Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Danuta Pacześniowska

Sędzia SO Anna Hajda (spr.)

SR (del.) Ewa Buczek – Fidyka

Protokolant Aleksandra Sado-Stach

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2016 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P. (1) i M. P. (2)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 11 czerwca 2015 r., sygn. akt I C 522/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 1200 zł (tysiąc dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Ewa Buczek-Fidyka SSO Danuta Pacześniowska SSO Anna Hajda

UZASADNIENIE

Powodowie wnieśli o solidarne zasądzenie od pozwanej (...) S.A. w W. kwoty 10.300 zł z ustawowymi odsetkami oraz kosztów procesu.

Na uzasadnienie pozwu wskazali, że dniu 27 września 2013r. został skradziony ich pojazd marki A. (...). Powodowie zgłosili szkodę a pozwana po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego wypłaciła 24.900 zł, czyli różnicę między wartością pojazdu w chwili kradzieży (33.200 zł) a 25% udziałem własnym ubezpieczonego w szkodzie (8.300 zł), bez wskazania podstawy zastosowała tegoż udziału. Na dochodzoną przez powodów kwotę składa się należność w kwocie 8.300 zł z tytułu błędnego zakwalifikowania udziału własnego oraz kwota 2.000 zł z tytułu zaniżenia wartości skradzionego pojazdu.

W odpowiedzi pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu podnosząc, że skoro w momencie zawarcia umowy ubezpieczenia M. P. (2) miał 23 lata, to ograniczyła swoją odpowiedzialność poprzez zastosowanie udziału własnego, którego można było uniknąć opłacając dodatkową składkę. Odnosząc się do wysokości przyznanego powodom odszkodowania pozwana wskazała, że kwota ta została ustalona jako wartość rynkowa skradzionego pojazdu na dzień ustalenia odszkodowania.

W piśmie z 6 października 2014r. powodowie rozszerzyli żądanie pozwu do kwoty 11.200 zł.

Wyrokiem z dnia 11 czerwca 2015 roku Sąd Rejonowy w Gliwicach w punkcie pierwszym zasądził od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 11.200 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30 stycznia 2014 r. do dnia zapłaty, w punkcie drugim oddalił powództwo w pozostałym zakresie, w punkcie trzecim zasądził od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 3.294 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, a w punkcie czwartym nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Gliwicach kwotę 58,78 zł tytułem zwrotu części kosztów opinii biegłego tymczasowo wyłożonych z sum budżetowych.

Podstawą tej treści rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy.

W dniu 8 lutego 2013r. M. P. (2) zawarł umowę ubezpieczenia autocasco z (...) S.A. Wartość ubezpieczonego pojazdu marki A. (...) została ustalona na kwotę 38.200 zł według katalogu E.. W umowie nie zastosowano redukcji udziału własnego. W momencie zawierania umowy ubezpieczenia M. P. (2) miał 22 lata. Ogólne Warunki Ubezpieczenia obowiązujące przy zawarciu umowy w § 7 ust.2 pkt.1 stwierdzały, że jeżeli ubezpieczony w pierwszym dniu okresu ubezpieczenia był w wieku poniżej 26 lat, zastosowanie miał udział własny ubezpieczonego w wysokości 25 % odszkodowania, który nie był stosowany w przypadku opłacenia dodatkowej składki z tytułu jego redukcji. Aneksem z 19 lipca 2013r. do umowy dopisano współwłaściciela pojazdu – M. P. (1). W dniu 27 września 2013r. pojazd powodów został skradziony. Poszkodowani zgłosili szkodę a pozwana wypłaciła odszkodowanie w kwocie 24.900 zł. M. P. (1) zwrócił się do pozwanej o weryfikację stanowiska wzywając do zapłaty należnego odszkodowania w terminie 7 dni. Wezwanie doręczono ubezpieczycielowi w dniu 23 stycznia 2014 roku.

W oparciu o treść opinii biegłego sądowego wartość rynkową pojazdu marki A. (...) na dzień jego kradzieży wyliczoną według danych katalogu E. z września 2013 roku, w oparciu o treść warunków umowy łączącej poszkodowanych z ubezpieczycielem, ustalono na kwotę 36.100 zł brutto.

W tak ustalonym stanie faktycznym zważył Sąd Rejonowy, że zasada odpowiedzialności pozwanej za skutki zdarzenia z dnia 27 września 2013r. nie była przez nią kwestionowana,sporna okazała się natomiast wysokość szkody. Na etapie postępowania likwidacyjnego pozwana ustaliła wartość skradzionego pojazdu, na kwotę 33.200 zł,natomiast z opinii biegłego wynika, że wartość skradzionego pojazdu w dniu szkody wynosiła 36.100 zł, a zatem odszkodowanie zostało zaniżone o kwotę 2.900 zł. W ocenie Sądu I instancji zastrzeżenie przez pozwaną prawa do pomniejszenia odszkodowania o wartość udziału własnego w przypadku kradzieży pojazdu, było sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Przywołał Sąd Rejonowy pogląd Sądu Najwyższego zgodnie z którym ”umowa ubezpieczenia należy do umów szczególnego zaufania, w której działania kontrahentów powinny być lojalne, a postanowienia umowy jasne, zrozumiałe i jednoznaczne. Dotyczy to w szczególności umów z udziałem konsumentów, którzy powinni mieć zapewnioną możliwość nie tylko zapoznania się z ogólnymi warunkami ubezpieczenia i projektem umowy, ale przede wszystkim powinni mieć możliwość zrozumienia ich postanowień bez szczególnego przygotowania i bez konieczności sięgania do innych uregulowań. Jest oczywiste, że zakład ubezpieczeń może ogólne warunki ubezpieczenia formułować swobodnie i w taki sam sposób kształtować swoją odpowiedzialność, byleby nie naruszało to przepisów bezwzględnie obowiązujących. Jednakże jest równie oczywiste, że postanowienia zarówno ogólnych warunków ubezpieczenia, jak i wszystkich innych dokumentów i formularzy, jakimi posługuje się ubezpieczyciel przy zawieraniu umowy muszą być jednoznaczne, jasne, zrozumiałe dla przeciętnego adresata bez szczególnego wykształcenia i przygotowania. Dotyczy to w szczególności wszelkiego rodzaju wyłączeń i ograniczeń odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, co do których nie może być żadnych wątpliwości już przy zawieraniu umowy. Równocześnie wskazał Sąd Rejonowy na treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2004 r., V CK 481/03 (niepubl.) zgodnie z którą spełnienie funkcji ochronnej umowy ubezpieczenia wymaga, by przed jej zawarciem ubezpieczający miał świadomość, jakie wypadki nie są objęte ubezpieczeniem lub ograniczają albo wyłączają odpowiedzialność ubezpieczyciela. Ogólne warunki ubezpieczenia powinny w sposób jasny i precyzyjny określać takie wypadki, a w razie niejasności lub wątpliwości postanowienia te należy interpretować na korzyść ubezpieczającego. Nie można aprobować wykładni pozwalającej na odmowę wypłaty odszkodowania w sytuacji, w której ubezpieczający dopiero po zajściu zdarzenia dowiaduje się, że nie było ono objęte ubezpieczeniem. Musi on już przy zawieraniu umowy wiedzieć dokładnie, co jest przedmiotem ubezpieczenia i jaki jest jego zakres oraz jakie wypadki nie są nim objęte. Jeżeli ogólne warunki ubezpieczenia są co do tego niejasne, niejednoznaczne, niezrozumiałe, muszą być wykładane na korzyść ubezpieczającego, o czym stanowi wprost art. 385 § 2 k.c. Reguła zawarta w tym przepisie stanowi normę uzupełniającą zasady wykładni woli stron określone w art. 65 k.c. i powinna być stosowana przy wykładni woli stron umowy ubezpieczenia oraz ogólnych warunków ubezpieczenia, które są wyrazem woli jednej ze stron tej umowy - ubezpieczyciela.

W ocenie Sądu I instancji wszelkie klauzule ograniczające odpowiedzialność ubezpieczyciela w umowie ubezpieczenia majątkowego wymagają wyraźnego i znanego ubezpieczającemu postanowienia umownego, na które się godzi, także wtedy, gdy ograniczenie takie znajduje się w ogólnych warunkach umów przygotowanych przez ubezpieczyciela i akceptowanych przez ubezpieczającego.

W rozpoznawanej sprawie pozwana nie wykazała, że w sposób nie budzący żadnych wątpliwości wyjaśniła ubezpieczonemu znaczenie ograniczenia swojej odpowiedzialności w postaci udziału własnego ubezpieczonego. W umowie/polisie nie zawarto wyraźnego postanowienia ograniczającego odpowiedzialność pozwanej. Zresztą – jak słusznie podniósł pełnomocnik powodów – ograniczenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń ze względu na wiek ubezpieczonego jest absurdalne w przypadku kradzieży. Kradzież nie jest udziałem w kolizji drogowej a pozwana nie wykazała aby kradzieże pojazdów zależy w jakikolwiek sposób od wieku ich właścicieli/ubezpieczonych.

Poza tym nie została spełniona przesłanka negatywna z art. 385 ¹ § 1 k.c., gdyż postanowienia umowy ubezpieczenia nie zostały przez ubezpieczyciela uzgodnione indywidualnie z powodem. Nadto ograniczenie odpowiedzialności odszkodowawczej ze względu na wiek ubezpieczonego jest – zdaniem Sądu Rejonowego - niezgodne z dobrymi obyczajami. W niniejszej sprawie ubezpieczony miał prawo oczekiwać zapłaty za szkodę w kwocie odpowiadającej wartości jego samochodu w chwili kradzieży albowiem kwota ta nie przewyższała sumy ubezpieczenia.

Z powyższych względów wobec spełnienia przesłanki ukształtowania postanowień umowy ubezpieczenia z zastosowaniem klauzuli udziału własnego ubezpieczonego w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, należy uznać tę klauzulę za niedozwoloną, a więc nie wiążącą stron tej umowy w myśl art. 385 ¹ § 1 w związku z art. 385 ² k.c.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, zasądzono na rzecz powodów 11.200 zł jako różnicę pomiędzy należnym im a wypłaconym przez pozwaną odszkodowaniem.

O odsetkach ustawowych orzeczono z mocy przepisu art. 481 § 1 i 2 k.c. oraz art. 455 k.c., jako datę wymagalności roszczenia przyjmując dzień, w którym pozwana była najwcześniej zobowiązana do zapłaty odszkodowania.

O kosztach procesu orzeczono z mocy przepisu art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.

W punkcie 4 sentencji wyroku orzeczono o obowiązku zwrotu przez pozwaną kwoty 58,78 zł, którą tymczasowo wydatkował Skarb Państwa na pokrycie części kosztów opinii biegłego.

Z wyżej wskazanym orzeczeniem nie zgodziła się strona pozwana wywodząc apelację i zaskarżając wyrok w całości, domagając się jego zmiany poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenia od powodów solidarnie na rzecz skarżącej zwrotu kosztów postępowania. Pozwana wniosła także o zasądzenie od powodów na swoja rzecz kosztów postępowania za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego obliczonych według norm. Pozwana zarzuciła, iż zaskarżony wyrok został wydany z naruszeniem przepisów art. 805 kc poprzez zasądzenie na rzecz powodów świadczenia nie objętego umową ubezpieczenia.

W odpowiedzi na apelację powodowie domagali się jej oddalenia i zasądzenia od pozwanej solidarnie na swoja rzecz kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny w zakresie niezbędnym do wydania rozstrzygnięcia w sprawie, wskazał fakty, które uznał za udowodnione oraz dowody na których się oparł. Z tak ustalonego stanu faktycznego wyprowadził Sąd I instancji trafne wnioski, prawidłowo także zastosował i zinterpretował przepisy prawa. Zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne zawarte w pisemnych motywach zaskarżonego orzeczenia Sąd II instancji podziela i przyjmuje za własne, brak zatem potrzeby zbędnego ich powielania.

Z treści apelacji wynika, że na obecnym etapie postępowania skarżąca nie kwestionuje już wartości pojazdu skradzionego powodom, która prawidłowo została ustalona w oparciu o treść opinii biegłego ustanowionego w sprawie. Sporna natomiast nadal pozostaje kwestia możliwości obniżenia należnego powodom odszkodowania z uwagi na treść § 7 pkt 2 ust 1 ogólnych warunków ubezpieczeń komunikacyjnych. W pierwszej kolejności zatem wskazać należy, że przywoływany pkt 2 § 7 o.w.u. dotyczy zastosowania udziału własnego w zawartych umowach autocasco, przy czym w pkt 1 określa wysokość tego udziału w przypadku gdy ubezpieczony w pierwszym dniu okresu ubezpieczenia jest w wieku poniżej 26 lat, a w pkt 2 określa wysokość udziału własnego w przypadku szkód kradzieżowych. Brak natomiast w treści zapisów o.w.u. doprecyzowania czy też jednoznacznego wskazania wzajemnych relacji pomiędzy zapisami zawartymi w pkt 1 i 2. Brzmienie przywoływanych zapisów nie pozwala na ich jednoznaczną interpretację, w szczególności zaś wątpliwości dotyczą tego czy treść zawarta w pkt 1 ma zastosowanie także w przypadku szkód kradzieżowych, czy też zastosowanie udziału własnego w przypadku takich szkód wyczerpująco reguluje zapis zawarty w pkt 2. Wątpliwości w tym zakresie dodatkowo wynikają z faktu, że o ile zastosowanie udziału własnego w przypadku kierowców w młodym wieku przy szkodzie będącej wynikiem kolizji drogowej znajduje logiczne uzasadnienie, o tyle w przypadku szkody wynikającej z kradzieży pojazdu brak racjonalnych podstaw do stosowania udziału własnego z uwagi na wiek ubezpieczonego. Zatem trafnie wskazał Sąd Rejonowy dyspozycję art. 385 § 2 kc, zgodnie z którą wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały, a postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta. W rozpoznawanej sprawie wobec braku jednoznaczności zapisów zawartych w pkt 1 i 2 przywoływanego § 7 o.w.u. wątpliwości dotyczące interpretacji wskazanych treści należy tłumaczyć na korzyść powodów, co prawidłowo Sąd Rejonowy skonstatował. Równocześnie podzielić należy rozważania Sądu I instancji odnoście zastosowania w sprawie dyspozycji art. 385 ¹ kc. Dla porządku tylko zaznaczyć należy, że – stosownie do brzmienia § 4 powoływanego przepisu – ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa w niniejszej sprawie na skarżącej. Niewątpliwie pozwana nie wykazała w/w okoliczności w niniejszym postępowaniu.

Dlatego na zasadzie art. 385 kpc apelacja została oddalona.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na zasadzie art. 98 kpc i § 6 pkt 5 w zw. z § 12 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu.

SSR( del.) Ewa Buczek – Fidyka SSO Danuta Pacześniowska SSO Anna Hajda