Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 12 lipca 2019 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach

III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

na posiedzeniu niejawnym w składzie :

Przewodniczący: Sędzia Marek Procek (spr.)

Sędziowie: Jolanta Pietrzak

del. Beata Torbus

po rozpoznaniu sprawy z odwołania B. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wysokość świadczenia

w związku ze skargą ubezpieczonego B. W. o wznowienie postępowania zakończonego

wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach

z dnia 27 lutego 2019 r., sygn. akt III AUa 952/18

postanawia :

odrzucić skargę.

/-/ Jolanta Pietrzak /-/ Marek Procek (ref.) /-/ del. Beata Torbus

(Sędzia) (Sędzia) (Sędzia)

Sygn. akt III AUa 1193/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 27 lutego 2019 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił apelację ubezpieczonego B. W. od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 26 marca 2018 r., sygn. akt XI U 2209/17, oddalającego odwołanie od decyzji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 20 października 2017 r., której przedmiotem była wysokość emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, której podstawę obliczenia obniżono, zgodnie z norma art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 oraz z 2019 r. poz. 39 –dalej jako ustawa emerytalna), o sumę kwot pobranej przez ubezpieczonego wcześniej emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

W skardze z dnia 5 czerwca 2019 r. ubezpieczony B. W., powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. (sygn. akt P 20/16), domagał się wznowienia postępowania zakończonego opisanym wyżej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 lutego 2019 r. oraz zmiany zaskarżonego apelacją wyroku poprzez ustalenie wysokości emerytury ubezpieczonego na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2013 r.

Jednocześnie „z ostrożności procesowej” wniósł o wystąpienie przez Sąd z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego: „czy art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej w zakresie w jakim ma zastosowanie do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, które nabyły wcześniejszą emeryturę przed dniem 1 stycznia 2013 roku, a po dniu 1 stycznia 2013 roku nabyły prawo do emerytury w wieku powszechnym jest zgodny z art. 2 Konstytucji RP”.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Skargę o wznowienie postępowania należało odrzucić.

1.  Otóż bowiem przypomnieć wypada, że w postępowaniach cywilnych obowiązuje zasada niewzruszalności w prawomocnych wyroków sądowych (art. 365 § 1 k.p.c.). Przepisy określające warunki, w których może nastąpić uchylenie lub zmiana prawomocnego wyroku muszą być zatem, jako wyjątek od wspomnianej reguły interpretowane ściśle. Skarga o wznowienie postępowania podlega przez sąd badaniu pod kątem dopuszczalności o dwojakim charakterze, to jest dopuszczalności samej skargi oraz dopuszczalności wznowienia postępowania. O dopuszczalności skargi decyduje zachowanie ustawowego terminu do jej wniesienia (art. 407 i 408 k.p.c.) oraz oparcie skargi na ustawowych podstawach wymienionych w art. 401, 401 ¹ i 403 k.p.c., natomiast badanie dopuszczalności wznowienia obejmuje ocenę zasadności skargi. Podkreślenia wymaga, że prawomocność materialna i jej negatywny aspekt w postaci powagi rzeczy osądzonej (art. 199 § 1 pkt 2 w związku z art. 366 k.p.c.) stanowi bezwzględną i obiektywną przeszkodę procesową do orzekania merytorycznego w prawomocnie zamkniętej sprawie.

2.  Zgodnie z treścią art. 409 k.p.c. skarga o wznowienie powinna zawierać między innymi podstawę wznowienia i jej uzasadnienie, przy czym skargę nieopartą na ustawowej podstawie sąd odrzuca na mocy art. 410 § 1 k.p.c. Należy przy tym zauważyć, że oparcie skargi na ustawowych podstawach oznacza nie tylko wskazanie określonej prawem podstawy. Podanie podstawy wznowienia obejmuje powołanie i wyraźne określenie, która z wymienionych przez przepisy postępowania cywilnego podstaw uzasadnia wznowienie postępowania w danej sprawie, natomiast jej uzasadnienie powinno polegać na dokładnym określeniu zarówno okoliczności wskazujących na istnienie powołanej podstawy wznowienia, jak i wpływu na rozstrzygnięcie sprawy, jaki wywiera istnienie tych okoliczności. Samo sformułowanie podstawy wznowienia w sposób odpowiadający przepisom art. 401-404 k.p.c. jest niewystarczające i nie oznacza oparcia skargi na ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli już z samego jej uzasadnienia wynika, że podnoszona podstawa nie zachodzi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2016 r., II PZ 16/16). Skarga o wznowienie podlega odrzuceniu w trybie art. 410 § 1 k.p.c., jeżeli w okolicznościach konkretnej sprawy podnoszona podstawa wznowienia nie zostanie przez sąd stwierdzona (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., IV CO 6/05). Na etapie oceny dopuszczalności skargi sąd powinien brać pod uwagę jedynie twierdzenia faktyczne zawarte w skardze nie weryfikując ich prawdziwości (zob. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2016 r., II CZ 105/16; z dnia 14 marca 2017 r., II CZ 163/16 oraz z dnia 27 czerwca 2017 r., II CZ 43/17). W konsekwencji, jeżeli już z samego uzasadnienia skargi o wznowienie postępowania w sposób niewątpliwy wynika, że wskazane w niej podstawy wznowienia w rzeczywistości nie występują, skarga podlega odrzuceniu.

3.  Należy zatem podać, że w treści art. 401 ¹k.p.c. – a na tę podstawę wznowienia powołuje się w istocie skarżący - przyjęto, że można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

4.  Tak więc, pamiętając, że wznowienie postępowania - jako instytucja k.p.c. - może być uzasadniane enumeratywnie wskazanymi przyczynami. Podkreślenia wymaga, iż wznowienie postępowania na podstawie art. 401 ¹ k.p.c. dotyczy sytuacji gdy poprzednie postępowanie było prowadzone prawidłowo, tak z punktu widzenia wymagań prawa, jak i ustaleń faktycznych. O potrzebie sanacji w trybie wznowienia postępowania decyduje natomiast konstytucyjny nakaz (art. 190 ust. 4 Konstytucji RP, skonkretyzowany w wyroku Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającym niekonstytucyjność prawnej podstawy wznawianego orzeczenia) zastosowania do rozstrzygnięcia sprawy „innego" prawa, niż to, które posłużyło do niego w rzeczywistości.

5.  Wobec powyższego wskazać trzeba, iż – w przywoływanym przez skarżącego – wyroku z dnia 6 marca 2019 r. (P 20/16) Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż „art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 oraz z 2019 r. poz. 39), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w 1953 r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”.

6.  Skargę ubezpieczonego (urodzonego w 1951 r. mężczyzny, który nabył i zrealizował prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej) należało odrzucić z następujących powodów.

Po pierwsze, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. (P 20/16) stwierdza w istocie w sentencji niezgodność z Konstytucją RP określonej wykładni art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. Sąd Najwyższy podnosi zaś, iż orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające w sentencji niezgodność z Konstytucją określonej wykładni aktu normatywnego, które nie powoduje utraty mocy obowiązującej przepisu, nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania przewidzianej w art. 401 ¹ k.p.c. (por. uchwała Sądu Najwyższego z 17 grudnia 2009 r., III PZP 2/09). Skoro zaś orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające w sentencji niezgodność z Konstytucją określonej wykładni aktu normatywnego, które nie powoduje utraty mocy obowiązującej przepisu, nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania przewidzianej w art. 401 ¹ k.p.c., to takiej podstawy wznowienia tym bardziej nie może stanowić, wykraczająca poza treść sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego, wskazówka dotycząca dalszej wykładni przepisu, zawarta w uzasadnieniu tego wyroku.

Po drugie, kwestionowany art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej został poddany przez Trybunał Konstytucyjny kontroli konstytucyjności wyłącznie w odniesieniu do ubezpieczonej (kobiety) urodzonej w 1953 r., która nabyła i zrealizowała prawo do emerytury na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej. W uzasadnieniu wyroku z dnia 6 marca 2019 r. (sygn. akt P 20/16) Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż ocena konstytucyjności art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej mogła być dokonana przez Trybunał jedynie w takim zakresie, jaki został określony w pytaniu prawnym oraz w odniesieniu do sformułowanych tam zarzutów niekonstytucyjności. To znaczy, że przedmiotem oceny Trybunału w tej sprawie jest wyłącznie sam fakt posłużenia się przez ustawodawcę mechanizmem potrącenia w odniesieniu do konkretnej grupy osób ubezpieczonych. W tym bowiem ujęciu pytający sąd kwestionuje konstytucyjność art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej , stawiając zarzuty niezgodności tego przepisu z art. 2, art. 67 ust. 1 i art. 32 ust. 1 Konstytucji. Poza zakresem zaskarżenia, a przez to także poza zakresem kontroli Trybunału, znalazła się natomiast ocena tego, w jaki sposób ustawodawca ukształtował mechanizm potrącenia przewidziany w art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. Trybunał dostrzegł to istotne rozróżnienie, ale jednocześnie stwierdził, że pytający sąd nie kwestionuje art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej z tego punktu widzenia. Powołując się na gwarancje normatywne wynikające z przywołanych w pytaniu prawnym wzorców kontroli, pytający sąd stara się podważyć dopuszczalność zastosowania mechanizmu ustawowego przewidzianego w art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej w odniesieniu do kobiet urodzonych w 1953 r., które nabyły prawo do wcześniejszej emerytury przed 1 stycznia 2013 r. Tylko w tym konkretnym zakresie Trybunał dokonał zatem kontroli konstytucyjności art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej .

7.  Z powołanych wyżej względów nie może, na podstawie art. 401 ^{( 1 )}k.p.c., żądać wznowienia postępowania urodzony w 1951 r. mężczyzna, który nabył i zrealizował prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 oraz z 2019 r. poz. 39), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w 1953 r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

8.  Ponadto, zwrócić należy uwagę, iż skoro, na podstawie art. 401 ¹ k.p.c., z żądaniem wznowienia postępowania można wystąpić w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, to oczywistym jest, że bezwzględnym warunkiem, od którego uzależniono możliwość złożenia takiej skargi jest uprzednio wydane przez Trybunał Konstytucyjne orzeczenie, powołane przez skarżącego w podstawie skargi. Nie można zaś, powołując się na podstawę ujętą w art. 401 ¹ k.p.c., oczekiwać, że Sąd, rozpoznając skargę o wznowienie, wystąpi dopiero z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego, aby uzyskać orzeczenie, które następnie stanie się podstawą wznowienia postępowania.

9.  Podnieść również wypada, że opisany wyżej wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie może stanowić podstawy wznowienia, o jakiej mowa w art. 403 § 2 k.p.c. Jak bowiem trafnie wskazuje Sąd Najwyższy podstawę wznowienia może stanowić tylko takie wykryte później orzeczenie dotyczące tego samego stosunku prawnego (co odnosi się do sytuacji, gdy zachodzi tożsamość podmiotowa – czyli stron w obydwu sprawach, tożsamość przedmiotowa - czyli łączącego je stosunku prawnego oraz jego treści), orzeczenia które było już prawomocne, zanim zapadł wyrok w postępowaniu, którego wznowienia się żąda (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2008 r., I PZ 3/08). Ponadto, w postanowieniu z dnia 18 lutego 2016 r. (II UZ 48/15) Sąd Najwyższy trafnie wskazał, że możliwość wznowienia postępowania na podstawie art. 403 § 2 k.p.c. jest uzależniona od zaistnienia łącznie trzech przesłanek: po pierwsze, wykrycia po uprawomocnieniu się wyroku nowych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które istniały w toku postępowania, ale nie zostały w nim powołane, po drugie, możliwości wpływu tych okoliczności lub dowodów na wynik sprawy i po trzecie, niemożności skorzystania z nich przez stronę w poprzednim postępowaniu. Powołany przepis zawiera zatem wymaganie, aby wykryte później okoliczności faktyczne mogły mieć wpływ na wynik sprawy. Podkreślenia wymaga, iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie jest dowodem lub okolicznością faktyczną, lecz orzeczeniem, którego znaczenie w postępowaniu o wznowienie postępowania wyznaczone zostało przez – poddany analizie – art. 401 ¹ k.p.c.

Konkludując, Sąd Apelacyjny uznał, że skarga nie została oparta na ustawowej podstawie wznowienia i na podstawie art. 410 § 1 k.p.c. orzekł o jej odrzuceniu

/-/ Jolanta Pietrzak /-/ Marek Procek (ref.) /-/ del. Beata Torbus

(Sędzia) (Sędzia) (Sędzia)