Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2013r.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Aleksandra Ratkowska (spr.)

Sędziowie: SO Teresa Zawistowska

SO Dorota Twardowska

Protokolant: st.sekr.sąd. Danuta Gołębiewska

po rozpoznaniu w dniu 2 października 2013r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy M.

przeciwko M. Z. (1), E. J. i T. J.

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostródzie

z dnia 28 czerwca 2013r., sygn.akt I C 170/13

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Ostródzie do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Sygn. akt I Ca 241/13

UZASADNIENIE

Powódka Gmina M. wniosła o stwierdzenie nieważności umowy sprzedaży nieruchomości położonej w miejscowości K. oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) zabudowana budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym, zawartej w dniu 30 marca 1999 r., pomiędzy Gminą M., z jednej strony, a pozwanymi małżonkami M. Z. (1) i Z. Z. z drugiej. W uzasadnieniu pozwu Gmina M. wskazała, iż przedstawiciele gminy sprzedając w/w nieruchomość działali pod wpływem błędu, albowiem sprzedano budynek mieszkalny znajdujący się na działce nr (...), a nie na działce nr (...), która została wskazana jako przedmiot transakcji. Powódka zaznaczyła nadto, że umowa sprzedaży zawarta w formie aktu notarialnego jest niezgodna ze stanem faktycznym użytkowania oraz intencją kupujących.

Pozwana M. Z. (1) wniosła o oddalenie powództwa. Jednocześnie wskazała, iż fatycznie doszło do pomyłki przy zawieraniu umowy sprzedaży, albowiem według treści umowy nabyła inną działkę niż chciała. Wskazała, iż jej mąż D. Z. nie żyje.

Postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2013 roku Sąd odrzucił pozew wobec pozwanego D. Z., z uwagi na fakt, że w chwili wytoczenia powództwa nie miał zdolności sądowej, albowiem zmarł w dniu 14 października 2010 roku.

Pismem z dnia 9 maja 2013 roku strona powodowa zmieniła żądanie pozwu, w ten sposób, że w miejsce pierwotnego żądania dotyczącego unieważnienia aktu notarialnego z dnia 30 marca 1999 roku sporządzonego w Kancelarii Notarialnej notariusza J. Z. pod numerem rep. A (...) wniosła o ustalenie, że przedmiotem umowy sprzedaży nieruchomości sporządzonej w formie aktu notarialnego w dniu 30 marca 1999 roku w Kancelarii Notarialnej notariusza J. Z. pod numerem repertorium A (...) była nieruchomość gruntowa zabudowana budynkiem mieszkalnym na działce o numerze ewidencyjnym (...) w miejscowości K., dla której prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...) przez Sąd Rejonowy w Ostródzie VI Wydział Zamiejscowy Ksiąg Wieczystych w M., a nie działka nr (...).

Postanowieniem z dnia 10 maja 2013 roku Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanych T. J. i E. J..

Na rozprawie w dniu 28 czerwca 2013 roku powodowa Gmina reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika sprecyzowała, iż wnosi o ustalenie, że przedmiotem sprzedaży była inna działka niż ta wskazana w akcie notarialnym. Powództwo oparła o treści art.189 k.p.c.

Pozwani na rozprawie w dniu 28 czerwca 2013 roku podali, iż popierają żądanie pozwu ustalenia, że przedmiotem transakcji była działka nr (...), a nie jak jest omyłkowo wpisane w akcie notarialnym nr (...).

Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w Ostródzie powództwo oddalił.

Rozstrzygnięcie było wynikiem następujących ustaleń i wynikających z nich faktów:

Pozwana M. Z. (1) od lat siedemdziesiątych zamieszkiwała wraz z mężem D. w budynku mieszkalnym posadowionym na działce nr (...) w miejscowości K. na podstawie umowy najmu łączącej ich z Gminą M..

Decyzją nr GiR (...)z dnia 26 października 1998r. Burmistrz Miasta i Gminy w M.zatwierdził podział działki nr (...)o powierzchni 1.700 m ² na działkę (...)o powierzchni 300 m ², (...)o powierzchni 468 m ² i (...) powierzchni 843 m ². Zaznaczono, iż wszystkie działki są zabudowane. W grudniu 1998 roku został sporządzony operat szacunkowy gruntów, w którym podano, iż na działce nr (...)o powierzchni 300 m ² jest posadowiony budynek mieszkalny wielorodzinny.

W styczniu 1999 roku został sporządzony operat szacunkowy z ustalenia wartości rynkowej budynku mieszkalnego stanowiącego własność Gminy M., a będącego przedmiotem najmu M. Z. (1), w którym wskazano, iż budynek mieszkalny wykonany jest w technologii tradycyjnej bez podpiwniczenia o powierzchni 74, 70 m ².

W dniu 26 lutego 1999 roku pomiędzy M. Z. (1) i D. Z., a przedstawicielami Gminy M. odbyły się rokowania na okoliczność ustalenia warunków sprzedaży budynku mieszkalnego jednorodzinnego nr (...) w K. gm. M., którego w/w byli najemcami i ustalono, że Gmina M. sprzeda małżonkom Z. budynek mieszkalny nr (...) o jednym lokalu mieszkalnym o powierzchni 74, 70 m ² wraz z działką gruntu nr (...) o powierzchni 300 m ² kw nr (...).

Umową sprzedaży z dnia 30 marca 1999 r., zawartą w formie aktu notarialnego przed notariuszem J. Z., Gmina M. zbyła na rzecz małżonków D. i M. Z. (1) zabudowaną działkę nr (...), położoną w miejscowości K. o powierzchni 300 m ², dla której w Sądzie Rejonowym w Ostródzie Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w M. urządzona jest księga wieczysta nr KW (...). W umowie strony zgodnie oświadczyły, iż działka gruntu nr (...) będąca przedmiotem umowy zabudowana jest budynkiem mieszkalnym parterowym, krytym dachówką bez podpiwniczenia o powierzchni użytkowej 74, 70 m ², w którym znajduje się jeden lokal (dom jednorodzinny).

W obecnym stanie prawnym działka nr (...) stanowi własność małżonków T. i E. J., którzy nabyli jej własność w drodze darowizny dokonane przez M. i D. Z.. W dniu 14 października 2010 roku zmarł D. Z.. Postanowieniem z dnia 4 czerwca 2013 roku Sąd Rejonowy w Ostródzie stwierdził, iż spadek po nim na podstawie testamentu notarialnego z dnia 30 marca 1999 roku nabyła żona M. Z. (1) w całości. Działka nr (...) jest zabudowana budynkiem gospodarczym. Działka nr (...) jest zabudowana budynkiem mieszkalnym i stanowi własność Gminy M.. Pozwani w miesiącu lutym 2013 roku przy próbie sprzedaży nieruchomości powzięli informację, że nie są właścicielami nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym, którą użytkują.

Sąd Rejonowy wskazał, że roszczenie powódki nie zasługiwało na uwzględnienie z uwagi na brak istnienia po jej stronie interesu prawnego.

Na wstępie zauważono, iż w rzeczywistości wszystkie okoliczności faktyczne niniejszej sprawy pozostawały bezsporne między stronami, w szczególności żadna ze stron nie negowała okoliczności, że nieruchomość zabudowaną budynkiem mieszkalnym stanowiła działka nr (...), a budynkiem gospodarczym działka nr (...), co więcej ostatecznie poza sporem pozostawał fakt, że przedmiotem transakcji z dnia 30 marca 1999 roku miała być pierwsza z wyżej wskazanych działek, że w protokole wpisano numer (...). W tym stanie rzeczy meritum rozpoznawanej sprawy sprowadziło się do ustalenia, która z działek w zamiarze stron miała być przedmiotem sprzedaży na mocy umowy w formie notarialnej z dnia 30 marca 1999 roku i ewentualnie z jakich przyczyn w umowie wskazano działkę inną, niż ta którą miała być rzeczywiście zbyta.

Wskazano, że w niniejszej sprawie powód zmienił pierwotne żądanie pozwu i w miejsce żądania stwierdzenia nieważności umowy ze względu na błąd kontrahenta polegający na wskazaniu niewłaściwego numeru działki domagał się ustalenia na podstawie art.189 k.p.c., że przedmiotem transakcji w dniu 30 marca 1999 roku w rzeczywistości była działka o innym numerze niż wskazany w treści umowy. Zaznaczono, że dopuszczalność powództwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, w myśl art. 189 k.p.c., uzależniona jest od wystąpienia interesu prawnego po stronie powoda, zatem Sąd zobligowany był zbadać, czy po stronie Gminy M. istnieje interes prawny w ustaleniu, że przedmiotem umowy zawartej pomiędzy nią, a małżonkami D. i M. Z. (1) była działka o innym numerze ewidencyjnym niż wskazano w treści aktu notarialnego Rep. A nr (...).

Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że interes prawny należy ujmować jako istniejącą po stronie powoda chęć uzyskania określonej korzyści w sferze jego sytuacji prawnej, polegającej na stworzeniu stanu pewności co do określonego prawa lub stosunku prawnego. Istotne jest przy tym, aby skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, definitywnie zakończył spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegł powstaniu takiego sporu w przyszłości. Dopiero wtedy bowiem wyrok ustalający zapewni powodowi pełną ochronę jego prawnie chronionych interesów (tak m. in. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 5 kwietnia 2007 r., III AUa 1518/05, publ. Lex nr 257445). Przyjmuje się również, zgodnie z ugruntowanym już stanowiskiem przedstawicieli judykatury i piśmiennictwa, że ocena interesu prawnego powoda w wytoczeniu powództwa w trybie art. 189 k.p.c. może zależeć także od celowości dążenia do ustalenia prawa lub stosunku prawnego. Z tego też względu istnienie interesu prawnego jest kwestionowane w przypadkach, gdy występuje równocześnie inna forma ochrony praw powoda, lepiej osiągająca skutki, do jakich powód zmierza zgłaszając określone roszczenie.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, Gmina M. wytaczając niniejsze powództwo zmierzała do osiągnięcia rzeczywistego celu, jakim jest ustalenie, że przedmiotem transakcji jest inna nieruchomość niż wskazana w treści umowy.

Zaznaczono, że powództwa oparte na art. 189 k.p.c. i art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t. j. Dz. U. z 2001 r., Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.), mimo pewnych odrębności, posiadają wspólną przesłankę w postaci interesu prawnego w ustaleniu rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości. Dodatkowo jednak orzeczenie uwzględniające roszczenie o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym stanowi bezpośrednią podstawę dokonania zmian wpisów w księdze wieczystej i dlatego przyjmuje się, że roszczenie oparte na art. 10 wyżej wskazanej ustawy jest szczególną postacią powództwa ustalającego.

Niewątpliwie pozwani T. J.i E. J.są posiadaczami nieruchomości nr (...), która została pierwotnie wydana przez Gminę M.ich poprzednikom - nabywcy pozwanej M. Z. (1)i D. Z., a mylnie podano w treści aktu notarialnego numer ewidencyjny działki jako (...). Wynika z tego, że nastąpiła oczywista omyłka faktyczna związana z geodezyjno-ewidencyjnym oznaczeniem nieruchomości. Omyłka, jaką popełniono przy sporządzaniu umowy sprzedaży, dotyczy elementu, który nie wiąże się z jej istotą, jeśli się zważy, że przedmiot nabycia został ustalony zgodnie z wolą obu stron i wydany pozwanej M. Z. (2)i jej zmarłemu małżonkowi jeszcze przed sporządzeniem aktu notarialnego, skoro zajmowali nieruchomość będącą przedmiotem transakcji na długo przed zawarciem umowy jako najemcy. Wobec powyższego, ewentualny wyrok ustalający nie zapewni Gminie M.ostatecznej ochrony prawnej, ponieważ nie będzie skutkować osiągnięciem rzeczywistego celu, do jakiego zmierza powódka. W tym stanie rzeczy powództwem dalej idącym jest powództwo o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym. Mając powyższe na względzie Sąd Rejonowy uznał, że powódka nie posiada interesu prawnego w wytoczeniu niniejszego powództwa, zatem podlegało ono oddaleniu w oparciu o art. 189 k.p.c.

W apelacji powódka Gmina M. zaskarżyła powyższy wyrok w całości, zarzucając mu:

1.naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (dalej - u.k.w.h.) poprzez błędną jego wykładnię i uznanie, że jest to szczególny rodzaj powództwa o ustalenie, które zapewni powodowi ostateczną ochronę prawną, gdyż będzie skutkować osiągnięciem rzeczywistego celu, do jakiego zmierza powód wnosząc przedmiotowe powództwo, a czego nie może osiągnąć opierając swoje roszczenia na art. 189 k.p.c.

2. naruszenie przepisów postępowania, to jest art. 189 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że w stanie faktycznym sprawy powód nie posiada interesu prawnego w ustaleniu, że przedmiotem umowy zawartej pomiędzy nią, a małżonkami D. i M. Z. (1) była działka o innym numerze ewidencyjnym niż wskazano w treści aktu notarialnego Rep. A (...).

Mając powyższe na uwadze skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie, że przedmiotem umowy sprzedaży nieruchomości sporządzonej w formie aktu notarialnego w dniu 30 marca 1999 r. w Kancelarii Notarialnej notariusza J. Z. pod numerem repertorium A (...) była nieruchomość gruntowa zabudowana budynkiem mieszkalnym na działce o numerze ewidencyjnym (...) w miejscowości K., dla której prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...) przez Sąd Rejonowy w Ostródzie VI Wydział Zamiejscowy Ksiąg Wieczystych w M. oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Ewentualnie z ostrożności procesowej domagała się uchylenia całości zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia dla Sądu Rejonowego w Ostródzie i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Motywując swe stanowisko powódka zakwestionowała stanowisko Sądu pierwszej instancji, zgodnie z którym powództwo z art. 10 ust. 1 u.k.w.h. jest szczególnym rodzajem powództwa o ustalenie, który zapewni jej ostateczną ochronę prawną. Skarżąca powołała się przy tym na wnioski zawarte w uchwale Sadu Najwyższego składu 7 sędziów z 15 marca 2006 r., III CZP 106/05, Lex Polonica nr 402604 (OSNC 10/06, póz. 160). Wskazała, że rozważając sprawę charakteru roszczenia o uzgodnienie, Sąd Najwyższy przeciwstawił się przeważającemu w orzecznictwie stanowisku, że powództwo z art. 10 u.k.w.h. jest szczególną postacią powództwa o ustalenie (art. 189 k.p.c.), i uznał to stanowisko za nietrafne. Nie bierze ono bowiem pod uwagę, że powód, wytaczając powództwo z art. 10 ust. l u.k.w.h., nie ogranicza się do żądania ustalenia, lecz żąda wprost uzgodnienia stanu prawnego wynikającego z księgi z rzeczywistym stanem prawnym. Sąd rozpoznający to powództwo nie bada, więc w ogóle interesu prawnego powoda. Rzutuje to na zakres legitymacji procesowej czynnej powoda, który jest podmiotowo ograniczony tylko do osób wymienionych w treści tego przepisu, to znaczy do osób, których prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia. Dlatego też, Sąd Najwyższy stwierdził w uchwale, że „powództwo o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym może wytoczyć tylko osoba uprawniona do złożenia "wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej (art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece)". W związku z powyższym, podmiotem legitymowanym do wystąpienia z ewentualnym ww. powództwem są tylko i wyłącznie pozwani, a nie powódka. Z tych względów powódka uznała, że sprawa zostałaby definitywnie zakończona w przypadku uwzględnienia wniesionego powództwa, co umożliwiałoby skorygowanie wpisu w księdze wieczystej ww. nieruchomości. Odnosząc się do drugiego zarzutu powódka wskazała, iż w jej ocenie posiada ona interes prawny, o którym mowa w art. 189 k.p.c. Powódka wnosząc przedmiotowe powództwo zmierzała do osiągnięcia celu jakim było wyeliminowanie błędu dotyczącego oznaczenia numeru nieruchomości będącej przedmiotem umowy kupna/sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego o numerze Rep. A (...). W ten sposób stworzony zostałby stan prawny zgodny z rzeczywistym zamiarem stron, który istniał w momencie zawierania umowy kupna/sprzedaży nieruchomości w 1999 r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki zasługiwała na uwzględnienie, ponieważ Sąd Okręgowy podziela jej stanowisko powódki co do występowaniu po jej stronie interesu prawnego w zakresie żądania ustalenia stosunku prawnego tak, jak to zostało ostatecznie ukształtowane w zgłoszonym żądaniu.

Przepis art.189 kpc określa materialnoprawne przesłanki zasadności powództwa, w którym powód domaga się sądowego ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Powództwo będzie oddalone przede wszystkim, jeżeli powód nie ma interesu prawnego do jego wytoczenia, ale także jeżeli interes taki istnieje, ale twierdzenie powoda o istnieniu lub nieistnieniu stosunku prawnego okaże się bezzasadne. W tym kontekście i wobec stwierdzenia istnienia interesu prawnego powódki w wytoczeniu powództwa, o czym ędzie mowa w dalszym ciągu uzasadnienia, zbadania wymagała wskazana wyżej następcza przesłanka, którą to materią Sąd Rejonowy nie zajął się z uwagi na przekonanie o braku pierwszej z przesłanek. Skutkowało to koniecznością uznania, iż Sąd ten nie rozpoznał istoty sprawy i musiało doprowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania na mocy art.386§4 kpc.

Trafne są rozważania Sądu pierwszej instancji co do tego, że interes prawny zachodzi wówczas gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, co znalazło wyraz m.in. w przytoczonym przez ten Sąd wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5 kwietnia 2007 r., III AUa 1518/05. Zasada ta nie powinna jednak być pojmowana abstrakcyjnie, w celu zawężającej interpretacji tej przesłanki do wytoczenia powództwa o ustalenie, lecz ze względu na konstytucyjnie gwarantowane prawo do sądu zawsze konieczna jest ocena istnienia interesu prawnego do wytoczenia tego powództwa na tle okoliczności faktycznych konkretnych spraw. Wobec tego należy także dodać, że przyjmuje się istnienie interesu prawnego zawsze, "gdy istnieje niepewność stanu prawnego" (E. W.) lub "gdy stronie nie stoi otworem droga procesu o świadczenie, a strona przeciwna kwestionuje jej prawo lub stosunek prawny (tak M. W.).

Orzecznictwo ustaliło zasadę, że nie ma interesu prawnego ten, kto może poszukiwać ochrony prawnej w drodze powództwa o zasądzenie świadczeń pieniężnych (np. gdy dług stał się już wymagalny) lub niepieniężnych (np. gdy prawo własności zostało już naruszone przez pozbawienie lub zakłócenie posiadania w rozumieniu art. 222 § 1 lub 2 k.c.). Jednocześnie utrwalone jest w orzecznictwie stanowisko dopuszczające wyjątki w konkretnych wypadkach z tym wskazaniem, że nie należy zbyt rygorystycznie pojmować zasady, że powództwo o ustalenie nie jest dopuszczalne, jeżeli możliwe jest jakiekolwiek świadczenie w danym przypadku do pomyślenia. Należy bowiem kierować się względami celowości i ekonomii procesowej, zwłaszcza gdy spór dotyczy samej tylko zasady.

W okolicznościach niniejszej sprawy można w ocenie Sądu Okręgowego dopatrzeć się interesu prawnego powódki w wytoczeniu i popierania przedmiotowego powództwa, polegającego na domaganiu się ustalenia treści umowy zawartej w dniu 30 marca 1999r. z pozwaną M. Z. (1) i jej nieżyjącym mężem zgodnie z zamiarem i wolą stron, skoro jak twierdzi ( a pozwana to przyznaje) w postanowieniach umowy sprzedaży mylnie wskazano numer działki będącej przedmiotem tej umowy. Niewątpliwie stan rzeczy jaki wytworzył się wskutek zawarcia umowy sprzedaży działki nr (...) oraz władania przez pozwanych działką nr (...) i znajdującym się na niej budynkiem mieszkalnym jest stanem niepewności stosunku prawnego. Jednocześnie zawodne okazuje się odesłanie powódki na drogę powództwa o uzgodnienie stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym w sytuacji, gdy doszło do kolejnej umowy i zmiany właściciela nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej nr (...). Ustalając, że obecnie działka (...) stanowi własność małżonków T. i E. J. na podstawie umowy darowizny dokonanej prze M. i D. Z. Sąd Rejonowy nie dysponował stosownym dokumentem na tę okoliczność, ale wynika ona z treści księgi wieczystej nr (...) dostępnej w systemie elektronicznym. Dalej wskazać należy, iż ta księga wieczysta została założona dla działki nr (...) zgodnie z wnioskiem stron umowy sprzedaży z dnia 30 marca 1999r. w zakresie odłączenia tej działki z księgi wieczystej (...). W księdze wieczystej (...) jako właściciel działki nr (...) wpisana jest powodowa Gmina. Wskazane okoliczności należy uwzględnić przy dokonywaniu oceny, czy powódce służyłaby legitymacja do wytoczenia powództwa z art.10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w zakresie usunięcia niezgodności wpisów właścicieli nieruchomości w obu księgach wieczystych tj. (...) i (...). W tym przedmiocie powołała się skarżąca na to, iż taka legitymacja jej nie przysługuje w kontekście dominujących w doktrynie i orzecznictwie stanowisk. Motywując swe stanowisko powódka zakwestionowała stanowisko Sądu pierwszej instancji, zgodnie z którym powództwo z art. 10 ust. 1 u.k.w.h. jest szczególnym rodzajem powództwa o ustalenie, który zapewni jej ostateczną ochronę prawną. Sąd Okręgowy podziela w szczególności pogląd wyrażony w uchwale Sadu Najwyższego składu 7 sędziów z 15 marca 2006 r., III CZP 106/05 (OSNC 10/06, póz. 160), iż powództwo o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym może wytoczyć tylko osoba uprawniona do złożenia wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej (art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece), tj. osoba uprawniona do złożenia wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej w rozumieniu art.626 ² §5 kpc. Ustawowo wyznaczony krąg tych osób to: właściciel nieruchomości, użytkownik wieczysty, osoba, na rzecz której wpis ma nastąpić, albo wierzyciel, jeżeli przysługuje mu prawo , które może być wpisane w księdze wieczystej; w sprawach dotyczących obciążeń powstałych z mocy ustawy wniosek może złożyć uprawniony organ. Wpisem w księdze wieczystej jest także wykreślenie, gdyż wpisem jest każda adnotacja w księdze wieczystej, z której wynika zmiana stanu prawnego nieruchomości lub danych faktycznych objętych działem I-O. Z tego punktu widzenia możnaby mówić o przysługiwaniu Gminie M. żądania dokonania w księgach wieczystych Nr (...) odpowiednio wpisania na jej rzecz i wykreślenia wpisu prawa własności działki nr (...), jednakże nie wokół tej kwestii koncentruje się problematyka tej sprawy. Rzecz w tym, iż działka nr (...) (według twierdzeń powódki przyznanych przez pozwanych sprzedana „omyłkowo”) stała się przedmiotem dalszego obrotu i obecnie jako jej właściciele wpisani są E. J. i T. J. na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Powódka zakwestionowała stan prawny nieruchomości z przeszłości dążąc do ustalenia właściwej treści stosunku prawnego nawiązanego na mocy umowy z 30 marca 1999r. i w tym wyraża się przedmiot sporu i odmienność funkcji procesu, w którym roszczenie takie jest dochodzone, od tej która charakteryzuje powództwo wytoczone na podstawie art.10. Roszczenie, o którym mowa w tym przepisie, to uprawnienie do ustalenia wprost przez sąd istnienia prawa podmiotu tego roszczenia, przedmiotem takiego procesu jest bowiem przede wszystkim, doprowadzenie księgi wieczystej do jej rzeczywistego, aktualnego w dacie orzekania, stanu prawnego. Powód w takim procesie może domagać się wpisania swego prawa, które dotąd nie było wpisane, o ile zostanie dowiedzione, że prawo to ciągle mu przysługuje. Z tych względów też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 15 marca 2006 r., III CZP 106/05 (OSNC 2006, nr 10, poz. 160), wskazał, że powództwo to musi być odczytywane w powiązaniu z przepisami normującymi uprawnienie do składania wniosków o wpis w księgach wieczystych, ponieważ inaczej dochodziłoby do sytuacji, że stan prawny ustalony w wyniku postępowania przewidzianego w art. 10 ust. 1 ukwh nie mógłby zostać skutecznie przeniesiony do księgi. W ten sposób, za pomocą normy art. 10 ukwh i art. 626 ² § 5 k.p.c. ustawodawca określił krąg osób legitymowanych do wytoczenia powództwa o uzgodnienie księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Z kolei źródłem legitymacji procesowej przy powództwie o ustalenie (art. 189 k.p.c.) jest interes prawny powoda w ustaleniu prawa, które, według jego twierdzeń, mu przysługuje. Dlatego też, mając do czynienia z pewnym podobieństwem stanu faktycznego polegającego na odwołaniu do przeszłości, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 sierpnia 2011r. IV CSK 602/10 (Lex nr 1111024) podkreślił, że powództwo z art.10 ukwh nie może być traktowane jako uniwersalny instrument służący do weryfikowania wszelkich zdarzeń prawnych dotyczących nieruchomości mających założone księgi wieczyste. Pamiętać bowiem należy, iż żądanie pozwu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym powinno być formułowane w ten sposób, aby uzgodnić stan prawny wynikający z księgi wieczystej przez wpisanie - przykładowo - w dziale II powoda jako właściciela w miejsce innej osoby tam wpisanej . Jeżeli sąd ustali, że powód nie jest właścicielem, to powództwo zostanie oddalone z braku legitymacji czynnej; zostanie ono oddalone także wtedy, gdy żądanie ogranicza się do wykreślenia wpisanego właściciela bez jednoczesnego wpisania rzeczywistego właściciela, ponieważ sam wpis wykreślenia nie doprowadzi do rzeczywistego stanu prawnego. W każdym wypadku proces oparty na art.10 ukwh ma doprowadzić do ujawnienia stanu zgodnego z prawem na dzień orzekania. Powód w takim procesie może domagać się wpisania swego prawa, które dotąd nie było wpisane o ile wykaże, że prawo to ciągle mu przysługuje, która to przesłanka w okolicznościach sprawy nie byłaby zachowana i to należy uznać za decydujące dla stwierdzenia legitymacji powódki w wytoczeniu powództwa opartego na przepisie art.189 kpc. Zauważyć jednocześnie należy, iż wbrew poglądowi skarżącej wygranie przez nią niniejszej sprawy nie będzie musiało być jednoznaczne z „definitywnym zakończeniem sprawy” i możliwością „skorygowania wpisu w księdze wieczystej”. W tym przedmiocie trzeba mieć na uwadze chociażby wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2005r. III CK 106/05 (Lex nr 371797) z tezą: „Wyrok ustalający stan prawny nieruchomości, wydany na podstawie art.189 kpc zmierza do udzielenia ochrony podmiotowi spełniającemu przewidziane w nim wymagania i nie może stanowić podstawy wpisu do księgi wieczystej. Orzeczenie, jakie w nim zapada dotyczy tylko stron umowy. Istnienie takiego wyroku może ewentualnie stanowić dopiero podstawę do wytoczenia powództwa z art.10 ukwh.”

W sprawie rozważenia wymaga także kwestia właściwego określenia strony pozwanej. Sąd Rejonowy na podstawie art 195§1 kpc wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanych E. J. i T. J. jako aktualnych właścicieli działki nr (...), co byłoby oczywiście słuszne w wypadku powództwa opartego na podstawie art.10 ukwh. W wypadku powództwa o ustalenie odnoszącego się do umowy z 30 marca 1999r. i mającego na celu stwierdzenie praw, jakie się wskutek tej umowy ukształtowały, pozwanym winna być druga strona umowy, a zatem M. Z. (1) oraz następcy prawni jej zmarłego męża, przy czym chodzi tu sukcesję generalną obejmującą prawa i obowiązki wynikające z przedmiotowej umowy. Kwestia zawarcia umowy darowizny pomiędzy M. i Z. Z. a małżonkami J. dla tak rozumianej legitymacji nie ma znaczenia, gdyż tą drogą doszło jedynie do przeniesienia własności nieruchomości. W grę wchodziłaby natomiast możliwość zastosowania instytucji przypozwania uregulowana w art.84 kpc.

Z tych wszystkich względów mając na uwadze nierozpoznanie przez Sąd pierwszej instancji istoty sprawy Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art.386§4 kpc.