Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :	SSA Roman Sugier (spr.)
Sędziowie :	SA Piotr Wójtowicz SO del. Tomasz Ślęzak
Protokolant :	Justyna Zych

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2013 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w K.

przeciwko Skarbowi Państwa-Dyrektorowi Okręgowego Urzędu Górniczego w (...)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 9 kwietnia 2013 r., sygn. akt II C 541/12

1)  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że powództwo oddala i zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa 7 200 (siedem tysięcy dwieście) złotych tytułem kosztów procesu;

2)  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa-Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa 5 400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 633/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2013r. Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanego Skarbu Państwa – Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w (...) na rzecz powoda (...) SA z siedzibą w K. kwotę 1.121.224,43 złotych z odsetkami od kwot i dat żądanych przez powoda w pozwie oraz pozostawił szczegółowe rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu według zasad wynikających z art. 98 kpc.

Rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach Sądu pierwszej instancji, które zostały uznane przez Sąd jako bezsprzeczne między stronami.

Wskutek robót górniczych prowadzonych przez zakład (...) w S. doszło do uszkodzenia sieci wodociągowej należącej obecnie do powodowej Spółki.

Sprawca szkody oraz poszkodowany w 1994 roku podpisali dwie ugody dotyczące naprawienia tej szkody. Ugodom nadano klauzule wykonalności. Następcą prawnym (...) była spółka (...) – Zakład (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, która finansowała koszty naprawienia szkody realizując obowiązek wynikający z zawartych ugód.

Postanowieniem z dnia 9 czerwca 2003 roku ogłoszono upadłość tej spółki. Powódka zgłosiła wierzytelność z tytułu nienaprawialnych szkód górniczych w postępowaniu upadłościowym. Wierzytelność ta została uznana. Powódka w toku postępowania upadłościowego wielokrotnie zwiększała lub zmniejszała wysokość wierzytelności w zależności od stanu prac naprawczych i stanu zaspokajania wierzytelności. Od 2004 roku powódka otrzymywała bowiem dotacje z budżetu państwa na zaspokojenie kosztów prac naprawczych.

W 2009 roku pozostały do wykonania prace na łączną kwotę 2.191.416,06 złotych. Powódka wydatkowała na ten cel 1.405.973,58 złotych. Ze środków pochodzących z dotacji budżetu państwa powódka uzyskała na ten cel 284.749,15 złotych. Niezaspokojona została wierzytelność na kwotę dochodzoną pozwem. Ministerstwo Gospodarki poinformowało powódkę o braku dalszych środków w budżecie na zaspokojenie roszczeń z tytułu naprawienia szkód górniczych. Postanowieniem Sądu Rejonowego (...) w Katowicach (z dnia 24 sierpnia 2009 roku) stwierdzono ukończenie postępowania upadłościowego (...). Zakład (...) Spółki z o.o. w S., a spółka ta wobec zakończenia likwidacji została wykreślona z rejestru.

Powołując się na zapis art. 146 ust. 4 prawa geologicznego i górniczego powód wezwał pozwanego do zapłaty należności żądanej w pozwie. Pozwany odmówił zapłaty podnosząc, że przepis ten nie kreuje odpowiedzialności Skarbu Państwa w sytuacji, gdy w dacie ujawnienia się szkody, wynikającej z ruchu zakładu górniczego, istniał przedsiębiorca (...) odpowiedzialny za wyrządzenie szkody.

Mając na względzie powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługuje na uwzględnienie. W ocenie Sądu warunkiem odpowiedzialności opartej na przepisie art. 146 ust. 4 prawa geologicznego i górniczego jest brak istnienia przedsiębiorcy lub jego następcy prawnego odpowiedzialnego za wyrządzenie szkody. W takiej sytuacji obowiązek naprawienia szkody przechodzi na gwaranta jakim jest Skarb Państwa reprezentowany przez Dyrektora Urzędu Górniczego w (...).

Sąd uznał, że powód udowodnił szkodę w stosunku do przedsiębiorcy (...) jakim był Zakład (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości w S. oraz związek przyczynowy między szkodą a ruchem zakładu (...).

Skarb Państwa także nie kwestionował swej odpowiedzialności o czym świadczy sukcesywne przekazywanie dotacji na naprawienie szkody oraz zobowiązanie zawarte w piśmie Ministerstwa Gospodarki Departamentu Górnictwa z dnia 20 maja 2009 roku skierowanym do powoda, w którym podano, że w razie poprawy sytuacji budżetowej przekaże dalsze środki na zredukowanie szkody.

Z tych względów na mocy art. 146 ust. 4 prawa geologicznego i górniczego Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo w całości orzekając o odsetkach na mocy art. 481 kc, a o kosztach na mocy art. 98 kpc.

Wyrok został zaskarżony apelacją przez pozwany Skarb Państwa Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w (...) w całości.

Skarżący zarzucił:

1.  naruszenie prawa materialnego:

-

art. 217 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24.10.1934 r. - Prawo upadłościowe (Dz. U. z 1991 r., Nr 118, poz. 512) poprzez błędne przyjęcie, iż po ukończeniu postępowania wierzyciel zachował możliwość dalszego zaspokojenia wierzytelności, która nie została w całości zaspokojona w postępowaniu upadłościowym,

-

art. 146 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 09.06.2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 163, poz. 981) poprzez błędne przyjęcie, iż Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą w sytuacji, gdy w dacie ujawnienia się szkody górniczej istniał przedsiębiorca prowadzący działalność w obszarze górniczym, w obrębie którego wystąpiła szkoda,

-

art. 361 § 1 i 2 kc poprzez błędne przyjęcie, iż w majątku strony powodowej powstała szkoda pozostająca w adekwatnym związku przyczynowym z działaniem pozwanego;

2.  naruszenie przepisów postępowania, w szczególności:

-

art. 233 § 1 kpc poprzez dokonanie błędnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego,

-

art. 229 kpc poprzez uznanie okoliczności powstania szkody i związku przyczynowego za przyznane przez stronę pozwaną.

Powołując się na powyższe skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości lub o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozstrzygnięcia oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny w Katowicach zważył co następuje:

Apelacja pozwanego jest zasadna.

Sąd Apelacyjny nie podziela przytoczonych wyżej zarzutów dotyczących naruszenia przepisów prawa materialnego.

Nie sposób zgodzić się ze skarżącym, że obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej ruchem zakładu (...) przez Skarb Państwa istnieje jedynie wówczas kiedy brak jest przedsiębiorcy odpowiedzialnego za szkodę ani jego następcy prawnego w dacie ujawnienia się szkody. To ostatnie zastrzeżenie nie znajduje odzwierciedlenia w treści przepisu art. 146 ust. 4 prawa geologicznego i górniczego.

Uregulowanie zawarte na wspomnianym przepisie jest wyrazem gwarancyjnej odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone ruchem zakładu (...) w przypadku, gdy brak jest sprawcy odpowiedzialnego za wyrządzenie tego rodzaju szkody lub jego następcy prawnego.

Tego rodzaju regulacja jest zrozumiała w sytuacji, gdy Skarb Państwa udziela koncesji na eksploatację kopalin, a zagrożony potencjalną szkodą z tego tytułu nie może przeciwstawić się tego rodzaju legalnej szkodzie i liczyć może jedynie na jej naprawienie przez przywrócenie stanu poprzedniego lub zapłatę odszkodowania. Nie do zaakceptowania jest tego rodzaju wykładnia wspomnianego przepisu, która prowadziłaby do wniosku, że w przypadku zlikwidowania podmiotu odpowiedzialnego za szkodę poszkodowany nie może liczyć na żadną ochronę w przypadku, gdy szkoda spowodowana ruchem zakładu górniczego ujawni się w dacie, kiedy sprawca szkody już nie istnieje ani też nie istnieje żaden jego następca prawny. Zwłaszcza, że w okresie zmian restrukturyzacyjnych górnictwa i likwidacji kolejnych zakładów górniczych mogłoby to prowadzić do dewastacji Ś. działalnością górniczą bez prawnych instrumentów zapobiegających takim negatywnym zjawiskom. W ocenie Sądu Apelacyjnego kolejne nowelizacje prawa geologicznego i górniczego, w tym prowadzące do ustanowienia regulacji zawartej w przepisie art. 146 ust. 4 prawa geologicznego i górniczego miały na celu zapobieżenie takiemu stanowi rzeczy. Wykładni wspomnianego przepisu dokonanej przez skarżącego sprzeciwia się nadto domniemanie racjonalności działania ustawodawcy. Niezrozumiałym i nielogicznym byłaby bowiem sytuacja nakładania na Skarb Państwa obowiązku naprawienia szkody górniczej, która ujawniła się w dacie, w której nie istnieje przedsiębiorca lub jego następca prawny zobowiązany do jej naprawienia i brak podmiotu odpowiedzialnego w przypadku, gdy doszło do likwidacyjnej upadłości zobowiązanego do zapewnienia tego rodzaju szkody mimo, że jego majątek nie pozwolił na zaspokojenie roszczeń z tytułu naprawienia szkody tego rodzaju w postępowaniu upadłościowym.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w takim przypadku przepis art. 146 ust. 4 prawa geologicznego i górniczego stanowi przepis o charakterze lex specjalis w stosunku do przepisu art. 217 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934r. – Prawo upadłościowe.

O gwarancyjnej odpowiedzialności Skarbu Państwa świadczy też przyznanie dotacji celowych przeznaczonych na zaspokojenie roszczeń powoda w toku postępowania upadłościowego. Z akt sprawy wynika, że w toku tego postępowania, z pominięciem innych wierzycieli upadłej Spółki, powód uzyskał na pokrycie szkód wynikających z ruchu zakładu (...) około 9 milionów złotych.

Mimo to apelację pozwanego należy uznać za zasadną.

Pozwany w odpowiedzi na pozew zaprzeczył wszelkim przytoczonym przez powoda okolicznościom faktycznym poza jednoznacznie przyznanymi (k. 78). Podniósł m.in. że powód nie udowodnił wielkości doznanej szkody (k. 80).

Dla wykazania wielkości szkody powód przedstawił jedynie trzy faktury, na łączną kwotę dochodzoną pozwem, skierowane do (...) – Zakład (...) w upadłości (k. 40 – 42).

Z akt sprawy wynika, że w toku postępowania upadłościowego powód niezależnie od faktur przekładał upadłemu także dokumenty umożliwiające weryfikację zasadności żądania (por. np. ugoda nr (...) z 26.04.2006r., k. 26).

Pismo Ministerstwa Gospodarki Departamentu Górnictwa z dnia 20 maja 2009r. (k. 46) informujące o przyznaniu dotacji w kwocie 284.749,15 złotych w ocenie Sądu Apelacyjnego może być uznane jako przyznanie okoliczności, iż strata doznana przez powoda opiewała na kwotę w wysokości przyznanej dotacji, a nie kwotę wynikającą ze spornych faktur na kwotę objętą żądaniem pozwu. We wspomnianym piśmie brak stwierdzenia, że całość ponoszonych przez powoda kosztów nie jest kwestionowana.

Ponadto, zdaniem Sądu Apelacyjnego stanowisko resortu decydującego o przyznaniu dotacji na pokrycie zobowiązań z tytułu szkód górniczych nie może być uznane za wiążące w skierowanym przeciwko innej pozwanej w postępowaniu sądowym jednostce organizacyjnej Skarbu Państwa.

Skoro Skarb Państwa – Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego zarzucił, że wysokość szkody nie została wykazana, obowiązkiem powoda wynikającym z art. 6 kc było wykazanie tej okoliczności. Powód tego nie uczynił, a brak było podstaw do uznania, że okoliczność ta została przyznana przez pozwanego. Zarzut naruszenia przepisu art. 229 kpc mający wpływ na rozstrzygnięcie jest więc nie do odparcia.

Dlatego na mocy art. 386 § 1 kpc należało zmienić zaskarżony wyrok i oddalić powództwo. O kosztach orzeczono na mocy art. 98 kpc.

Niniejszy wyrok nie stoi na przeszkodzie zaspokojeniu roszczeń powoda przez Skarb Państwa na zasadzie dobrowolności przez przyznanie dotacji celowej o ile jej przyznanie zostanie przez właściwą jednostkę organizacyjną Skarbu Państwa uznane za zasadne.