Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

1 lipca 2020 roku

Sąd Rejonowy w Rybniku, V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Wiesław Jakubiec

Sędziowie/Ławnicy: -/-

Protokolant : sekr. sądowy Izabela Niedobecka-Kępa

po rozpoznaniu 1 lipca 2020 roku w Rybniku

na rozprawie

sprawy D. T.

przy udziale zainteresowanego ./.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o zasiłek chorobowy

na skutek odwołania D. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 12 marca 2020 roku

sygn. (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż ubezpieczona D. T. nie ma obowiązku zwrotu pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres od 10 grudnia 2015 roku do 7 grudnia 2016 roku, zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za okres od 12 grudnia 2016 roku do 23 grudnia 2016 roku oraz zasiłku opiekuńczego za okres od 27 grudnia 2016 roku do 30 grudnia 2016 roku w łącznej kwocie 81.954,60 zł wraz z odsetkami od dnia doręczenia decyzji,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na rzecz ubezpieczonej kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt V U 91/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 12 marca 2020 roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. zobowiązał ubezpieczoną D. T. do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres od 10 grudnia 2015 roku do 7 grudnia 2016 roku, zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za okres od 12 grudnia 2016 roku do 23 grudnia 2016 roku oraz zasiłku opiekuńczego za okres od 27 grudnia 2016 roku do 30 grudnia 2016 roku w łącznej kwocie 81 954,60 zł wraz z odsetkami od dnia doręczenia decyzji. W uzasadnieniu wskazał, iż skoro zgodnie z prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach ubezpieczona podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 2 listopada 2015 roku, to podstawę wymiaru ww. zasiłków stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc grudzień 2015 tj. za miesiąc w którym powstało do prawo do zasiłku, a więc kwota 453,02 zł po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tytułem składek na ubezpieczenie. Wobec tego ZUS uznał, iż aktualna podstawa wymiaru składek jest niższa niż ustalona pierwotnie i zasiłki zostały wypłacone w zawyżonej wysokości i w tym zakresie podlegają zwrotowi wraz z odsetkami.

W odwołaniu ubezpieczona wniosła o zmianę decyzji w całości oraz o zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazała, że dokumentacja zgłoszeniowa została w pełni zaakceptowana i przyjęta rzez organ rentowy, a następnie była kilkukrotnie weryfikowana. Zdaniem ubezpieczonej, wypłacenie świadczenia w sposób na który nie miała wpływu jej wina, nie uzasadnia powstania po jej stronie obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Ubezpieczona dodała, że wszelkie formalności związane z dokonywaniem zgłoszeń do ubezpieczeń czy wyrejestrowaniem dokonywało dla niej biuro rachunkowe.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i potrzymał wcześniejsze twierdzenia.

Sąd ustalił co następuje:

Od 21 października 2014 roku ubezpieczona D. T. prowadzi działalność gospodarczą (...)(wcześniej (...)).

Decyzją z 6 marca 2017 roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. stwierdził, iż podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonej D. T. za okres od 10.12.2015 r. do 7.12.2016 r., zasiłku chorobowego za okres od 12.12.2016 r. do 23.12.2016 r. oraz zasiłku opiekuńczego za okres od 27.12.2016 r. do 30.12.2016 r. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc 12/2015 tj. za miesiąc w którym powstało prawo do zasiłku tj. 453,02 zł, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13, 71 % tytułem składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe.

Na wniosek ubezpieczonej decyzją nr (...) z dnia 7 listopada 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. stwierdził, iż ubezpieczona podlega ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej od 21.10.2014 r. do 30.09.2015 r., od 2.11.2015 r. do 9.12.2015 r. i od 8.12.2016 r. Na skutek odwołania ubezpieczonej, wyrokiem z dnia 20 marca 2018 roku, sygn. akt IX U 30/18 Sąd Okręgowy w Gliwicach OZ w Rybniku zmienił ww. decyzję stwierdzając, iż ubezpieczona od dnia 1 listopada 2015 r. roku podlega ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Wyrokiem z dnia 26 marca 2019 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach (po rozpoznaniu apelacji organu) zmienił zaskarżony wyroki oddalając odwołanie. W toku postępowania (sygn. III AUa 1130/18) Sąd Apelacyjny ustalił, że nic nie stało na przeszkodzie aby odwołująca mogła złożyć wniosek o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od 1.11.2015 r. jeszcze w październiku 2015 r., skoro jednak złożyła go dopiero 2 listopada, nie było możliwe objęcie ubezpieczeniem z datą 1.11.2015 r.

Wyrokiem z 6 listopada 2019 roku Sąd Rejonowy w Rybniku oddalił odwołanie ubezpieczonej od decyzji ZUS z 6 marca 2017 roku, znak (...)(sygn. akt V U 128/17). W uzasadnieniu sąd wskazał, że ubezpieczona dokonywała kolejnych wyrejestrowań z ubezpieczeń i ponownych zgłoszeń, które doprowadziły w konsekwencji do powstania przerwy w dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym i przerwa ta przekroczyła 30 dni (1.10- 1.11.2015 r.). Jest to konsekwencja nieuznania przez Sąd Apelacyjny w Katowicach 1.11.2015 r. dnia w którym ubezpieczona podlegałaby temu ubezpieczeniu. Sąd wskazał, że uniemożliwia to zastosowanie przepisu art. 49 ust. 2 ustawy zasiłkowej.

Otrzymane środki z tytułu prawa do zasiłków ubezpieczona zużyła na bieżące potrzeby.

12 listopada 2014 roku ubezpieczona jako podmiot prowadzący działalność gospodarczą (zleceniodawca) zawarła z biurem rachunkowym z siedzibą w G. (zleceniobiorca) umowę zgodnie z którą, biuro m.in. przyjęło do prowadzenia i przechowania dokumentację zleceniodawcy do rozliczeń ZUS.

Decyzją z 12 marca 2020 roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. zobowiązał ubezpieczoną D. T. do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres od 10 grudnia 2015 roku do 7 grudnia 2016 roku, zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za okres od 12 grudnia 2016 roku do 23 grudnia 2016 roku oraz zasiłku opiekuńczego za okres od 27 grudnia 2016 roku do 30 grudnia 2016 roku w łącznej kwocie 81 954,60 zł wraz z odsetkami od dnia doręczenia decyzji do dnia zwrotu kwoty nienależnie pobranego świadczenia.

Dowody: akta organu rentowego:

- decyzja ZUS z 12.03.2020r.;

akta V U 128/17:

- odwołanie od decyzji ZUS z 6.03.2017r. k.2-3

- decyzja ZUS z 7.11.2017r. nr 258 wraz z uzasadnieniem k.31-34,

- odwołanie od decyzji ZUS z 7.11.2017r. k.35-37,

- wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach OZ w Rybniku z 20.03.2018r. sygn. akt IX U 30/18 wraz z uzasadnieniem k. 74-76,

- wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 26.03.2019r. sygn. akt AUa 1130/18 wraz z uzasadnieniem k.77-80,

-wyrok Sądu Rejonowego w Rybniku z 6.11.2019r. sygn. akt V U 128/17 wraz z uzasadnieniem k.82 i k.84-86

wnioski o zasiłki k.8-9, k.29-30, oświadczenie z 28.01.2016r. k.10, kopia odpisu skróconego aktu urodzenia k.12, zaświadczenia płatnika składek k.13-14, k.20-22, k.24-25, k.28, wniosek o urlop macierzyński k.15, zaświadczenie lekarskie k.16, k.23, k.26 i k.31, zgłoszenie do ubezpieczeń k.17-19, zaświadczenia ZUS k.27, wydruk z rejestru ubezpieczonych k.32, wydruk z CEIDG k.33, pismo ZUS z 22.02.2016r. k.34, potwierdzenie o dobrowolnym ubezpieczeniu chorobowym k.35-36, umowa zawarta przez ubezpieczoną prowadzącą działalność z biurem rachunkowym k.37-38, przesłuchanie ubezpieczonej k. 55v.

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie zgromadzonych i powołanych wyżej dowodów z dokumentów, których prawdziwości strony nie kwestionowały, a także w oparciu o dowód przesłuchania z ubezpieczonej, który wraz z dowodami z dokumentów tworzył spójny i logiczny obraz sprawy.

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Okolicznością przesądzoną jest, że ubezpieczona podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 2.11.2015r., a podstawa wymiaru zasiłku za okres 10.12.2015 r. do 7.12.2016 r., zasiłku chorobowego za okres od 12.12.2016 r. do 23.12.2016 r. oraz zasiłku opiekuńczego za okres od 27.12.2016 r. do 30.12.2016 r. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej stanowiła najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc 12/2015 tj. za miesiąc w którym powstało prawo do zasiłku tj. 453,02 zł, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13, 71 % tytułem składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe.

Spór sprowadzał się do kwestii zaistnienia przesłanek pozwalających organowi rentowemu na zobowiązanie ubezpieczonej do zwrotu pobranej nadwyżki świadczeń.

Jak stanowi przepis art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 121 j.t. ze zm.) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

Na podstawie art. 84 ust. 2 ustawy systemowej, za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Sąd rozpoznający niniejszą sprawę podziela orzecznictwo Sądu Najwyższego zgodnie z którym, istotną cechą nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczeń społecznych jest świadomość osoby pobierającej świadczenie co do przysługiwania prawa do tego świadczenia w całości lub w części od początku albo w następstwie mających później zdarzeń (wyrok Sądu Najwyższego z 17 maja 2001r., II UKN 338/00).

W wyroku z 9 lutego 2017 roku Sąd Najwyższy stwierdził, że „błąd” wiąże się zawsze z pierwotną wadliwością rozstrzygnięć organu rentowego lub odwoławczego, z etapem ustalenia prawa do świadczeń, a jego istotną cechą konstrukcyjną, odróżniającą od innych uchybień organów rentowych lub odwoławczych, jest istnienie fałszywego wyobrażenia organu o stanie uprawnień wnioskodawcy wywołanego na skutek świadomego zachowania wnioskodawcy (wyrok Sądu Najwyższego z 9 lutego 2017 rokUy, II UK 699/15)

Organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranych świadczeń tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (wyrok Sądu Najwyższego z 4 września 2007r., I UK 90/07).

Jeżeli pobranie nienależnych świadczeń emerytalnych przez pracownika spowodowane było nie tylko błędem pracodawcy, ale i organu rentowego, nie może ów organ wydać decyzji zobowiązującej pracodawcę do zwrotu pobranych świadczeń (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 grudnia 2001 r., III AUa 768/01).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż wypłacone ubezpieczonej zasiłki nie stanowiły świadczeń pobranych nienależnie w rozumieniu art. 84 ustawy systemowej i nie podlegają zwrotowi. W toku postępowania ustalono, że ubezpieczona składała dokumenty, które zostały wielokrotnie weryfikowane i zaakceptowane przez organ. Ubezpieczona nie zataiła żadnych informacji, a wszelkie jej działania były podejmowane w dobrej wierze. Nadto, ubezpieczona nigdy nie podała nieprawdziwych danych. Ubezpieczona posiadała subiektywne przekonanie, iż podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 1 listopada 2015 roku zgodnie ze swoim zgłoszeniem, w czym utwierdzały ją zapisy w system elektroniczny ZUS i wypłacanie jej przez organ przez tak długi okres zasiłków. To organ rentowym miał obowiązek w sposób wnikliwy i fachowy poddać weryfikacji i analizie złożone przez ubezpieczoną dokumenty. Zatem, to na organie rentowym ciążył bezwzględny obowiązek podjęcia wszelkich możliwych działań mających na celu wypłatę jedynie świadczeń należnych. Ubezpieczona nie była pouczona o braku prawa do świadczeń wypłaconych mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymania ich wypłaty.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, należy stwierdzić, że ubezpieczona nie posiadała złej woli pobierając zasiłki oraz nigdy nie wprowadziła świadomie w błąd organu rentowego Na marginesie sąd wskazuje, że zobowiązanie ubezpieczonej do zwroty zasiłków w kwocie 81 954,60 zł wraz z odsetkami w świetle tego, że ubezpieczona otrzymane środki zużyła na bieżące potrzeby ( w tym dziecka), było niewątpliwe sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Skoro nie zaistniała żadna z przesłanek wskazana w art. 84 ustawy systemowej to bezpodstawne jest żądanie zwrotu pobranych świadczeń.

Mając na uwadze powyższe, Sąd działając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż ubezpieczona D. T. nie ma obowiązku zwrotu pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres od 10 grudnia 2015 roku do 7 grudnia 2016 roku, zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za okres od 12 grudnia 2016 roku do 23 grudnia 2016 roku oraz zasiłku opiekuńczego za okres od 27 grudnia 2016 roku do 30 grudnia 2016 roku w łącznej kwocie 81 954,60 zł wraz z odsetkami od dnia doręczenia decyzji.

O kosztach procesu orzeczono na mocy art. 98 kpc zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy i na podstawie na podstawie § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na rzecz ubezpieczonej kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.