Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 września 2013r.

Sąd Okręgowy w Toruniu - Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący – SSR Ewa Lisowiec delegowana do pełnienia obowiązków sędziego Sądu Okręgowego w Toruniu

Protokolant - st. sekr. sąd. Edita Hoffmann – Michalska

po rozpoznaniu w dniu 26 sierpnia 2013r. w Toruniu

sprawy z powództwa M. G.

przeciwko Z. W.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda M. G. na rzecz pozwanego Z. W. kwotę 7.217 (siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu

III.  nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Toruniu od powoda kwotę 4.375 (cztery tysiące trzysta siedemdziesiąt pięć złotych)

tytułem nie uiszczonych kosztów sądowych

IV.  pozostałymi nie uiszczonymi kosztami sądowymi obciąża Skarb Państwa;

Sygn. akt I C 472/12

UZASADNIENIE

W pozwie, który wpłynął do tutejszego Sądu w dniu 8 marca 2012 r. przeciwko pozwanemu Z. W. powód M. G. wniósł o uznanie za bezskuteczną wobec niego umowy przeniesienia własności nieruchomości na zabezpieczenie z dnia 3 grudnia 2010r. zawartej w formie aktu notarialnego rep. A 10309/2010 przed notariuszem K. K., pomiędzy Z. W. a dłużnikami powoda M. O. (1) i M. O. (2) a dotyczącej nieruchomości położonej w miejscowości O. nad (...), (...)-(...) O., dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą KW (...). W uzasadnieniu podał, że uzyskał nakaz zapłaty w dniu 7 lutego 2011r. I Nc 8/11 zasądzający od M. i M. O. kwotę 437.500,00 zł z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu.
Powód uzyskał w zw. z powyższym tytuł wykonawczy i dnia 7 października 2011r. złożył wniosek o wszczęcie egzekucji. Postępowanie egzekucyjne postanowieniem komornika z dnia 31 stycznia 2012r. zostało umorzone, z uwagi na jego bezskuteczność. Dłużnicy - M. O. (1) oraz M. O. (2) – nie posiadali bowiem majątku, z którego roszczenie mogło zostać zaspokojone. Wcześniej – na podstawie w/w umowy przeniesienia własności zawartej z pozwanym wyzbyli się jedynego składnika swego mienia, z którego zaspokojenie takie mogło nastąpić. Wskazał, że przedmiotowa umowa zawarta została w toku postepowań egzekucyjnych wszczętych w stosunku do w/w nieruchomości, i odbyło się to wszystko na kilkanaście dni przed wyznaczonym pierwszym terminem licytacji - nie. Podpisanie wskazanego kontraktu w praktyce uniemożliwiło skuteczne przeprowadzenie przez powoda, egzekucji przeciwko dłużnikom.

Za twierdzeniem, że zbycie w/w nieruchomości pociągnęło za sobą pokrzywdzenie wierzyciela, a dłużnicy działali ze świadomością powyższego, przemawia – zdaniem strony powodowej – szereg okoliczności faktycznych. Zobowiązanie dłużników względem powoda powstało na kilka miesięcy przed przewłaszczeniem, a więc działali oni ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Z podobną świadomością działała osoba trzecia – w tym wypadku pozwany. A nawet jeśli nie, to przy zachowaniu należytej staranności mógł on wiedzę taką uzyskać. Jednocześnie pozwany może być uznany za osobę bliską w rozumieniu art. 527 § 3 kpc, gdyż utrzymywał z dłużnikami powoda w miarę regularne stosunki gospodarcze (udzielał im regularnych pożyczek). Do takiego wniosku prowadzi też obecna sytuacja, kiedy to M. O. (1) oraz M. O. (2) swobodnie korzystają z 324 m ² powierzchni domu posadowionego na kontrowersyjnej nieruchomości należącej już do pozwanego.

Zdaniem powoda strony umowy z dnia 3 grudnia 2010r. działały ze świadomością pokrzywdzenia innych jeszcze wierzycieli, szczególnie tych, którzy - tak samo jak powód - nie zdołali dotąd przyłączyć się do prowadzonej egzekucji. Świadczy też o tym okoliczność, iż pozwany dokonał spłaty wierzycieli, na wniosek których prowadzone były postępowania egzekucyjne. Doprowadziło to do zwolnienia w/w nieruchomości z zajęcia komorniczego. Powyższe również przemawia za tezą, że dłużnicy i pozwany pozostawali w bliskich stosunkach.

Oczywistym jest, że na skutek umowy z dnia 3 grudnia 2010r. dłużnicy stali się niewypłacalni, a przynajmniej stali się w większym stopniu niewypłacalni w stosunku do stanu, jaki istniał przed zawarciem umowy. Z majątku M. O. (1) i M. O. (2) wyszedł jedyny składnik, z którego wierzyciel mógł skutecznie zaspokoić roszczenie objęte tytułem wykonawczym.

W podsumowaniu swego stanowiska powód wywiódł, iż dłużnicy postępując w opisany sposób działali w celu pokrzywienia wierzycieli. Chcieli zapobiec przyłączeniu się do postepowań egzekucyjnych wszczętych we stosunku do nieruchomości stanowiącej przedmiot ich własności kolejnych wierzycielki, w tym i powoda, o czym pozwany wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć. Pozwanego zaś należy traktować jako osobę bliską pozostającą z dłużnikami w stałych stosunkach. W związku z tym istnieją podstawy do wystąpienia z niniejszym powództwem, a roszczenie swoje powód opiera na art. 527 kc uznając, iż zostały spełnione wszystkie przesłanki tam wymienione.

W odpowiedzi na pozew (k. 66-74) pozwany Z. W. wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Motywując powyższe przyznał m.in, iż dnia 3 grudnia 2010r. zawarł z M. O. (1) i M. O. (2) w formie aktu notarialnego przed notariuszem K. K. umowę rozwiązania przedwstępnej umowy sprzedaży, umowę przeniesienia własności na zabezpieczenie oraz ustanowienie tytułu egzekucyjnego. Na podstawie przedmiotowej umowy M. O. (1) i M. O. (2) przenieśli na pozwanego własność nieruchomości dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą KW (...) celem zabezpieczenia wierzytelności pozwanego na łączną kwotę 1.011.000 zł. Powyższa czynność miała więc charakter tymczasowy a jej kauzą (causa cavendi) było zabezpieczenie długu, a nie nabycie korzyści majątkowej – zwiększenie aktywów pozwanego (causa obligandi). W

majątku pozwanego brak jest zatem przysporzenia. W konsekwencji stwierdzić należy, iż w sprawie nie zaszła wynikająca z art. 527 kc przesłanka polegająca na uzyskaniu przez osobę trzecią korzyści majątkowej w rozumieniu tegoż przepisu. Dalej pozwany podniósł, iż dokonując czynności nie wiedział, że dłużnicy działali z pokrzywdzeniem wierzycieli. M. O. (1) i M. O. (2) zapewniali go, iż posiadają dług jedynie u pozwanego. O tym, że było to nieprawdą pozwany dowiedział się dopiero przy zawieraniu umowy z dnia 3 grudnia 2010r., kiedy to sprawdził treść księgi wieczystej. Dowiedział się wówczas o wierzycielach (...)SA i G. M.. Ci dłużnicy nie zostali pokrzywdzeni na skutek czynności z 3 12 2010r. Przyznał, że czynność, której uznania za bezskuteczną domaga się powód, miała rzeczywiście miejsce w czasie prowadzenia postępowania egzekucyjnego wszczętego wobec przedmiotowej nieruchomości. Jednakże nie, jak twierdzi powód, przed terminem pierwszej licytacji, lecz po przeprowadzeniu pierwszej bezskutecznej licytacji. Pozwany zaprzeczył tezie, jakoby można go było uznać za osobę będącą w bliskim stosunku z którymkolwiek z dłużników. Podał, iż na w chwili dokonania czynności na stałe mieszkał (i mieszka nadal) w Niemczech. W Polsce bywa jedynie kilka razy w roku. Nie istnieją między nim a dłużnikami więzy rodzinne, przyjacielskie czy gospodarcze. Wszelkie kontakty pozwanego z dłużnikami miały charakter sporadyczny, wymuszony udzielonymi im pożyczkami i zabezpieczeniem ich spłaty. M. O. (1) i M. O. (2) byli jedynymi osobami spoza kręgu rodzinnego pozwanego, którym ten ostatni udzielił pożyczek. Pozwany nie trudni się tym zarobkowo i nie jest przedsiębiorcą. Został przez dłużników oszukany co do możliwości zwrotu pożyczonych pieniędzy. Potrafił jednak skuteczniej niż powód zadbać o swe interesy /przez np. ustanowienie hipoteki/, z powodu czego nie można obecnie czynić mu zarzutu. Pozwany potwierdził, iż dłużnicy nadal zamieszkują w nabytej przez niego nieruchomości. Dzieje się tak jednak nie ze względu na bliskie z nimi stosunki, ale z konieczności (ze względu na fakt stałego zamieszkiwania pozwanego za granicą oraz istnienia służebności osobistej mieszkania na rzecz matki dłużnika H. O., obciążającej zbytą rzecz). Dlatego ewentualna eksmisja byłaby dla pozwanego długotrwała, kosztowana i nieopłacalna.

W dalszej części swych rozważań pozwany podniósł, iż nabytą nieruchomość obciążały w tym czasie hipoteki, co spowodowało, że nawet jej zbycie przez dłużników nie spowodowało ich niewypłacalności, względnie – niewypłacalności w większym stopniu, jak tego wymaga art. 527 § 2 kc. W razie ewentualnego dojścia egzekucji do skutku powód, ze względu na znaczne obciążenie hipoteczne i wobec pierwszeństwa wierzycieli rzeczowych hipotecznych (art. 1025 kpc i art. 1032 kpc) i tak nie uzyskałby zaspokojenia swojej wierzytelności. Tak więc w stosunku do powoda M. O. (1) i M. O. (2) nie stali się niewypłacalni w wyższym stopniu, niż byli przed zbyciem spornej nieruchomości.

Sąd ustalił, co następuje:

Z. W. zamieszkuje w Niemczech od 1989 roku. Pozwany i M. O. (1) poznali się ok. 20 lat temu poprzez znajomych z O.. Wówczas Z. W. został poproszony o udzielnie pożyczki. M. O. (1) prowadził wówczas działalność na terenie O. /sklep/. Pierwsza pożyczka miała miejsce w 28 II 2001r. Wówczas M. O. (1) i M. O. (2) pożyczyli 33.000 zł. M. O. (1) poprosił wkrótce o dalszą pożyczkę; handlował wówczas także samochodami w formie komisu, a pojazdy sprowadzał też z Niemiec. Obiecał Z. W., że w razie niemożności spłat ‘przepisze’ na niego ziemię której był właścicielem. Druga pożyczka miała miejsce 7 X 2001r. na kwotę 62.500 marek niemieckich. Małż. O. z części spłat wywiązywali się terminowo, potem spłacali tylko odsetki, najpierw po 1000 zł co miesiąc, potem po 3000 zł. Umowy pożyczki były na piśmie. Podczas pobytów w Polsce pozwany domagał się zwrotu pieniędzy /spłacane były odsetki/, a w razie ich braku, przeniesienia na niego własności ziemi. M. O. (1) oświadczył, że wkrótce ziemię sprzeda formie ‘B.’ pod budowę domków za dobrą cenę i zwrócił się o kolejną pożyczkę. Z. W. nigdy nie prowadził żadnych interesów z M. O. (1). Nie łączyły ich wspólne przedsięwzięcia, nie byli przyjaciółmi czy kolegami. Łączyły ich tylko umowy pożyczki na łączną kwotę ponad 1 milion złotych. Nie łączyły ich więzy pokrewieństwa czy powinowactwa. Rozmowy na temat pożyczek pozwany prowadził tylko z M. O. (1), ale do umów pisemnych i aktów notarialnych stawała też M. O. (2). M. O. (1) zawsze zapewniał Z. W., że jest on jego jedynym wierzycielem.

( dowód: - zeznania świadka M. O. (2) – k.247v-249,

- zeznania świadka A. W. – k. 189-191,

przesłuchanie pozwanego – k. 297-298v i nagranie 00.04.12 i dalej

Dnia 2 listopada 2009 r. Z. W. pożyczył małżonkom O. 18.000 euro a dnia 27 listopada 2009r. – 70.000 euro. Dnia 30 listopada 2009 w formie aktu notarialnego małżonkowie O. i Z. W. zawarli przedwstępną umowę ustanowienia hipoteki kaucyjnej wysokości 71.400 euro na nieruchomości położonej w O. dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą KW (...). Dnia 21 XII 2009 dokonano wpisu roszczenia o ustanowienie hipoteki kaucyjnej na rzecz Z. W..

( dowód: -akt notarialny – k. 79

-akt notarialny k. 88-96 akt

- zawiadomienie o wpisie roszczenia o ustanowienie hipoteki kaucyjnej na

rzecz Z. W. k. 76-77 akt KW (...)

Aktem notarialnym z 16 grudnia 2009 małżonkowie O. ustanowili hipotekę kaucyjną na nieruchomości poł. w O. n/W. na rzecz Z. W. na kwotę 71.400 euro. Dnia 2 lutego 2010 dokonano w księdze wieczystej wpisu tej hipoteki i wykreślono wzmiankę o roszczeniu o ustanowienie tej hipoteki.

( dowód: - akt notarialny z 16 12 2009 k. 78-79v akt KW (...)

- zawiadomienie o wpisie hipoteki kaucyjnej na rzecz Z. W. k. 82-84

akt KW (...))

Aktem notarialnym z dnia 21 kwietnia 2010r. zawarto przedwstępną umowę pomiędzy Z. W. a M. O. (1) i M. O. (2) w przedmiocie sprzedaży części nieruchomości położonej w miejscowości O. nad (...), (...)-(...) O., dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą KW (...). Nieruchomość obciążona była wówczas służebnością osobistą na rzecz S. i H. małż. O.. W księdze wieczystej wpisana była wzmianka o toczącej się egzekucji w sprawie Km (...). W dziale IV wpisane były hipoteki na rzecz (...)SA i Z. W.. Dnia 26 V 2010 dokonano w księdze wpisu roszczenia Z. W. o zawarcie warunkowej umowy sprzedaży i przeniesienia własności nieruchomości.

( dowód: akt notarialny – k. 93- 99akt

oraz akt not. k. 126 – 129 akt KW (...)

- zawiadomienie o wpisie roszczenia k. 130 - 131 akt KW (...)

Dnia 22 maja 2010 Z. W. pożyczył małżonkom O. 360.000 zł.

(dowód: akt notarialny k. 79 akt i k. 147 akt KW (...)

Małżonkowie O. nie spłacali Z. W..

(bezsporne)

Aktem notarialnym z dnia 3 grudnia 2010r., rep. A 10309/2010, dokonanym przed notariuszem K. K. zawarto umowę pomiędzy Z. W. a M. O. (1) i M. O. (2) w przedmiocie przeniesienia na zabezpieczenie własności nieruchomości położonej w miejscowości O. nad (...), (...)-(...) O., dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą KW (...). Jednocześnie rozwiązano zawartą uprzednio – dnia 21 kwietnia 2010r. - przedwstępną umowę sprzedaży rozwiązano i ustanowiono tytuł egzekucyjny. Na ten dzień w księdze wieczystej wpisana dodatkowo była wzmianka o toczącej się egzekucji na rzecz wierzyciela G. M..

( dowód: akt notarialny – k. 77- 84 akt i k. 146 i nast. akt KW (...)

Dnia 30 grudnia 2010r. Z. W. został wpisany do KW jako właściciel nieruchomości położonej w miejscowości O. nad (...). W sytuacji spłaty długu – wynoszącego wówczas 1.011.000,00 zł – Z. W. miał dokonać zwrotnego przeniesienia własności nieruchomości na małż. O.. Ustalono, że prawo powrotnego przeniesienia własności na ich rzecz wygasa w razie opóźnienia w spłacie 2 rat, niewykreślenia w księdze wzmianki o egzekucji w sprawie Km (...)i Km (...)do 31 III 2011 oraz w razie braku spłaty zadłużenia w sprawach Km (...)i Km(...)do dnia 31 stycznia 2011.

(dowód: akt notarialny k. 81- 82 akt

wpis do księgi wieczystej – k. 150-151 akt KW (...))

Dnia 18 01 2010 (...) SA wszczął egzekucję p-ko małżonkom O. na kwotę 90.009,11 zł z odsetkami i kosztami. Dnia 23 03 2010 wszczęto egzekucję p-ko M. O. (1) z wniosku G. M. na kwotę 5.497,95 zł z odsetkami i kosztami. Komornik 19 01 2010 zajął nieruchomość położoną w O. n/W.. G. M. przyłączyła się do egzekucji z nieruchomości. Zlecono opis i oszacowanie. Biegła E. B. ustaliła wartość tej nieruchomości na 741.000 zł. Na dzień 20 grudnia 2010 wyznaczono licytację nieruchomości poł. w O.. Na licytację nie stawił się nikt.

(dowód: operat szacunkowy w aktach Km (...)

wnioski, zajęcie, ogłoszenie i protokół licytacji, postanowienie k. 1, 15, 17, 76, 119, 147-147v, 152, 163, 164 i 173 akt Km (...)oraz k. 21-22 akt niniejszych

wnioski, zajęcie, postanowienie k. 1, 9, 17, 22 28 i 32 akt Km (...))

Małżonkowie O. nie spłacili do dnia 31 stycznia 2011 wierzycieli ze spraw Km (...)i Km (...). Z. W. dokonał spłaty tych wierzytelności przysługujących (...)S.A. w W. i G. M. (właścicielka firmy (...)). Wierzyciele ci cofnęli wnioski egzekucyjne. Postępowania zostały przez komornika umorzone dnia 19 07 2011. Dnia 17 06 2011 została wykreślona hipoteka ustanowiona na rzecz (...) SA. Dnia 26 X 2011 została wykreślona wzmianka o toczącej się egzekucji z nieruchomości w sprawie Km(...)/na rzecz G. M./, a dnia 27 X 2011 została wykreślona wzmianka o toczącej się egzekucji z nieruchomości w sprawie Km (...)/na rzecz (...)/.

(dowód: - przesłuchanie pozwanego – k. 297-298v i nagranie 00.30.53 i dalej)

- oświadczenie banku – k. 85,

- porozumienie – k. 86,

- dowód wpłaty – k. 87,

-wpisy do księgi wieczystej k. 180-182v, 194-195 i 205-206 akt KW(...)

- postanowienie o umorzeniu k. 203 akt KW (...)

Umowami najmu z dnia 1 lipca 2011r. zawartymi pomiędzy Z. W. oraz M. O. (1) oddano do używania nieruchomość lokalową w budynku położonym w miejscowości O. nad (...), (...)-(...) O., dla której Sąd Rejonowy w Toruniu prowadzi księgę wieczystą KW (...) oraz budynek gospodarczy poł. na w/w nieruchomości. M. O. korzystał też z części pomieszczeń gospodarczych. Państwo O. nie płacili czynszu. W nieruchomości nadal zamieszkiwała i zamieszkuje p. H. O. na rzecz której ustanowiona jest osobista służebności dożywocia. Zajmowali się nią niegdyś małżonkowie O. mieszkając z nią. Teraz M. O. (1) przebywa gdzieś na terenie Niemiec. M. O. (2) z dzieckiem mieszka u matki w Silnie.

(dowód: - zeznania świadka A. W. – k. 190v-191,

-przesłuchanie pozwanego – k. 297-298v i nagranie 00.53.53 i dalej

- umowy najmu lokalu i nieruchomości – k. 100-104

- pismo policji k. 222 akt

- zeznania świadka M. O. (2) k. 248-248v akt)

Dnia 13 stycznia 2011r. wystawiony został weksel przez M. O. (1) i M. O. (2) /jako poręczycielkę/ na rzecz M. G. jako wierzyciela. Weksel został wypełniony na kwotę 437.500 zł i tego samego dnia wezwano dłużników do wykupu. Prawomocnym nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w Toruniu w dniu 7 lutego 2011r. w sprawie o sygn. akt I Nc 8/11 nakazano M. O. (1) i M. O. (2) zapłatę na rzecz M. G. kwoty 437.500,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu w kwocie 12.686zł. Dnia 8 V 2010 małżonkowie O. pożyczyli od M. G. 20.000 zł. Zwrot miał nastąpić do 8 06 2010r.

(dowód: nakaz zapłaty z 7 II 2011 – k. 15-16 akt I Nc 8/11 tut. Sądu

- weksel k. 4 i 88 akt j/w

- umowa k. 23 akt)

M. G. dnia 7 października 2011r. złożył wniosek o wszczęcie egzekucji. Postępowanie egzekucyjne, postanowieniem komornika z dnia 31 stycznia 2012r., zostało umorzone, z uwagi na jego bezskuteczność. Dłużnicy - M. O. (1) oraz M. O. (2) – nie posiadali bowiem majątku, z którego roszczenie mogło zostać zaspokojone. Tytuł wykonawczy zwrócono.

( dowód: postanowienie Komornika Sądowego z dnia 31 stycznia 2012r. – k. 18-19,

- zwrot tytułu - k. 20)

Małżonkowie O. nie mają obecnie innego majątku z którego powód mógłby zostać zaspokojony.

(bezsporne)

Sąd zważył, co następuje:

I. Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów zgromadzonych w tej sprawie i w aktach o sygn. Km (...), Km (...), aktach księgi wieczystej KW (...) SR w Toruniu, I Nc 8/11 Sadu Okręgowego w Toruniu, a także na podstawie zeznań świadków M. O. (2) i A. W. oraz na podstawie przesłuchania pozwanego.

Z wiarygodne uznano zarówno wszystkie dokumenty urzędowe jak i prywatne,

bowiem nie zostały w żadnej części zakwestionowane przez strony, a i sąd nie miał podstaw by uznać je za nierzetelne czy budzące wątpliwości.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania pozwanego. Przede wszystkim Sąd dał wiarę jego twierdzeniom co do przebiegu wzajemnych stosunków i relacji z dłużnikami M. i M. O., w przedmiocie charakteru tychże stosunków, a także co do okoliczności i motywów zawarcia umowy z dnia 3 grudnia 2010r. Zeznania te należy ocenić jako wyczerpujące, wyważone i spójne. Znalazły one potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym jak zeznania świadków M. O. (2) i A. W., a także w dokumentach. Godzi się też zauważyć, że zeznania pozwanego nie pozostawały w opozycji do zeznań powoda, bowiem powód nie stawiając się na rozprawę /mimo osobistego odbioru wezwania/ sam pozbawił się szansy przedstawienia swojego punktu widzenia i zaprezentowania swoich twierdzeń.

Dlatego dowód z jego przesłuchania został na ostatniej rozprawie pominięty.

Sąd pominął również dowód z zeznań świadka M. O. (1) /o jego zeznania wniosły obie strony/, albowiem żadna ze stron nie wskazała jego aktualnego adresu zamieszkania. Z informacji policji, o którą zwrócił się sąd /k. 222/, wynikało, ze świadek ten przebywa od dłuższego czasu na terenie Niemiec. Rolą wnioskujących było więc wskazanie aktualnego dresu zamieszkania świadka. Ponieważ żadna ze stron adresu tego nie wskazała, to sąd dowód ten pominął, bowiem jego przeprowadzenie było niemożliwe /żona M. O. (1) również oświadczyła, ze nie zna aktualnego jego adresu/.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka A. W. albowiem były one jasne, rzeczowe i spójne. Wprawdzie świadek jest żoną pozwanego, a więc teoretycznie była zainteresowana pomyślnym dla niego zakończeniem procesu, ale zdaniem Sądu świadek zeznała obiektywnie o tym co jej o przedmiocie sporu wiadomo. Sam stosunek bliskości nie oznacza, że automatycznie zeznania świadka staja się niewiarogodne. Jeśli są bowiem spójne z innymi dowodami, to nie ma podstaw by je li tylko z tego powodu dyskredytować. Tu nie było podstaw by z jakichkolwiek powodów uznać zeznania tego świadka za nie korespondujące z pozostałym materiałem. Wręcz odwrotnie zeznania te były z nim spójne, nie były wewnętrznie sprzecznie a i strona powodowa nie wykazała by w jakiejkolwiek części zeznania świadka A. W. były niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy. Dlatego Sąd dał im wiarę.

Sąd dał też wiarę zeznaniom świadka M. O. (2), jakkolwiek w wielu miejscach przesłuchiwana odwoływała się do braku pamięci oraz do swej obecnie złej kondycji psychicznej. Świadek przyznała, że większość kontaktów z pozwanym i powodem miał jej mąż – M. O. (1). Nie zaprzeczyła, ze sama była również strona umów ze stronami, ale nie uczestniczyła czynnie w negocjacjach a jej rola ograniczała się do złożenia podpisu. Z jej zeznań dało się tez wyprowadzić wniosek, ze jej męża i pozwanego nie łączyły żadne bliskie czy zażyłe kontakty, a relacje ograniczały się do umów pożyczek. Te twierdzenia korespondowały z zeznaniami świadka A. W. i pozwanego. Jak wspomniano powód nie stawiając się na rozprawę, pozbawił się możliwości złożenia zeznań przed sądem. Nadto powód – poza świadkami małżonkami O. nie zawnioskował innych dowodów /osobowych/ które mogłyby przekonać Sąd do jego racji. I nawet w sytuacji przeprowadzenia dowodu z zeznań świadka M. O. (1) dość trudno zakładać, ze jego zeznania pozostałyby w opozycji do zeznań jego żony M. O. (2). Powód zaś nie zawnioskował do przesłuchania innych osób, bardziej obiektywnych, bezstronnych, osób spoza łączących strony i małżonków O. kontraktów, którzy złożyliby zeznania o treści uprawniającej powoda do skutecznego dochodzenia sformułowanego roszczenia. Ogólnie zaś rzecz ujmując – zeznania świadka M. O. (2) potwierdziły wersje pozwanego i dały asumpt do dokonania przez sąd ustaleń o treści jak wyżej.

II. Strona powodowa w pozwie wskazała, iż opiera swe roszczenie o normę art. 527 kc której § 1 stanowi, iż gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, iż ochronie w drodze skargi paulińskiej z mocy art. 527 kc podlega wierzytelność skonkretyzowana, nie hipotetyczna, istniejąca i zaskarżalna w chwili dokonania czynności i wytoczenia powództwa (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lutego 2013 I CSK 3234/13 – Lex 1308002).

Natomiast wierzytelności przyszłe podlegają ochronie z mocy art. 530 kc, a nie 527 kc.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i literaturze przedmiotu za dominujący i nie nasuwający wątpliwości uznać należy podgląd (zwłaszcza w sytuacji reprezentacji przez fachowych pełnomocników), że ochronie podlega tylko ta wierzytelność, która została oznaczona w pozwie, co jest istotne w sytuacji gdy kwestionowana przez stronę powodową czynność prawna miała miejsce przed powstaniem odpowiedzialności dłużnika wobec powoda (tak np. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 9 listopada 2011 II CSK 64/11 – Lex 1129093). Na gruncie rozpatrywanej sprawy wierzytelnością taką była należność stwierdzona w nakazie zapłaty z dnia 7 lutego 2011 wydanym przez Sąd Okręgowy w Toruniu w sprawie I Nc 8/11, powstała na podstawie weksla wystawionego dnia 13 stycznia 2011r. Tylko na tą wierzytelność jednoznacznie powołał się w pozwie powód, wskazując, że małżonkowie O. są dłużnikami M. G. któremu przysługuje wierzytelność

w kwocie 437.500,00 zł z odsetkami i kosztami a która została stwierdzona prawomocnym nakazem zapłaty wydanym w sprawie I Nc 8/11 w dniu 7 lutego 2011. W tym stanie rzeczy bez znaczenia dla sprawy była umowa pożyczki którą powód załączył do akt /k. 23/, ale na którą nie powołał się w pozwie ani w dalszych pismach. Dla rozstrzygnięta sprawy niniejszej umowa ta nie była więc istotna. Skoro na wierzytelność z niej powód się w pozwie nie powołał to nie można wykluczyć że np. został z jej tytułu zaspokojony. Poza sferą rozważań pozostaje więc to czemu w tym procesie miał ten dokument w istocie służyć.

Jeszcze tylko dla porządku przypomnieć należy iż zgodnie poglądem wyrażanym orzecznictwie, uznanie pretensji strony w oparciu o inną podstawę faktyczną, stanowi orzeczenie ponad żądanie. Sąd bowiem nie jest związany wskazaną w pozwie podstawą prawną - wiąże go jednak treść żądania i jego podstawa faktyczna (zob. np. wyroki Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu I ACa 1350/11 z dnia 1 lutego 2012 i I ACa 434/2008 z dnia z 5 czerwca 2008).

Skoro więc powód zażądał ochrony swej wierzytelności wynikającej z wydanego w sprawie INc 8/11 nakazu zapłaty, a w zasadzie z weksla wystawionego dnia 13 stycznia 2011, to ocena jego roszczenia mogła się odbywać wyłącznie w tej płaszczyźnie.

W świetle treści weksla /znajdującego się w aktach I Nc 8/11/ nie nasuwa wątpliwości, że wierzytelność z niego wynikająca powstała po dokonaniu przez pozwanego i dłużników powoda zaskarżonej niniejszym pozwem czynności prawnej tj. po zawarciu umowy w dniu 3 grudnia 2010r.

Powyższe wstępne ustalenia dały asumpt do czynienia rozważań o zasadności pretensji powoda z punktu normy art. 530 kc regulującej sytuację ewentualnego pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Wedle wskazanej jednostki redakcyjnej przepisy artykułów poprzedzających (art. 527-529 kc) stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Jeżeli jednak osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową odpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną tylko wtedy, gdy osoba trzecia o zamiarze dłużnika wiedziała. O tym będzie w rozważaniach dalej.

III. Wcześniej należało bowiem rozstrząsnąć, czy w ogóle czynność prawna z dnia 3 XII 2010 mogła zostać przez powoda zaskarżona.

W świetle ustaleń, które winny być poza sporem, małżonkowie O. byli nie tylko dłużnikami powoda, ale także i pozwanego. Wierzytelność przysługująca Z. W. wobec pp. O. była o wiele starsza.

Zasadniczo przyjmuje się, że czynność spełnienia świadczenia nie jest zaskarżalna. „Powszechne prawo cywilne nie wprowadza bowiem żadnego obowiązującego porządku zaspokajania wierzycieli, a na dłużniku nie ciąży obowiązek proporcjonalnego zaspokajania wierzycieli. Troskę o zapewnienie sobie zaspokojenia ustawodawca pozostawił zapobiegliwości wierzycieli, a celowi temu służą przede wszystkim zabezpieczenia wierzytelności. Ten zaś wierzyciel który tą drogą nie uzyskał żadnej gwarancji, jest narażony na ryzyko niewypłacalności dłużnika (tak M. P. –. S.‘Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika’ – (...) - str. 210 i 212 i dalej ).

Zauważyć trzeba, że Z. W. zabezpieczył przysługującą mu względem pp. O. wierzytelność, bowiem w księdze wieczystej prowadzonej dla będącej przedmiotem sporu nieruchomości dokonano - poczynając od roku 2009 - wpisów: roszczenia o ustanowienie hipoteki kaucyjnej na jego rzecz, następnie wpisu ustanowienia tej hipoteki kaucyjnej na 71.400 euro, a jeszcze później (w maju 2010) dokonano wpisu roszczenia Z. W. o zawarcie warunkowej umowy sprzedaży i przeniesienia własności nieruchomości. Tych wszystkich wpisów dokonano na długo zanim małżonkowie O. stali się wierzycielami z tytułu wystawienia na rzecz M. G. weksla.

Wydawać by się więc mogło, że z tego punktu widzenia czynność prawna z 3 XII 2010 nie może być skarżona w ramach actio pauliana. Wszak małżonkowie O. poprzez umowę z dnia 3 grudnia 2010 spełnili swe świadczenie względem Z. W. wynikające z szeregu umów pożyczek na kwotę ogólną przenoszącą 1 milion złotych.

Tak jednak nie jest. „Uważa się, że spełnienie świadczenia wymyka się spod zasięgu akcji paulińskiej tylko wtedy gdy ściśle odpowiada treści zobowiązania. Zaskarżeniu podlega natomiast zaspokojenie wierzyciela w inny sposób. Na plan pierwszy wysuwa się datio on solutum. Zgodnie z art. 453 kc zobowiązanie wygasa gdy dłużnik w celu zwolnienia się ze zobowiązania za zgodą wierzyciela spełnia inne świadczenie. Najczęściej chodzi o przeniesienie własności rzeczy w zamian za zapłatę świadczenia pieniężnego. Nadmiar argumentów przemawia za zaskarżalnością tego rodzaju czynności dłużnika” (tak M. P.- S. w cyt. opracowaniu strona 216-217).

Powyższe oznacza, iż czynność z dnia 3 12 2010 mocą której małżonkowie O. przenieśli na Z. W. własność nieruchomości w O. w zamian za spełnienie świadczenia polegającego na spłacie długu z umów pożyczek mogło stać się przedmiotem niniejszego sporu.

IV. Wracając do normy art. 530 kc.

Dla celów dalszych rozważań należy podkreślić, że przepis ten wyłącza domniemanie wynikające z art. 527 § 3 kc. „Przepisu art. 527 § 3 k.c. nie stosuje się, gdy osoba trzecia uzyskała odpłatnie korzyść majątkową w warunkach przewidzianych w art. 530 k.c.” (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 listopada 2011 II CSK 64/11 – Lex 1289321). Podkreślenia wymaga tu bowiem fakt, że w świetle art. 527 i 530 kc zachodzą istotne różnice w sytuacji, gdy uznania za bezskuteczną dochodzi wierzyciel, którego wierzytelność już istniała w chwili dokonywania tej czynności i gdy dochodzi tego wierzyciel, którego wierzytelność dopiero powstanie w przyszłości. Wedle art. 530 kc osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową odpłatnie, dla skutecznego żądania przez wierzyciela uznania czynności za bezskuteczną, powinna była o zamiarze dłużnika wiedzieć. Spełnienie świadczenia przez dłużnika na rzecz osoby trzeciej nie jest przysporzeniem pod tytułem darmym. Jest to czynność uznawana za odpłatną bowiem w jej wyniku nie dochodzi do wzbogacenia osoby trzeciej, a bilans jej pasywów i aktywów pozostaje bez zmian w tym rozumieniu, że w zamian z jej majątku wyszedł pełny ekwiwalent uzyskanej korzyści majątkowej.

Prościej rzecz ujmując, przeniesienie własności nieruchomości nie nastąpiło tu nieodpłatnie, bowiem zapłatę stanowiła równowartość niegdyś udzielonych a niezwróconych pożyczek.

Jasnym jest, iż znaczenia pojęć ‘działać z zamiarem pokrzywdzenia’ z art. 530 kc i ‘działać ze świadomością pokrzywdzenia’ z art. 527 kc nie są tożsame. Posiadanie jedynie świadomości pokrzywdzenia wierzycieli nie oznacza działania z takim zamiarem i jest pojęciem szerszym. Oznacza działanie przez dłużnika z określonym ogólnym rozeznaniem, zdawanie sobie sprawy ze skutków, następstw tegoż działania i godzenie się na to. Z kolei norma z art. 530 kc wymaga od dłużnika ukierunkowanego działania którego celem jest pokrzywdzenie w przyszłości potencjalnych wierzycieli, o ile oczywiście w nieoznaczonej bliżej przyszłości dojdzie do zawarcia kontraktu wskutek którego dana osoba stanie się dłużnikiem. W doktrynie spotkać się można z pojęciem ‘celowego zorganizowania swej niewypłacalności’.

Przepis art. 530 kc wymaga też określonego stanu wiedzy po stronie osoby trzeciej. Przepis wymaga, by wiedziała ona o zamiarze dłużnika co jest równoznaczne z wymaganiem świadomości po jej stronie. Ciężar udowodnienia wszystkich tych przesłanek spoczywa na wierzycielu (art. 6 kc), bowiem - jak sygnalizowano - domniemanie z art. 527 §3 kc nie ma tu zastosowania (zob. teza 1 powołanego wyżej wyroku SN II CSK 64/11).

Zdaniem sądu meriti strona powodowa nie sprostała swemu obowiązkowi w tym zakresie. Strona powodowa nakreśliła pewien stan rzeczy w pozwie, a zakres zgłoszonych na poparcie jej twierdzeń dowodów był wyjątkowo szczupły. Te zaś dowody które udało się z jej inicjatywy w postępowaniu przeprowadzić (dowody z dokumentów, zeznania świadka M. O. (2)) nie potwierdziły wersji powoda. Z kolei pozwany przedstawił własną interpretacje zdarzeń i na ta okoliczność przeprowadził dowodzenie z pomyślnym dla niego skutkiem.

Pozwany wykazał, że sam od roku 2001 był wierzycielem pp. O., że nie łączyły go z nimi bliskie stosunki, że zabezpieczył swą wierzytelności dokonując stosownych wpisów w księdze wieczystej spornej nieruchomości, że długo nie miał wiedzy o istnieniu innych wierzycieli pp. O. tj. (...) SA i G. M., że dowiedział się o nich krótko przed zawarciem umowy, ale nie chciał ich pokrzywdzenia a oba te podmioty zostały przez niego spłacone. Oczywistym było, że o wierzytelności służącej powodowi M. G. wiedzieć nie mógł, bo ta w dniu zawarcia umowy (j. 3 12 2010) jeszcze nie istniała – weksel został wystawiony 13 stycznia 2011. Logicznie rzecz ujmując, to powód przed dokonaniem czynności z pp. O. efektem której było wystawienie przez nich weksla winien zapoznać się z ich stanem majątkowym. Wystarczyło zapoznać się z treścią księgi wieczystej prowadzonej dla spornej nieruchomości, bowiem na dzień 13 stycznia 2011 jako jej właściciel wpisany był już Z. W. (wpisu dokonano 30 XII 2010). Wcześniej zaś nieruchomość obciążona była hipotekami – w tym m. in. na rzecz Z. W..

Powód nie udowodnił, że pp. O. zawierając w dniu 3 grudnia 2010r. umowę z pozwanym działali z zamiarem pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli (powoda), że celem tej czynności było spowodowanie niewypłacalności i uniemożliwienie uzyskania przez przyszłych wierzycieli zaspokojenia. Nie wykazał, że osoba trzecia (tu pozwany) o powyższym zamiarze dłużników /który to zamiar był tu czysto hipotetyczny/ wiedział; że towarzyszyła mu w tym względzie pełna świadomość, że posiadał o tymże zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli pozytywną wiedzę. To powód wywodził z tych faktów skutki prawne, a ich nieudowodnienie pociągało za sobą niekorzystne dla niego rozstrzygniecie.

Poza sporem w sprawie pozostawała tylko jednak kwestia, mianowicie to, że państwo O. stali się względem powoda niewypłacalni.

Dla jasności sprawy godzi się też zauważyć, iż brak było podstaw do formułowania tezy, że czynność w postaci umowy z 3 XII 2010 zdziałana była przez dłużników ze świadomością pokrzywdzenia ówczesnych wierzycieli. Gdyby tak było to w akcie notarialnym nie zostałoby wspomniane o wierzytelnościach (...)SA i G. M. i o obowiązku spłacenia tych podmiotów przez małżonków O.. W paragrafie 8 umowy (k. 82 akt) strony ustaliły, że prawo żądania zwrotnego przeniesienia na małż O. własności nieruchomości wygaśnie, jeśli m. in. brak będzie spłaty przez nich zadłużenia w sprawach Km (...)i Km (...)do dnia 31 stycznia 2011r. Trudno więc mówić o działaniu ze świadomością pokrzywdzenia istniejących na ten dzień wierzycieli, skoro sama umowa w swej treści regulowała sprawę ich spłaty. Ponieważ do 31 01 2011 pp. O. nie spłacili ani(...)SA ani G. M., to ich żądanie zwrotnego przeniesienia na nich własności nieruchomości wygasło, a obowiązek spłaty tych 2 wierzycieli przeszedł na Z. W.. Ten uczynił zadość temu obowiązkowi i spłacił obie wierzytelności, w wyniku czego postępowania egzekucyjne zostały umorzone. Należy tez wspomnieć o tym, iż przeniesienie własności nieruchomości na Z. W. w żaden sposób nie rodziło negatywnych skutków po stronie wierzyciela (...)SA bowiem nieruchomość była obciążona 2 hipotekami na rzecz tego podmiotu i bank mógł się bez przeszkód z niej zaspokoić.

Dla sprawy bez znaczenia było też to kiedy Z. W. dowiedział się o wierzytelności służącej (...)SA – z umowy na k. 93 wynikało, że winien o niej wiedzieć już 21 04 2010 roku wobec wpisu wzmianki w księdze wieczystej o egzekucji prowadzonej w sprawie Km (...). Jest to jednak okoliczność nieistotna, jako że wierzytelność ta zabezpieczona była hipotekami i co najwyżej Z. W. nabywając nieruchomość tak obciążoną winien się liczyć z tym, iż stanie się dłużnikiem rzeczowym.

Tak czy inaczej wierzyciele (...)SA i G. M. nigdy nie formułowali względem czynności z dnia 3 XII 2010 zarzutu zdziałania jej ze świadomością ich pokrzywdzenia, co czyni dalsze rozważania w tym przedmiocie zbędnymi.

Rolą powoda było udowodnić inne przesłanki istotne w płaszczyźnie przepisu art. 530 kc i to w odniesieniu do konkretnej jemu służącej wierzytelności. Jak wyżej wskazano nie udało się z pomyślnym skutkiem wykazać okoliczności na które się powoływał. Już chociażby z tego powodu uwzględnienie jego pretensji nie wchodziło w rachubę.

Tylko dla jasności sprawy, sąd a quo chciałby zauważyć iż gdyby czyniąc daleko idące założenie przyjąć, że podstawą faktyczną powództwa była też – oprócz roszczenia wynikającego z weksla - umowa pożyczki na 20.000 zł /k. 23/, o której nie wspomniano w pozwie, to i tak powództwo podlegałoby oddaleniu, bowiem powód nie wykazał wszystkich przesłanek istotnych z punktu art. 527 kc – w tym przede wszystkim nie wykazał, że osoba trzecia /pozwany/ wiedziała o działaniu dłużników ze świadomością pokrzywdzenia powoda lub tego, że przy zachowaniu należytej staranności osoba trzecia mogła się o tym dowiedzieć. Nie wykazał też, by dłużnicy pp. O. i Z. W. byli osobami bliskimi w rozumieniu art. 527 § 3 kc. Zarzut ten zawarty w pozwie nie został poparty przez powoda żadnym dowodem, pozwany zaś swymi dowodami wykazał, że tak nie było. Jak jednak zaznaczono wyżej, będąc związanym podstawę faktyczna nakreśloną w pozwie, Sąd nie miał podstaw by przyjąć, że chronioną wierzytelnością – oprócz tej z weksla – była również ta wynikająca z umowy pożyczki na kwotę 20.000 zł. Zamykając tę kwestie przypomnieć też należy, iż powód M. G. nie przyłączył się do egzekucji prowadzonej z nieruchomości, bowiem w roku 2010 nie dysponował jakimkolwiek tytułem wykonawczym przeciwko małżonkom O.; nigdy nie wystąpił przeciwko nim na drogę sądową z powodu nie wywiązania się z umowy pożyczki na kwotę 20.000 zł, mimo że termin płatności oznaczono na 8 czerwca 2010r. Powyższy fakt uprawdopodabnia tezę, iż z tego tytułu został zaspokojony i dlatego nie wspomniał o tym w pozwie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie powołanych wyżej przepisów Tytułu X – art. 530, 527 kc a contrario, powództwo oddalił, o czym orzeczono w punkcie pierwszym wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 98 § 1 kpc w myśl zasady odpowiedzialności za wynik postępowania w punktach drugim i trzecim wyroku.

Powód przegrał proces i powinien ponieść koszty wynagrodzenia pełnomocnika procesowego pozwanego w wysokości 7.200zł (por.: § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu - Dz. U. z 2002r., Nr 163, poz. 1349 z późn. zm ) oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17zł. Stąd od powoda na rzecz pozwanego zasądzono kwotę 7.217 zł zasądzono - punkt drugi orzeczenia.

Ponieważ postanowieniem z dnia 1 października 2012r. (k. 172-173) cofnięto powodowi przyznane zwolnienie od kosztów sądowych w całości i ograniczono je do 4/5 opłaty do pozwu, to w konsekwencji w punkcie III wyroku jako od strony przegrywającej proces nakazano pobrać 1/5 opłaty od pozwu – tj. tą część od której w efekcie częściowego cofnięcia przyznanego prawa ubogich, zwolniony nie został . Wyrażało się to kwotą 4.375 zł, o czym orzeczono na podstawie art. 113 ust. 1 i 2 oraz art. 110 zd. 2 i 111 ust. 1 zd. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.).

Pozostałymi nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciążono Skarb Państwa biorąc pod uwagę iż nie było przesłanek by należność tę ścignąć od pozwanego.