 roku sygn. akt I Ca 324/13 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z 23 grudnia 2013 roku w zakresie należności głównej oraz kosztów postępowania, mocą których dłużnik S. J. (1) winien zapłacić wierzycielowi W. K. kwotę 84 246, 65 zł.

(okoliczności znane sądowi z urzędu)

Przeciwko pozwanemu S. J. (1) toczy się obecnie postępowanie do sygn. V Ds. 13/14/Sp przed Prokuraturą Rejonowa w N. S.. Pozwanemu zarzuca się m.in. wymuszanie okupów na J. B. i R. L. poprzez czynienie przygotowań do porwania ich synów, wprowadzania w błąd instytucji bankowych w celu uzyskania pożyczek bankowych, nakłaniania do składania fałszywego oskarżenia . Zarzuca się mu również, że w dniu 28.09.2010 roku w Z. w celu udaremnienia wykonania przez P. M. wyroku alimentacyjnego i udaremnienia zaspokajania jego wierzycielka D. M. ułatwił mu popełnienie tego przestępstwa w ten sposób, że w wyniku dokonanych z nim uzgodnień, nabył od niego w formie notarialnej stanowiący własność P. M. udział w nieruchomości położonej w Z. przy ul. (...). W sprawie tej postawiono też zarzuty powodowi za to, że wspólnie i w porozumieniu z pozwanym usiłował wprowadzić banki w błąd, chcąc uzyskać korzyść majątkową w postaci udzielenia pożyczki.

Powód w świetle opinii sądowo –psychiatrycznej z dnia 22.01.2015 roku sporządzonej do sygn. Ds. 13/14/ jest osobą uzależnioną od alkoholu. Pije ciągami, klinuje, był sądowo kierowany na terapię odwykową. Po ukończonym leczeniu wrócił do picia. Powoda cechuje też m.in. antyrecesyjność i nieprawidłowa osobowość pogłębiona psychodegradacją alkoholową. Powód jest osobą poczytalną, rozumie normy prawne i społeczne. Nie jest upośledzony umysłowo.

(okoliczności znane sądowi z urzędu)

Powód nadal nie spłaca alimentów. Na dzień 220.03.2014 roku jego zaległości z tego tytułu wynosiły 57.500 zł należności głównej i 31.549,87 zł odsetki. Nadal wraz z matką zamieszkuje na spornej nieruchomości. Pozwany toleruje to zamieszkiwanie. Nie wyrzucał powoda i jego matki z tej nieruchomości

(dowód: zawiadomienie z dnia 20.03.2014 roku k. 60, zeznania powoda k. 183 1:8:20)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o kserokopie wypisów notarialnych umów zawieranych przez powoda z pozwanym oraz między małżonkami J., odpisu KW, dokumentów zalegających w aktach II K 704/11 i kserokopii dokumentów z postępowań egzekucyjnych. Treść tych dokumentów nie była kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu. Pozostałe ustalenia faktyczne wynikają z zeznań stron i świadków.

Zeznania powoda P. M. i pozwanego S. J. (1), co do okoliczności zawarcia umów sprzedaży i zniesienia współwłasności z 2009 i 2010 roku były odmienne.

Zeznania powoda Sąd ocenił w kategoriach częściowej wiarygodności. Powód wiarygodnie opisał w jakich okolicznościach poznał pozwanego i jaki wspólny interes mu proponował. Powód niewiarygodnie jednak przedstawił, że jego i S. J. (1) łączyła ustna umowa dotycząca zobowiązania się przez pozwanego do zwrotnego przeniesienia nieruchomości poł. w Z. obj. KW (...) i KW (...) na rzecz powoda po 5 latach użytkowania i nieodpłatnie. Powód nie udowodnił w żaden sposób, poza swoimi gołosłownymi twierdzeniami, że istniała taka umowa. Strony poczyniły ustalenia co do zniesienia współwłasności nieruchomości objętej KW (...) po 5 latach, ale odnośnie części tej nieruchomości tj. lokalu położnego na parterze, który miał otrzymać powód, a znalazło to swoje odzwierciedlenie w treści par 4 aktu notarialnego z dnia16.07.2009 roku. Powód w sposób odmienny niż wynika to z treści oświadczeń składnych przed notariuszem i zamieszczonych w aktach notarialnych relacjonował również, to, że nie otrzymał pieniędzy ani z umowy z dnia 16.07.2009 roku w kwocie 95.000 zł, ani z umowy z dnia 28.09.2010 kwocie. Te zeznania powoda nie mogły być podstawą ustaleń Sądu, gdyż oświadczenie woli zawarte w akcie notarialnym dotyczące tego, że przedmiotem zbycia była cała nieruchomość, a nie jej część, jak też oświadczenie dotyczące wysokości ceny i jej uiszczenia jako składowe elementy treści dokonanej przez strony czynności prawnej - której ważność ustawa uzależnia od zachowania formy aktu notarialnego - nie mogą być podważane w drodze prowadzenia dowodów z przesłuchania świadków czy stron, gdyż prowadziłoby to do obejścia przepisów o formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności w rozumieniu art. 247 (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 19 listopada 2002 r., IV CKN 1464/00, LEX nr 78356). Podkreślenia też wymaga, że powód zeznawał na tą okoliczność w sprawie karnej do sygn. II K 704/11 i podawał tam, że kwoty z w/w umów dostał i skonsumował. Powód jest zatem w tym przedmiocie niekonsekwentny i niespójny.

Zeznania pozwanego Sąd również ocenił w kategoriach częściowej wiarygodności. Pozwany podobnie jak powód opisał zapoznanie się z nim, wspólne interesy. Wiarygodnie podał również, że powód pożyczał od niego drobne sumy, a później około 30.000 zł. Stan uzależnienia powoda, brak bieżących środków do życia uwiarygadniał zeznania pozwanego w tym przedmiocie. Pozwany wiarygodnie podał też, skąd posiadał środki na zapłatę ceny sprzedaży umowy zawartej w lipcu 2009 roku. Sąd nie podzielił zeznań pozwanego, iż nadal pożyczał powodowi pieniądze po zawarciu tej umowy, a brak spłaty znalazł odzwierciedlenie w zawarciu umowy zniesienia współwłasności we wrześniu 2010 roku. Pozwany przede wszystkim nie potrafił jasno określić jaką kwotę powód od niego pożyczył. Podpisanie tej umowy z dnia 28.09.2010 r zbiegło się natomiast w czasie z przeniesieniem do Z. egzekucji alimentów od powoda. Wynika to ze skazującego wyroku karnego powoda. To zatem ta okoliczność, a nie rzekoma kolejna pożyczka była czynnikiem decydującym o zawarciu umowy zniesienia współwłasności. Pozwany niewiarygodnie przedstawił też skąd posiadł środki na zapłatę powodowi 100.000 zł z tej umowy, podając, że były to częściowo środki zebrane z prezentów weselnych. Bardzo wątpliwie w świetle zasad doświadczenia życiowego jest to, że pozwany z prezentów ślubnych posiadał kwoty potrzebne na zapłatę z w/w umów 195.000 zł i jeszcze gruntowny remont nieruchomości powoda. Pozwany fałszywie przedstawił również, że nie ustalał z powodem, iż część tej nieruchomości na parterze objętej w/w umowami przypadnie po 5 latach w formie zniesienia współwłasności powodowi, okoliczność ta wynika bezpośrednio z umowy z dnia 16.07.2009 roku.

Zeznania pozwanej U. J. Sąd uznał za wiarygodne odnośnie nieuczestniczenia w pertraktacjach dotyczących sprzedaży nieruchomości powoda. Niewiarygodnie pozwana opisała posiadanie przez męża kwoty 195.000 zł na spłatę powoda.

Świadek J. C. nie posiadał żadnych informacji z własnych obserwacji. Ustalenia co do korzystania przez pozwanego przez 5 lat z domu powoda, w celu wynajmowania gościom posiadał tylko z opowiadań powoda i jego matki oraz artykułów prasowych.

Zeznania świadka A. M. i D. M. Sąd uznał za wiarygodnie. Świadkowie przedstawili okoliczności związane z niemożliwością egzekucji alimentów od powoda w sposób wiarygodny i zbieżny z zalegającą w niniejszej sprawie dokumentacją. Informacje o rzekomym zwrocie nieruchomości przez pozwanego po 5 latach na rzecz powoda podsiadali tylko z opowiadań powoda, co w swoich zeznaniach podkreślali.

Zeznania świadka J. M. Sąd uznał za częściowo wiarygodne. Świadek wykluczał problem alkoholowy powoda i jego problemy małżeńskie. Te zeznania świadka pozostają sprzeczne z innym wiarygodnym materiałem dowodowym. Świadek podkreślał też, że wszelkie uzgodnienia powoda z pozwanym S. J. były czynione za jej plecami.

Zeznania świadka I. D. Sąd uznał za wiarygodne częściowo Świadek opisał okoliczność przejścia własności nieruchomości powoda w Z. przy ul. (...) na podstawie informacji zasłyszanych od obydwu stron. Nie potrafił natomiast podać, na jaką kwotę wynagrodzenia umówił się z pozwanym za wykonanie remontu lokalu nr (...) przy ul. (...). Podkreślał natomiast, że pozwany jest jego dłużnikiem, ale nie potrafił podać na jaką kwotę. Świadek zeznawał zatem w sposób wybiorczy, nie przedstawiał w sposób pełny wszystkich posiadanych przez siebie informacji.

Zeznania świadka D. P. Sąd również uznał za wiarygodne częściowo. Świadek pozostaje w konflikcie z pozwanym i jest do niego nastawiony nieprzychylnie. Przez niego został poproszony przez powoda o wyprowadzkę z nieruchomości przy ul. (...) na (...). Informacje o ustnych ustaleniach dotyczących rzekomego zwrotu spornej nieruchomości przez pozwanego powodowi posiadł tylko ze słyszenia. Świadek dokładnie w sposób dosłowny cytował sformułowania powoda, co świadczy o przygotowaniu do niniejszego postępowania i pozostawania pod wpływem powoda. Świadek podobnie jak powód nie potrafił racjonalnie wyjaśnić, jakie korzyści pozwany miał uzyskać z transakcji z powodem według podawanej przez nich wersji o zwrocie całości nieruchomości po 5 latach.

Sąd przeprowadził dowód z nagrania na płycie CD rozmowy powoda z A. i J. J. - rodzicami pozwanego S. J. (1). Pozwani nie zakwestionowali treści tego nagrania. Nie podnieśli zarzutu, że nagranie zostało uzyskane bez zgody rozmówców. Było zatem ono dla Sądu przekonywujące.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w części.

Na mocy art. 59 kc w razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały albo jeżeli umowa była nieodpłatna. Uznania umowy za bezskuteczną nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia.

Bezspornie powód dotrzymał rocznego terminu wymienionego w w/w przepisie, składając pozew przed upływem roku od daty zawarcia spornej umowy darowizny, która miała miejsce w dniu 17.05.2013 roku.

Sankcja bezskuteczności względnej czynności prawnej - o której mowa w art. 59 k.c. - zapewnia ochronę osobie trzeciej przez ograniczenie podmiotowe skutków prawnych umowy fraudacyjnej, motywowane względami aksjologicznymi wywodzonymi z zasady pacta sunt servanta, zgodnie z którą, kto raz zobowiązał się do określonego świadczenia nie powinien zawierać umów niweczących taką możliwość. Przesłankami uwzględnienia żądania na tej podstawie prawnej jest istnienie roszczenia, związek przyczynowy między umową fraudacyjną a niemożnością zaspokojenia roszczenia oraz wiedza stron kwestionowanej umowy o roszczeniach osoby trzeciej, chyba że umowa była nieodpłatna – por wyrok SN z dnia 7.02.2013 II CSK 230/12 LEX nr 1293943.

Domagając się uznania za bezskuteczną częściowo umowy darowizny z dnia 17.05.2013 roku między pozwanymi, powód powołał się na roszczenie jakie mu przysługuje względem pozwanego S. J. (1), a polegającego na zawarciu umowy przyrzeczonej nieodpłatnego przeniesienia własności lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku nr (...) przy ul. (...) na B. w Z., dla którego Sąd Rejonowy w Z. prowadzi księgę wieczystą nr (...), z którego własnością związany jest udział w nieruchomości wspólnej, dla której Sąd Rejonowy w Z. prowadzi księgę wieczystą nr (...), oraz nieruchomości położonej w Z. obr. (...) utworzonej z dz. nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Z. prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Roszczenie, co wynika z samej jego definicji, musi być skonkretyzowane. Sąd Najwyższy zwraca uwagę, że: „Sentencja wyroku powinna określać konkretne roszczenie (art. 59 k.c.) albo konkretną wierzytelność (art. 527 k.c.), których zaspokojeniu ma służyć uznanie umowy lub innej określonej czynności prawnej za bezskuteczną wobec powoda" (wyrok SN z dnia 13 lutego 1970 r., III CRN 546/69). Ponadto chronione roszczenie musi istnieć w chwili dokonywania czynności uniemożliwiającej jego realizację, a także w chwili wydawania wyroku (por. wyrok SN z dnia 23 lutego 2006 r., I CK 389/05). Ponadto roszczenie chronione na podstawie art. 59 k.c. nie musi być wprawdzie wymagalne, musi jednak istnieć – por wyrok SN z dnia 23.02.2006 I CK 389/05 LEX nr 201011.

Roszczenie powoda wyrażone w pozwie na podstawie ustaleń faktycznych nie istniało. Powód powoływał się tylko na ustne ustalenia stron opierając się tylko na własnych twierdzenia. Twierdzenia te jednak nie były dla Sądu wiarygodne. Powód nie potrafił w żaden racjonalny sposób przedstawić jakie korzyści z takich właśnie ustaleń stron miał osiągnąć pozwany. Trudno bowiem przyjąć, a na to wskazywały zeznania powoda, że pozwany działał w sposób charytatywny i całkowicie nieodpłatny. Zawarcie pierwszej umowy sprzedaży z 16.07.2009 roku uwarunkowane było przeprowadzeniem przez pozwanego remontu nieruchomości obj. KW (...) własności powoda, który w całości finansował. Pozwany zapłacił też cenę sprzedaży częściowo w formie rozliczenia z powodem zaciągniętych pożyczek, a częściowo w formie gotówkowej. Według zgodnego zamiaru stron i celu tej umowy było zatem w świetle art. 65§ 2 k.c. otrzymanie przez pozwanego udziału 4/10 w nieruchomości obj KW (...) oraz działki obj KW (...). Umowa ta wbrew twierdzeniom pełnomocnika powoda z mowy końcowej nie była umową pozorną, zawierała bowiem postanowienia dotyczące następczego ustalenia własności poszczególnych lokali w budynku mieszkalnym obj KW (...). Strony w związku z jej wykonaniem otrzymały też ekwiwalentne świadczenia, powód w postaci ceny sprzedaży oraz poniesienia przez pozwanego kosztów remontu tego budynku.

Niezależnie od powyższego jeśli między stronami istniały ustne ustalenia w w/w przedmiocie według twierdzeń powoda zawartych w pozwie, to są one nieważne w świetle art. 158 k.c. Przepis ten bowiem przewiduje zarówno dla umowy zobowiązującej do przeniesienia własności nieruchomości, jak i dla umowy przenoszącej jej własność wymóg formy aktu notarialnego. Niezachowanie tej formy powoduje nieważność umowy (art. 73 § 2 k.c.).

Powód posiada zatem roszczenie względem pozwanego S. J. (1) o zniesienie współwłasności nieruchomości obj (...) wraz z udziałem w częściach wspólnych, w ten sposób, że powód nabędzie na wyłączną własność lokal położny na parterze z przynależną piwnicą; wynikające z paragrafu 4 umowy zawartej w dniu 16.07.2009 roku w Kancelarii Notarialnej w Z. przy ul. (...) przed notariuszem J. F. (2) nr rep. A (...). Umowa ta została sporządzona w wymaganej formie notarialnej i nie została odwołana przez strony. Roszczenia z tej umowy stało się też wymagalne, bowiem do dnia 16.07.2014 roku pozwany nie wywiązał się z tej umowy i nie dokonał zniesienia współwłasności w opisany w tej umowie sposób.

W dniu 28.09.2010 roku powód i pozwany znieśli współwłasność nieruchomości stanowiącej samodzielny lokal mieszkalny nr (...) położny w budynku nr (...) przy ul. (...) na B. w Z. składającego się z dwóch pokoi, kuchni, łazienki i wiatrołapu oraz przynależnych do tego lokalu pomieszczeń na poddaszu i piwnicy o pow. łącznej (...) mkw obj KW (...), w ten sposób że pozwany nabył w całości ten lokal. Umowa ta jednak w ocenie Sądu była umową pozorną, a zatem w świetle art. 83 § k.c. nieważną.

Zgodnie z treścią przepisu 83 §1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeśli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Z brzmienia cytowanego przepisu wyraźnie wynika, iż oświadczenie woli jest złożone dla pozoru wtedy, gdy z góry powziętym zamiarem stron jest brak woli wywołania skutków prawnych przy jednoczesnej chęci wprowadzenia innych osób (lub organów) w błąd co do dokonania określonej czynności prawnej. Strony udają więc, że dokonują jakiejś czynności prawnej, a pozorność ma miejsce wtedy, gdy pod pozorowaną czynnością prawną nic się nie kryje, jak i wtedy, gdy czynność pozorna ma na celu ukrycie innej rzeczywistej i zamierzonej czynności prawnej (tak również m. in. wyrok SN z dnia 12 lipca 2002 r., V CKN 1547/00).

W doktrynie podkreśla się, iż pozorność jako wada oświadczenia woli musi składać się z dwóch elementów po pierwsze między stronami musi istnieć tajne, niedostępne osobom trzecim porozumienie, że złożone przez nich oświadczenia woli nie mają wywoływać zwykłych skutków prawnych. Po drugie strony, które dokonują takiej czynności prawnej, próbują wywołać wobec osób trzecich rzeczywiste, prawdziwe przeświadczenie, że ich zamiarem jest wywołanie skutków prawnych, objętych treścią ich oświadczeń woli. Oba akty tj. pozorna czynność prawna i akt konfidencji muszą być ze sobą intelektualnie i czasowo powiązane. Pozorność jest wadą, która dotyczyć musi wszystkich zgodnych oświadczeń woli, jakie składają się na określoną czynność prawną.

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy należy zauważyć, że poczynione przez Sąd ustalenia faktyczne prowadzą do wniosku, iż umowa zniesienia współwłasności z dnia 28.09.2010 roku między powodem i pozwanym S. J. miała charakter pozorny. Przeprowadzone w sprawie dowody w szczególności z dokumentów zalecających w aktach sprawy związkowej II K 704/11 w tym wyroku skazującego powoda z uzasadnieniem i akt spraw egzekucyjnych wskazują na to, że umowa ta była fikcyjna. Do powyższego wniosku prowadzą przede wszystkim okoliczności w jakich doszło do zawarcia tej umowy i zbieżność czasowa z przeniesieniem postępowania egzekucyjnego roszczeń alimentacyjnych względem powoda na teren rewiru Komornika Sądowego przy SR w Z.. Powód zgodził się na zniesienie współwłasności nieruchomości obj. Kw (...) skutkujące przejściem własności w całości tej nieruchomości na rzecz pozwanego w związku z chęcią udaremnienia postępowania egzekucyjnego. Stronom tej umowy nie chodziło natomiast o faktyczne przejście własności całej tej nieruchomości na rzecz pozwanego, lecz udaremnienie postępowania egzekucyjnego z udziału, który powodowi pozostał. Powód nadal uważał się za współwłaściciela części tej nieruchomości, dalej mieszkał na tej nieruchomości według ustaleń z pozwanym, uczestniczył fizycznie w pracach remontowych parteru. Pozwany nie miał również środków na zapłatę powodowi za obejmowany w drodze zniesienia współwłasności udział.

W skutek zawarcia spornej umowy darowizny między pozwanymi dot. nieruchomości obj KW (...) wraz z udziałem w części wspólnej w świetle art. 59 k.c niemożliwym stało się zadośćuczynienie roszczeniu powoda. Niemożliwość zaspokojenia roszczenia powoda jest bezpośrednim skutkiem wykonania umowy darowizny. Pozwany S. J. (1) zobowiązany do wypełnienia skutecznego i wymagalnego roszczenia wobec powoda nie jest już właścicielami tej nieruchomości, której to roszczenie dotyczy. Tymczasem środki ochrony przewidziane w art. 59 k.c. mają zapewnić wierzycielowi realne, efektywne zaspokojenie jego roszczenia przez uzyskanie świadczenia w pierwotnej postaci, a więc takiej, jaka wynikała ze stosunku prawnego pomiędzy nim a stroną kwestionowanej umowy. Niewątpliwie istnieje również związek przyczynowy między umową darowizny zawartą pomiędzy pozwanymi, a niemożnością zaspokojenia roszczenia powoda.

W przedmiotowej sprawie z uwagi na nieodpłatność zaskarżonej umowy darowizny pominięto stan wiedzy stron kwestionowanej umowy o roszczeniach powoda, bowiem o ile pozwany S. J. (1) taką wiedzę posiadał, to wiedzy tej nie posiadała U. J., nie wtajemniczona przez męża w interesy z powodem.

W tym stanie rzeczy powództwo oparte na art. 59 kc podlega częściowemu uwzględnieniu z uwagi na spełnienie kumulatywne przesłanek określonych przez ten przepis.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art. 100 kpc. w związku z częściowym ( 1/3 części ) uwzględnieniem powództwa Sąd nakazał ściągnąć solidarnie od pozwanych na rzecz SP kwotę 3600zł, tytułem opłaty od pozwu od uwzględnionej części roszczenia w wysokości 3.250zł. oraz tytułem kosztów dojazdów świadków 350zł. Koszty zastępstwa prawnego powoda zostały zniesione.