Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2014 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny - Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Grzegorz Buła (sprawozdawca)

Sędziowie: SO Magdalena Meroń - Pomarańska

SR (del.) Agata Maniecka - Kurotaki

Protokolant sądowy: Izabela Ślązak

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2014 roku w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy Miejskiej K.

przeciwko J. R. i małoletniej A. R.

o eksmisję

oraz z powództwa wzajemnego J. R. i małoletniej A. R.

przeciwko Gminie Miejskiej K.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

na skutek apelacji pozwanych (powodów wzajemnych) i strony powodowej (pozwanej wzajemnej)

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie

z dnia 12 listopada 2013 roku, sygnatura akt I C 30/13/N

oraz na skutek zażalenia pozwanych (powodów wzajemnych)

od postanowienia zawartego w punkcie IV wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie z dnia 12 listopada 2013 roku, sygnatura akt I C 30/13/N

1.  oznaczając zaskarżony wyrok jako „częściowy” oddala obie apelacje,

2.  uwzględniając zażalenie pozwanych (powodów wzajemnych) uchyla postanowienie zawarte w puncie IV zaskarżonego wyroku,

3.  znosi pomiędzy stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 1051/14, II Cz 2436/14

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 5 września 2014 roku

Wyrokiem z dnia 12 listopada 2013 roku Sąd Rejonowy nakazał w punkcie pierwszym pozwanym J. R.i A. R., aby opuściły i opróżniły z rzeczy lokal mieszkalny oznaczony numerem (...), położony w budynku na os. (...) w K.i wydały go stronie powodowej Gminie Miejskiej K., ustalił w punkcie drugim, że pozwanym J. R.oraz A. R.przysługuje prawo do lokalu socjalnego, wstrzymał w punkcie trzecim wykonanie eksmisji do czasu złożenia przez Gminę Miejską K.oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, odrzucił w punkcie czwartym pozew wzajemny oraz zasądził w punkcie piątym solidarnie od pozwanych J. R.i A. R.na rzecz strony powodowej Gminy Miejskiej K.kwotę 320 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadniając powyższe rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji wskazał, że Gmina Miejska K. domagała się nakazania pozwanym J. R. i A. R. opuszczenia i opróżnienia ze wszystkich rzeczy lokalu mieszkalnego położonego w K. na osiedlu (...) i wydania go stronie powodowej, a także zasądzenia od pozwanych kosztów postępowania. Jako okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie pozwu gmina podała, iż pozwane zajmują przedmiotowy lokal bez tytułu prawnego. Umowa najmu lokalu socjalnego wygasła z dniem 7 września 2011 roku. Strona powodowa wzywała pozwaną do przedłożenia określonych dokumentów, które pozwoliłyby ustalić czy pozwana spełnia nadal kryteria do zawarcia z nią kolejnej umowy najmu lokalu socjalnego, ale pozwana takowych dokumentów nie dostarczyła do chwili wniesienia pozwu. Kierowane do pozwanych wezwania do opuszczenia lokalu także okazały się nieskuteczne.

Pozwana J. R. domagała się odrzucenia pozwu, względnie oddalenia powództwa. Wskazała, że prawomocnym wyrokiem z dnia 8 lutego 2005 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie ustalił, że pozwanym przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego. Zdaniem pozwanej to uprawnienie pozwanych nie wygasło, gdyż nie zostało wydane orzeczenie ustalające, że uprawnienie pozwanych do lokalu socjalnego ustało. Zarzuciła, że pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w warunkach istnienia powagi rzeczy osądzonej wynikającej z wyroku z dnia 8 lutego 2005 roku w zakresie przyznania pozwanym prawa do lokalu socjalnego. Pozwana zarzuciła, iż strona powodowa nie miała prawa weryfikować istnienia prawomocnie orzeczonego uprawnienia pozwanych, stanowiącego podstawę prawną do zawarcia kolejnej umowy najmu lokalu socjalnego. Podniosła ponadto, ze jej córka A. R. jest niepełnosprawna, a pozwane nie mają możliwości zamieszkanie w innym lokalu.

Pozwane wniosły także powództwo wzajemne przeciwko Gminie Miejskiej K. o zobowiązanie strony powodowej (pozwanej wzajemnie) do zawarcia z pozwaną (powódką wzajemną) J. R. na okres trzech lat umowy najmu przedmiotowego lokalu mieszkalnego.

Jako okoliczności niesporne w sprawie Sąd Rejonowy przyjął, iż lokal mieszkalny, położony w K. na Osiedlu (...) stanowi własność Gminy Miejskiej K..

Na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego Sąd Rejonowy poczynił następujące ustalenia:

W dniu 8 września 2008 roku Gmina Miejska K.zawarła z pozwaną J. R.umowę najmu lokalu socjalnego, położonego w K.na Osiedlu (...)na czas znaczony do dnia 7 września 2011 roku. Pismem z dnia 7 lutego 2012 roku strona powodowa poinformowała pozwaną o braku możliwości zawarcia umowy najmu przedmiotowego lokalu wobec faktu, iż pozwana nie przedłożyła dokumentów w ramach postępowania o przedłużenie umowy najmu zajmowanego lokalu., o które Zarząd (...)ją wzywał. Pismem z dnia 27 czerwca 2012 roku strona powodowa wezwała pozwaną J. R.do wydania lokalu na osiedlu na (...) w K.wobec utraty tytułu prawnego do zajmowania tego lokalu.

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynikało, iż obie pozwane nadal zajmują przedmiotowy lokal. A. R.ma 13 lat i jest osobą niepełnosprawną. Cierpi na autyzm atypowy. Jest objęta indywidualną opieką psychologiczną w (...) Ośrodku (...)od stycznia 2012 roku z uwagi na zaburzenia emocji i zachowania związane z nadmierną reaktywnością układu nerwowego, przybierające postać stereotypii ruchowych, nasilonych szczególnie w stanach zwiększonej pobudliwości emocjonalnej. Dla poprawy funkcjonowania dziewczynki niezbędne jest obok oddziaływań terapeutycznych - stabilne i wspierające środowisko wychowawcze. Wszelkie zmiany wpływają niekorzystnie na jej stan emocjonalny. A. R.jest uczennicą Zespołu Szkół Ogólnokształcących (...)numer (...)w K.w klasie I gimnazjum. W roku szkolnym 2012/2013 została objęta Indywidualnym Programem (...)Terapeutycznym, uczestniczy w cotygodniowych zajęciach „Trening umiejętności społecznych”. Wydano w stosunku do niej orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego.

Pozwana J. R.jako spadkobierca swojej matki jest współwłaścicielem w udziale wynoszącym 1/3 części nieruchomości zabudowanej domem w N.gm. (...)oraz gruntów ornych o powierzchni ornej 0,1429 ha. Nie jest przeprowadzony dział spadku. Dom w N.jest parterowy ze strychem. Ma powierzchnię około 80 m2. Mieszka tam ojciec pozwanej J. R.. Ojciec pozwanej J. R.w świadczeniu z października 2011 roku nie wyraził zgody na zamieszkanie córki i wnuczki w domu w N.. Z ustaleń poczynionych przez Sąd pierwszej instancji wynikało także, iż pozwana J. R.uzyskała w 2012 roku dochody w kwocie 36169,21 zł. Miesięczne wynagrodzenie pozwanej wynosiło za okres 2903,94 zł brutto, czyli 2014,62 zł netto. Obecnie pozwana J. R.zarabia 1800 - 1900 zł brutto. Nie prowadzi działalności gospodarczej, która była dla niej źródłem dodatkowych dochodów. Po odliczeniu raty spłacanej w zakładzie pracy pozwana J. R.dysponuje faktycznie kwotą około 1000 zł miesięcznie. A. R.nie pobiera żadnych alimentów. Otrzymuje zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 100 zł miesięcznie. Z zaciągniętej pożyczki w kwocie 15.000 zł, pozwana J. R.opłaca czynsz w kwocie 460 zł miesięcznie. Pozostałe opłaty - za prąd w kwocie 70 zł miesięcznie, gaz w kwocie 130 zł raz na dwa miesiące pozwana pokrywa z zarobków. Na leki dla córki wydaje około 200 zł miesięcznie, Wynajmuje też od Gminy Miejskiej K.lokal użytkowy, w którym prowadziła działalność gospodarczą za kwotę 170 zł miesięcznie. Obecnie prowadzi tam rehabilitację córki. Pozwana użycza samochód od przyrodniego brata córki A.. Pozwane mają w mieszkaniu Internet, dysponują telefonami komórkowymi.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo było uzasadnione, ponieważ Gmina Miejska K. jest właścicielem lokalu mieszkalnego, zajmowanego przez pozwane, które nie mają skutecznego względem Gminy tytułu prawnego do lokalu. Zarzuty pozwanej odnośnie powagi rzeczy osądzonej i istnienia po stronie pozwanych skutecznego przeciwko stronie powodowej tytułu prawnego do zajmowania lokalu objętego pozwem, wynikającego z wyroku sądowego, Sąd uznał za chybione, podkreślając, że ustalenie prawa do lokalu w wyroku eksmisyjnym nie tworzy po stronie osoby, której takie prawo ustalono, trwałego uprawnienia do zajmowania lokalu socjalnego z zasobów Gminy. Przesłanki ustalenia prawa do lokalu socjalnego Sąd ocenia w chwili wydawania wyroku eksmisyjnego. Umowa o wynajem lokalu socjalnego, także ta zawarta w oparciu o wyrok sądowy, ma charakter czasowy i może nie być przedłużona w razie ustania przesłanek do jego zajmowania po stronie najemcy. Jako podstawę orzeczenia w przedmiocie nakazania opuszczenia lokalu Sąd Rejonowy podał art. 222 k.c.

Oceniając przesłanki do przyznania pozwanym prawa do lokalu socjalnego Sąd Rejonowy stwierdził, że pozwanym prawo takie przysługuje, mając na uwadze całokształt ich sytuacji majątkowej, osobistej oraz zdrowotnej. Sąd pierwszej instancji uznał, że sytuacja materialna pozwanych nie pozwala im na wynajęcia lokalu w K. na wolnym rynku, zaś majątek spadkowy stanowią nieruchomości w N., w tym stary parterowy dom zajmowany przez ojca pozwanej J. R.. W ocenie Sądu Rejonowego pozwane nie mogą obecnie zamieszkać w przedmiotowym domu. Pozwana A. R. z uwagi na swój stan zdrowia musi mieć zapewnioną specjalistyczną opiekę terapeutyczną, którą świadczy na jej rzecz (...) Ośrodek (...), ponadto jest ona objęta kształceniem specjalnym w zespole szkół integracyjnych. Pozwana J. R., utrzymuje siebie i córkę, ma pracę w K., a jednocześnie opiekuje się córką, pomagając jej także w rehabilitacji. Wszystkie te okoliczności przemawiały za stwierdzeniem iż pozwane nie mogą się wyprowadzić do domu w N..

Sąd Rejonowy na podstawie art. 199 §1 pkt 1 i 2 k.p.c. odrzucił pozew wzajemny pozwanych obejmujący żądanie zobowiązania strony powodowej (pozwanej wzajemnie) do zawarcia z pozwaną (powódką wzajemną) J. R. na okres trzech lat umowy najmu lokalu mieszkalnego, położonego w K., na osiedlu (...), wskazując, że o kwestii żądania ustalenia prawa do lokalu socjalnego, Sąd z urzędu orzeka w sprawie o eksmisję, a zatem pozew o to samo podlegał odrzuceniu. Jeśli chodzi zaś o zobowiązanie strony powodowej (pozwanej wzajemnie) do zawarcia umowy najmu konkretnego lokalu z pozwaną, to brak w tym zakresie drogi sądowej. Sąd orzeka bowiem o uprawnieniu do lokalu socjalnego, a konkretny lokal wskazuje już Gmina.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

W apelacji od punktu II wyroku strona powodowa domagała się jego zmiany poprzez orzeczenie o braku uprawnienia pozwanych do lokalu socjalnego, zarzucając niezgodność ustaleń faktycznych z zebranym materiałem dowodowym poprzez ustalenie, że pozwane nie mogą zamieszkać w nieruchomości, której pozwana J. R. jest współwłaścicielką, a w konsekwencji ustalenie, że pozwanym przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego. W uzasadnieniu skarżąca podniosła, że jak wynika z zeznań samej pozwanej J. R., dom w N. ma powierzchnię około 80m2, są tam dwa pokoje oraz kuchnia. Zamieszkuje w nim jedynie ojciec pozwanej. Pozwane zajmują w K. lokal, którego cała powierzchnia wynosi 27,75m2. Oznacza to, że warunki mieszkaniowe jakie pozwane miałyby zamieszkując w domu w N., w znacznie lepszym stopniu zabezpieczałyby ich potrzeby mieszkaniowe, niż lokal dotychczas zajmowany. Sam fakt, iż ojciec pozwanej nie wyraża zgody na zamieszkanie pozwanych w lokalu jest — w ocenie powoda - bez znaczenia, gdyż pozwana J. R.¬doń dysponuje prawnymi środkami, które umożliwią jej korzystanie z nieruchomości, której jest współwłaścicielką.

Apelację od wyroku wywiodły również pozwane, zarzucając: naruszenie art. 6 k.c. w związku z art. 222 § 1 k.c. przez brak oddalenia jako bezzasadnego powództwa windykacyjnego, w sytuacji niewykazania przez stronę powodową faktu, iż jest właścicielem spornego lokalu; naruszenie art. 229 i 230 k.p.c. poprzez bezpodstawne i dowolne uznanie za bezsporny i uzasadniający przedmiotowe powództwo windykacyjne fakt, że sporny lokal stanowi własność powoda, pomimo że fakt ten nie został przez stronę pozwaną wyraźnie przyznany i był zaprzeczony; naruszenie art.199 §1 pkt 1 i 2 k.p.c. przez odrzucenie pozwu wzajemnego bez istnienia podstaw do takiego rozstrzygnięcia; naruszenie art. 222 k.p.c. w związku z art.199 § pkt 2 k.p.c. poprzez sprzeczne z dyspozycją tego przepisu niewydanie oddzielnego postanowienia oddalającego podniesiony w odpowiedzi na pozew zarzut formalny, którego uwzględnienie uzasadniałoby odrzucenie pozwu, a dotyczący istnienia powagi rzeczy osądzonej obejmującej kwestię prawomocnego rozstrzygnięcia w przedmiocie przyznania pozwanym prawa do lokalu socjalnego z zasobów Gminy Miejskiej K. oraz wbrew temu przepisowi bezpodstawne potraktowanie tego zarzutu jako innego formalnego stwierdzeniem jego nietrafności w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, naruszenie art. 102 k.p.c. przez jego niezastosowanie w zakresie nieobciążania strony pozwanej w ogóle kosztami postępowania, pomimo oceny całokształtu jej sytuacji dochodowej, osobistej i zdrowotnej w kryteriach szczególnie uzasadniających takie rozstrzygnięcie w oparciu o ten przepis. Wskazując na powyższe pozwane domagały się zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie pierwszym poprzez oddalenie powództwa windykacyjnego jako bezzasadnego, w punkcie IV poprzez jego uchylenie i przekazanie sprawy w tym zakresie do merytorycznego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Na wypadek nieuwzględnienia apelacji w w/w zakresie zaskarżenia i utrzymania go w mocy pozwane wniosły o zastosowanie art. 102 k.p.c. przez nieobciążanie strony pozwanej w ogóle kosztami postępowania za obie instancje. Natomiast jeśliby Sąd uwzględnił apelację w zakresie objętym zaskarżeniem pozwane domagały się zasądzenia od strony powodowej kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Odpowiadając zaś na apelację strony powodowej domagały się jej oddalenia i zasądzenia kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje nie były zasadne.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji czyniąc je podstawą faktyczną rozstrzygnięcia apelacyjnego.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do apelacji pozwanej (powódki wzajemnej) zauważyć należy, iż zarzut naruszenia art. 6 k.c. w związku z art. 222 §1 k.c. oraz art. 229 i 230 k.p.c. nie jest skuteczny, ponieważ strona powodowa nie powoływała w pozwie konkretnych przepisów, lecz przedstawiała okoliczności faktyczne uzasadniające jej żądanie. Mianowicie podnosiła, iż jest właścicielem lokalu zajmowanego przez pozwane, które nie dysponują jakimkolwiek tytułem prawnym do niego. Wcześniej przysługiwał im tytuł prawny w postaci umowy najmu lokalu socjalnego, ale umowa ta uległa rozwiązaniu na skutek upływu czasu, na jaki została zawarta. Te okoliczności były dla Sądu istotne przy ocenie zasadności dochodzonego roszczenia i rzeczą Sądu było ich uwzględnienie przy ustalaniu stanu faktycznego po to właśnie, by w oparciu o ustalony stan faktyczny Sąd mógł zastosować odpowiednie przepisy prawa. Sąd pierwszej instancji uwzględniając powództwo strony powodowej jako podstawę prawną podał art. 222 §1 k.c., przyjmując iż okoliczność przysługiwania Gminie Miejskiej K. prawa własności tego lokalu nie jest sporna pomiędzy stronami. Wbrew zarzutom pozwanych stanowisko takie znajdowało oparcie w przebiegu tego procesu i wyrażanych stanowiskach stron. Podnieść należy, że jakkolwiek w odpowiedzi pozwanych na pozew znalazło się ich oświadczenie o zaprzeczeniu wszystkim twierdzeniom strony powodowej, których pozwane wyraźnie nie przyznają, to jednak zdaniem Sądu Okręgowego takie ogólne zaprzeczenie wszystkim okolicznościom, których strona przeciwna nie przyznaje nie jest wystarczające, zwłaszcza iż nigdy w toku procesu pozwane nie kwestionowały prawa własności strony powodowej do przedmiotowej nieruchomości, a wręcz przeciwnie wniosły pozew wzajemny, w którym domagały się nakazania stronie powodowej (pozwanej wzajemnie) zawarcia nimi umowy najmu w/w lokalu, co wskazuje że uważały ten podmiot za uprawniony do dysponowania tym lokalem. Należy podnieść, iż Sąd orzekający ma kompetencję do dokonania oceny tego, co między stronami jest sporne na podstawie całokształtu okoliczności faktycznych i stanowisk stron. W niniejszej sprawie biorąc pod uwagę, że wśród przedłożonych przez pozwane (powódki wzajemne) dokumentów, stanowiących załączniki do odpowiedzi na pozew, znalazł się także wniosek składany do Gminy o przedłużenie umowy najmu lokalu socjalnego, w którym pozwana J. R. sama wymieniła jako właściciela lokalu Gminę Miejską K., uznać należy, że podnoszenie obecnie przez pozwane (powódki wzajemne), iż ta okoliczność była sporna pomiędzy stronami i wymagała wykazania w postępowaniu dowodowym, nie jest trafne. W tych okolicznościach Sąd Okręgowy podziela pogląd Sądu pierwszej instancji, że skoro właścicielem lokalu zajmowanego przez pozwane (powódki wzajemne) jest Gmina Miejska K., a pozwane (powódki wzajemne) nie mają tytułu prawnego do tego lokalu, to powództwo o wydanie było zasadne i znajdowało podstawę w art. 222 §1 k.c. Na marginesie warto zauważyć, że nawet gdyby przyjąć, iż art. 222 §1 k.c. nie znajdował zastosowania w tym stanie faktycznym, to roszczenie strony powodowej (pozwanej wzajemnej) było uzasadnione w świetle art. 675 §1 k.c., z racji łączącej uprzednio strony umowy najmu, gdyż przepis ten stanowi, iż po zakończeniu umowy najmu najemca jest zobowiązany zwrócić rzecz wynajmującemu w stanie niepogorszonym. Zatem także w sytuacji gdyby Gmina nie była właścicielem przedmiotowego lokalu, a jedynie wynajmującym ten lokal pozwanym (powódkom wzajemnym), to także jej roszczenie o wydanie tego lokalu znajdowało podstawę w obowiązujących przepisach prawa. Wobec powyższego zasadnie Sąd Rejonowy uwzględnił roszczenie Gminy, a apelacja pozwanych (powódek wzajemnych) od tego wyroku nie może być uwzględniona.

Przechodząc do dalszych rozważań stwierdzić należy, że w obecnym porządku prawnym nakazując opróżnienie lokalu, w tym również lokalu socjalnego Sąd orzeka o uprawnieniu do lokalu socjalnego (por. art. 14 ust.1 ustawy z dnia 21.06.2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego- u.o.p.l.) i albo stwierdza podstawy do jego przyznania albo dochodzi do przekonania o braku ku temu podstaw prawnych. Prawidłowo zatem Sąd Rejonowy rozstrzygał także i tę kwestię przyjmując ostatecznie, że pozwanym (powódkom wzajemnym) należy takie prawo do lokalu przyznać. Kwestią kluczową w tym aspekcie jest sytuacja małoletniej pozwanej A. R., która jest dzieckiem ze stwierdzonym autyzmem, a więc spełnia wymogi określone w art. 14 ust. 4 pkt 2 u.o.p.l. Małoletnia pozwana cierpi na zaburzenia emocji i zachowania związane z nadmierną reaktywnością układu nerwowego, które nasilają się w stanach zwiększonej pobudliwości emocjonalnej. Z tego względu jak ustalił Sąd Rejonowy pozwana (powódka wzajemna) jest objęta indywidualną opieką psychologiczną w (...) Ośrodku (...). Pozwana A. R., aby w miarę normalnie funkcjonować, powinna mieć, oprócz terapii, zapewnione także wspierające środowisko wychowawcze. Te warunki pozwana ma zapewnione mieszkając, żyjąc i ucząc się w K., a więc w ocenie Sądu Okręgowego z punktu widzenia terapeutycznego niezasadnym byłoby pozbawienie pozwanych (powódek wzajemnych) dotychczasowego lokum, gdyż mogłoby to zwłaszcza dla małoletniej A. odbić się negatywnie na zdrowiu i pogłębić stan choroby, gdyby została ona zmuszona zmienić dotychczasowe środowisko, w którym aktualnie jest osadzona, które zna i rozumie. Także nie do przyjęcia jest w ocenie Sądu Okręgowego sytuacja w której małoletnia zmuszona byłaby dojeżdżać codziennie tam i z powrotem do szkoły kilkadziesiąt kilometrów, korzystając z komunikacji publicznej, gdyż dla dziecka autystycznego stanowiłoby to poważne utrudnienie, natomiast jej matka, sprawując nad nią opiekę i pracując jednocześnie zawodowo z dużą dozą prawdopodobieństwa nie byłaby w stanie tego pogodzić. Z tych przyczyn uznać należy, że nie tylko przesłanki z art. 14 ust.4 pkt 2 u.o.p.l., ale także szczególna sytuacja materialna i rodzinna pozwanych (powódek wzajemnych) uzasadnia przyznanie im prawa do lokalu socjalnego. Stan zdrowia i wiek pozwanej A. R., a także sprawowanie nad nią opieki wyłącznie przez pozwaną J. R. prowadzi do wniosku, że w obecnej sytuacji nie mogą one zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie, w szczególności poprzez zamieszkania w domu w miejscowości N.. Z tych powodów nie była zasadna apelacja strony powodowej.

Odnosząc się z kolei do zarzutu pozwanych (powódek wzajemnych) naruszenia art. 222 k.p.c. należy stwierdzić, że jakkolwiek trafnie argumentują one, iż zgodnie z tym przepisem, oddalając zarzuty, których uwzględnienie uzasadniałoby odrzucenie pozwu, Sąd powinien był wydać oddzielne postanowienie, tym niemniej fakt, iż takie uchybienie zaistniało, pozostaje bez wpływu na wynik sprawy. Należy bowiem mieć na uwadze, że gdyby w tym stanie faktycznym rzeczywiście zachodziła powaga rzeczy osądzonej, jak twierdzą pozwane (powódki wzajemne), to Sąd odwoławczy rozpoznając apelację, byłby zobligowany do wzięcia jej pod uwagę z urzędu na podstawie art. 378 §1 k.p.c. w związku z art. 379 pkt 3 k.p.c., gdyż zaistnienie tej okoliczności prowadziłoby do nieważności postępowania, a w takiej sytuacji wyrok musiałby zostać uchylony a pozew odrzucony (art. 386 §3 k.p.c.) W ocenie Sądu Okręgowego, prawidłowo jednak Sąd Rejonowy uznał, że w niniejszej sprawie w zakresie żądania strony powodowej nie zaistniała powaga rzeczy osądzonej. Podnieść należy, iż orzeczenie co do lokalu socjalnego przy okazji rozstrzygania sprawy o eksmisję jest związane z określoną sytuacją faktyczną istniejącą w dacie nakazania pozwanym opuszczenia zajmowanego przez nich lokalu. Celem takiego rozwiązania jest zagwarantowanie osobom, wobec których Sąd nakazał opuszczenie lokalu, aby z dnia na dzień nie znalazły się w sytuacji braku możliwości zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb, jakimi dla każdego człowieka są potrzeby mieszkaniowe. W zamian więc za to, że będą musiały opuścić dany lokal Sąd przyznaje im uprawnienie do innego lokalu socjalnego, a więc gwarantuje im, że opuszczając lokal objęty nakazem eksmisji będą mogły zamieszkać w innym lokalu spośród lokali znajdujących się w mieszkaniowym zasobie gminy. Orzeczenie o uprawnieniu do lokalu socjalnego nie ma, jak słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji, charakteru stałego, w tym sensie, że nie rozstrzyga tej kwestii na przyszłość bliżej nie określoną. Zdaniem Sądu Okręgowego takie orzeczenie o przyznaniu uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego zawarte w konkretnym wyroku nakazującym opuszczenie danego lokalu, zostaje zrealizowane z chwilą zaproponowania przez zobowiązaną do tego gminę zawarcia umowy najmu takiego lokalu. Natomiast w sytuacji, gdy dojdzie do zawarcia takiej umowy, po upływie okresu na jaki została zawarta, orzeczenie Sądu w tym zakresie nie stwarza jakichkolwiek uprawnień dla byłych najemców takiego lokalu, a kwestia czy przysługuje im uprawnienie do lokalu socjalnego podlega badaniu w sprawie o nakazanie im opuszczenia zajmowanego dotychczas lokalu o charakterze lokalu socjalnego (por. uchwałę SN z dnia 5.04.2013r. III CZP 11/13, OSNC 2013/11/121). Podnieść też należy, iż zgodnie z art. 23 ust.3 u.o.p.l. Gmina ma prawo do podejmowania samodzielnej oceny co do kontynuacji umowy najmu lokalu socjalnego, bądź też odmowy przedłużenia danej umowy. Z powyższych względów nie jest trafne stanowisko pozwanych (powódek wzajemnych) o wystąpieniu w tym przypadku powagi rzeczy osądzonej, na skutek istnienia prawomocnego wyroku z dnia 8 lutego 2005 roku, w którym Sąd Rejonowy dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie nakazując eksmisję pozwanych z poprzednio zajmowanego lokalu, ustalił, że pozwanym przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego. Niezasadnie zarzucają też pozwane (powódki wzajemne), iż strona powodowa nie miała prawa weryfikować istnienia prawomocnie orzeczonego uprawnienia pozwanych, stanowiącego podstawę prawną do zawarcia kolejnej umowy najmu lokalu socjalnego, bowiem jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 5 kwietnia 2013 roku, III CZP 11/13, „Każdorazowo jednak uprawnienia do przyznania lokalu socjalnego muszą być badane w aspekcie aktualności w chwili orzekania, zatem mogą ulec zmianie i uzasadniać samodzielną podstawę orzeczenia o braku uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego.”. Stąd zarzut ten nie może być skutecznie podniesiony i w konsekwencji uwzględniony.

Za chybiony należy też uznać zarzut naruszenia art. 102 k.p.c. poprzez brak jego zastosowania. Podnieść należy, że powyższy przepis ma charakter wyjątkowy w stosunku do zasady odpowiedzialności za wynik procesu określonej w art. 98 §1 k.p.c., i może znaleźć zastosowanie jedynie w przypadkach szczególnie uzasadnionych. W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie nie można uznać, aby taki przypadek zachodził, a ustalone w toku postępowania dochody pozwanych (powódek wzajemnych) w pełni umożliwiają poniesienia powyższych kosztów.

Odnosząc się wreszcie do zażalenia pozwanych (powódek wzajemnych) na postanowienie zawarte w punkcie IV wyroku z dnia 12 listopada 2013 roku w przedmiocie odrzucenia pozwu wzajemnego to wskazać należy, iż był to jedyny zarzut, jaki zyskał akceptację Sądu Okręgowego i w konsekwencji Sąd uchylił powyższe postanowienie. Wskazać należy, że pozwane wnosząc powództwo wzajemne domagały się zobowiązania Gminy Miejskiej K. do zawarcia z J. R. na dalszy czas oznaczony tj. na okres trzech lat umowy najmu pozostającego w jej zasobach mieszkalnego lokalu socjalnego nr (...) położonego w budynku nr (...) na os. (...) w K., z uwzględnieniem w tej umowie małoletniej A. R.. Zdaniem Sądu Okręgowego nie jest trafne stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż odnośnie powyższego powództwa istnieje stan sprawy w toku w rozumieniu art. 199 §1 pkt 2 k.p.c. Zauważyć trzeba, iż pomiędzy stronami zostało wszczęte i zawisło postępowanie z powództwa Gminy Miejskiej K. o nakazanie opuszczenia przez pozwane (powódki wzajemne) lokalu na os. (...), obecnie jest ono nawet już prawomocnie rozstrzygnięte. Wytaczając powyższe powództwo strona powodowa nie zgłaszała jakiegokolwiek żądania w zakresie orzeczenia co do prawa pozwanych do lokalu socjalnego. Niewątpliwie, jak trafnie wskazał Sąd Rejonowy, obowiązkiem Sądu orzekającego w tej sprawie, było w sytuacji, gdy doszedł do przekonania co do zasadności żądania w przedmiocie nakazania opuszczenia przez pozwane zajmowanego lokalu, rozstrzygniecie w przedmiocie uprawnienia pozwanych (powódek wzajemnych) do otrzymania lokalu socjalnego. Według Sądu drugiej instancji nie można jednak utożsamiać żądania zgłoszonego w powództwie wzajemnym z przedmiotem obowiązkowego orzeczenia sądu, w przypadku nakazania pozwanym opuszczenia lokalu, o uprawnieniu do lokalu socjalnego. W pierwszym bowiem przypadku pozwane (powódki wzajemne) domagają się zawarcia z nimi przez Gminę Miejską K. umowy najmu konkretnego lokalu socjalnego na wskazany przez nie okres, zaś przedmiotem rozstrzygnięcia wydanego na podstawie art.14 ust.1 u.o.p.l. w sprawie o eksmisję jest przyznanie samego abstrakcyjnego uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego, bez określenia jakichkolwiek jego dokładnych cech, czy też położenia, a także okresu na jaki ma zostać zawarta umowa najmu takiego lokalu. Nie można więc uznać, że w przypadku żądania zgłoszonego w pozwie wzajemnym oraz uwzględnienia wniosku pozwanych (powódek wzajemnych) o przyznanie prawa do lokalu socjalnego w sprawie o eksmisję, mają zostać wydane rozstrzygnięcia co do tego samego przedmiotu sporu. Należy też wskazać na całkowicie odmienne skutki wydanych w obu sprawach orzeczeń. Z jednej strony bowiem wskutek uwzględnienia powództwa wzajemnego pozwanych (powódek wzajemnych) dojdzie do zawarcia umowy najmu konkretnego lokalu na określony czas i to dodatkowo lokalu który obecnie zajmują, zaś w przypadku przyznania pozwanym (powódkom wzajemnym) uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego jego skutkiem jest brak możliwości wykonania wyroku nakazującego pozwanym opuszczenie obecnie zajmowanego lokalu bez uprzedniego zaoferowania im zawarcia umowy najmu innego lokalu socjalnego. Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, iż w ocenie Sądu Okręgowego, nieprawidłowe było stanowisko Sądu Rejonowego, że zachodzą podstawy do odrzucenia pozwu wzajemnego w związku z art. 199 §1 pkt 2 k.p.c. Zdaniem Sądu drugiej instancji nie można też uznać, aby w zakresie treści zgłoszonego w powództwie wzajemnym żądania zachodziła niedopuszczalność drogi sądowej. Powództwo to bowiem należy interpretować jako żądanie nakazania złożenia Gminie Miejskiej K. określonego oświadczenia woli, a możliwość dochodzenia powyższego roszczenia w drodze cywilnej wprost wynika z art. 64 k.c. w związku z art. 1 i art. 2 k.p.c. Nie budzi bowiem jakichkolwiek wątpliwości fakt, że nawiązanie stosunku najmu lokalu socjalnego następuje w obecnym stanie prawnym poprzez zawarcie pomiędzy stronami określonej czynności cywilnoprawnej, co wiąże się z koniecznością złożenia konkretnych oświadczeń woli przez każdą z nich, a nie jest związane z jakimkolwiek trybem administracyjnym. O aktualnym ukształtowaniu stosunków najmu w formie cywilnoprawnej wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 27 lutego 1996 roku, III CZP 190/95. Taki też charakter ma najem lokalu socjalnego. Sąd Najwyższy wskazał w uzasadnieniu uchwały na powstanie roszczenia najemcy o zobowiązanie gminy do zawarcia umowy najmu konkretnego lokalu socjalnego jeżeli gmina nie honoruje orzeczenia sądowego o nadaniu najemcy uprawnienia do takiego lokalu i wynikającego stąd ustawowego pierwszeństwa w jego uzyskaniu. Również z uchwale Sądu Najwyższego z 28 marca 1996 roku, III CZP 18/96 wskazano, że jeżeli gmina nie wywiązuje się z obowiązku zapewnienia lokalu socjalnego mimo orzeczenia sądu, to lokator może wystąpić z roszczeniem o zobowiązanie gminy do zawarcia umowy najmu wskazanego lokalu socjalnego jeżeli pozostaje on w jej zasobach. Nie budzi więc wątpliwości Sądu, że sprawy dotyczące takiej umowy nie są wyłączone z drogi sądowej, natomiast odrębną kwestią jest, czy takie żądanie jest merytorycznie uzasadnione, a więc czy znajduje oparcie w przepisach prawa materialnego, które stwarzają takie zobowiązanie gminie. Jest to jednak kwestia orzeczenia merytorycznego, a nie odrzucenia pozwu, które zamyka stronie możliwość dochodzenia swych roszczeń przed sądem powszechnym. W tej sytuacji uznać trzeba, że brak podstaw do odrzucenia pozwu wzajemnego na podstawie art. 199 §1 pkt 1 k.p.c.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy uchylił postanowienie odnośnie odrzucenia pozwu wzajemnego, nadając zaskarżonemu wyrokowi charakter wyroku częściowego, ponieważ rozstrzygnięcie co do powództwa wzajemnego musi być przedmiotem rozstrzygnięcia w wyroku końcowym (art. 317 §2 k.p.c.).

Wobec powyższego Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji, w punkcie 1 na zasadzie art. 385 k.p.c., w punkcie 2 na podstawie art. 386 §1 k.p.c. w związku z art. 397 §2 k.p.c. O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono jak w punkcie 3 sentencji na podstawie art. 100 k.p.c., z uwagi na fakt, iż obie apelacje zostały oddalone, więc nie ma podstaw, aby którąkolwiek ze stron obciążyć kosztami postępowania odwoławczego, zaś rozstrzygniecie w przedmiocie postanowienia o odrzuceniu pozwu nie stanowi orzeczenia kończącego sprawę w danej instancji w rozumieniu art. 108 §1 k.p.c.

Ref.SSR B.-M.