Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 28 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Artur Fornal (spr.)

Sędziowie: SO Wiesław Łukaszewski

SO Marek Tauer

po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2019 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa: W. D.

przeciwko: (...) w W.

o zapłatę

na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 22 listopada 2018 r., sygn. akt VIII GC 1742/17

p o s t a n a w i a:

1.  sprostować zaskarżone postanowienie w ten sposób, że w sygnaturze akt sprawy wykreślić oznaczenie „upr”;

2.  uchylić zaskarżone postanowienie.

Wiesław Łukaszewski Artur Fornal Marek Tauer

Sygn. akt VIII Gz 23/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 22 listopada 2018 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy odrzucił pozew w sprawie prowadzonej pod sygnaturą VIII GC 1742/17.

Sąd Rejonowy ustalił i zważył, że powód – W. D., w dniu 24 stycznia 2017 roku wniósł w niniejszej sprawie pozew przeciwko (...) z siedzibą w W., o zapłatę kwoty 7.972,42 zł, tytułem zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego, wynajętego przez A. M. (2), w zamian za uszkodzony w zdarzeniu z dnia 25 stycznia 2014 roku pojazd marki (...) o numerze rejestracyjnym (...). Sprawca zdarzenia był ubezpieczony w pozwanym towarzystwie ubezpieczeń. W pozwie tym powód wyjaśnił, iż pomiędzy tymi samymi stronami toczyła się już sprawa o wypłatę odszkodowania z tego samego tytułu – rozpoznana przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy pod sygnaturą VIII GC 513/16 i zakończona wyrokiem z dnia 28 września 2016 r., oddalającym powództwo z uwagi na brak legitymacji procesowej po stronie powodowej. Powód przekonywał jednak, iż w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z powagą rzeczy osądzonej, z uwagi na zmianę sytuacji prawnej po stronie powodowej, a mianowicie z uwagi na fakt skutecznego nabycia przez powoda wierzytelności dochodzonej pozwem, już po zakończeniu postępowania w powyższej sprawie. W sprawie tej powód legitymował się jedynie umową cesji wierzytelności datowaną na 1 października 2014 roku, podpisaną przez A. M. (2), jednego z trzech współwłaścicieli pojazdu marki (...), uszkodzonego w wyniku zdarzenia z dnia 24 stycznia 2017 r. W dniu 6 grudnia 2016 r. zawarł natomiast dwie kolejne umowy cesji z pozostałymi współwłaścicielami ww. pojazdu tj. z J. S. oraz z E. K.. Powód twierdził, iż wobec zajścia nowych zdarzeń – zawarcia nowych umów cesji, nabył już wierzytelność dochodzoną pozwem i może ponownie, skutecznie wystąpić na drogę sądową o zasądzenie tego przysługującego mu obecnie roszczenia. Argumentował, iż oddalenie powództwa z powodu braku pełnej legitymacji procesowej po stronie powodowej nie stanowi przeszkody do ponownego jego wytoczenia między stronami właściwie już ukształtowanymi (mającymi pełną legitymację procesową), ponieważ brak tożsamości podmiotowej stron w każdym z obu procesów sprzeciwia się przyjęciu wystąpienia stanu powagi rzeczy osądzonej w następstwie wydania wyroku w pierwszej ze spraw. Sąd Rejonowy wyjaśnił, że początkowo podzielił prezentowaną przez powoda interpretację i uznał iż w sprawie nie zachodzi stan rzeczy osądzonej, w związku z czym przystąpił do czynności procesowych. Przed zakończeniem postępowania, po ponownej analizie przepisów regulujących dopuszczalność rozstrzygania, doszedł jednak do przekonania, iż w sprawie zachodzi bezwzględna przesłanka odrzucenia pozwu, z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., z uwagi na to, że sprawa o to samo pomiędzy tymi samymi stronami została już prawomocnie osądzona. W ocenie Sądu pierwszej instancji zarówno strony niniejszego postępowania jak i jego przedmiot są tożsame ze stronami i przedmiotem postępowania w prawomocnie zakończonej sprawie tego Sądu prowadzonej pod sygnaturą akt VIII GC 513/16. W ww. sprawie umowa przelewu wierzytelności z dnia 1 października 2014, którą powód starał się wykazać swoją legitymację procesową, okazała się nieważna, albowiem została dokonana przez jednego ze współwłaścicieli uszkodzonego pojazdu, bez zgody pozostałych współwłaścicieli. W przypadku pierwszego procesu (w sprawie pod sygnaturą VIII GC 513/16) nie zachodzi przy tym przypadek, analizowany w orzecznictwie jako pozwalający na wystąpienie z nowym powództwem, niepełnej legitymacji procesowej, lecz całkowitego braku takiej legitymacji. Osoba powoda pozostaje ta sama zarówno w jednym jak i w drugim procesie (tj. w sprawach VIII GC 513/16 i VIII GC 1742/17). W przeciwieństwie do sytuacji, w której po stronie powodowej występowałby tylko jeden ze współwłaścicieli i tylko on podejmowałby wówczas decyzje procesowe, w tym przede wszystkim decyzję o wytoczeniu powództwa, a następnie w kolejnym postępowaniu podejmowałyby ją łącznie wszystkie trzy osoby (współwłaściciele), w sprawie toczącej się pod sygnaturą VIII GC 513/16 decyzję tą podjął ten sam powód – W. D., który również wystąpił z pozwem w niniejszej sprawie. Przyjmując interpretację o zachodzeniu w niniejszej sprawie powagi rzeczy osądzonej ( res iudicata), nie pozbawia się powoda możliwości dochodzenia swoich praw, albowiem miał on już taką możliwość w procesie wytoczonym poprzednio i mógłby ich rzeczywiście dochodzić, gdyby dochował należytej staranności tj. skutecznie nabył wierzytelność dochodzoną pozwem, zawierając ważną umowę cesji wierzytelności z wszystkimi trzema współwłaścicielami samochodu, nie zaś tylko z jednym z nich. Natomiast okoliczność, że już po prawomocnym zakończeniu procesu w sprawie pod sygnaturą VIII GC 513/16, powód zawarł dwie kolejne umowy cesji, z pozostałymi współwłaścicielami uszkodzonego pojazdu, nie zmienia faktu, iż to znowu on wystąpił z kolejnym powództwem o to samo roszczenie, przeciwko temu samemu pozwanemu.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł powód, zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił naruszenie:

-

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na braku wszechstronnego rozważenia zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego, skutkujące błędnym ustaleniem, iż w rozpatrywanym stanie faktycznym zachodzi stan powagi rzeczy osądzonej, uzasadniający odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.,

-

art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., poprzez zastosowanie tego przepisu i odrzucenie na jego podstawie pozwu, pomimo że stan faktyczny w niniejszej sprawie nie uzasadnia odrzucenia pozwu w oparciu o przedmiotowy przepis.

Powód wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych, a w uzasadnieniu zażalenia podniósł, że w jego ocenie Sąd pierwszej instancji niezasadnie przyjął, iż w rozpatrywanym stanie faktycznym zachodzi powaga rzeczy osądzonej. Powód zauważył, powołując się na orzecznictwo, że w sytuacji gdy istnieje wprawdzie tożsamość stron procesu oraz podstawy faktycznej i prawnej żądania pomiędzy sprawą prawomocnie zakończoną oddaleniem powództwa, a sprawą będącą przedmiotem rozpoznania, to nie zachodzi powaga rzeczy osądzonej gdy nastąpiła istotna zmiana okoliczności. Granice przedmiotowe powagi rzeczy osądzonej obejmują nie to, co stanowiło granice powództwa, ale to, co stanowiło przedmiot i podstawę faktyczną rozstrzygnięcia w chwili wyrokowania w myśl zasady wyrażonej w przepisie art. 316 k.p.c.

W odpowiedzi na zażalenie pozwany wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie od powoda kosztów postępowania zażaleniowego w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie powoda zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. obowiązkiem sądu jest odrzucenie pozwu, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa została już prawomocnie osądzona. Jak to wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 14 marca 2014 r., III CSK 124/13 (LEX nr 1463866) zakres przedmiotowy i podmiotowy powagi rzeczy osądzonej reguluje art. 366 k.p.c., który przewiduje, że wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko, co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia między tymi samymi stronami. Ponowne orzekanie w sprawie prawomocnie osądzonej stanowi uchybienie procesowe prowadzące do nieważności postępowania (art. 379 pkt 3 k.p.c.).

W orzecznictwie za ugruntowany należy uznać pogląd, zgodnie z którym tożsamość przedmiotu uprzedniego orzeczenia oraz kolejnego powództwa – wykluczająca możliwość jego merytorycznej oceny i uzasadniająca odrzucenie pozwu – zachodzi w przypadku jednakowej podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia oraz ponownego żądania powoda, przy czym przesłanki te muszą wystąpić kumulatywnie (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 1971 r., II CZ 59/71, OSNCP 1971, Nr 12, poz. 226 oraz wyrok tego Sądu z dnia 15 listopada 2012 r., V CSK 515/11, Monitor Prawa Bankowego 2013, nr 10, poz. 57). Podkreśla się, że nie są objęte powagą rzeczy osądzonej roszczenia, które wynikają z nowych okoliczności faktycznych powstałych już po wydaniu wyroku. Prekluzji ulega tylko materiał dowodowy, który legł u podstaw orzeczenia, czyli co do zasady prekludują się dowody znane w procesie zakończonym prawomocnym orzeczeniem. Dopiero nowe okoliczności, czyli podstawa faktyczna powstała po uprawomocnieniu się orzeczenia, uzasadniają nowy pozew (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2012 r., II CSK 304/11, LEX nr 1170221).

Tożsamość roszczeń zachodzi zatem, kiedy sąd ma w obu sprawach orzec o tym samym, dysponując tymi samymi faktami, które mają spowodować ocenę tego samego żądania i kiedy rozstrzygnięcie jednej ze spraw oznacza w istocie rozstrzygnięcie także drugiej. O tym zaś, czy chodzi o tę samą lub inną podstawę faktyczną, a więc o ten sam lub odmienny stan faktyczny sprawy, nie rozstrzygają konkretne twierdzenia strony powodowej lub brak takich twierdzeń, lecz istnienie lub nieistnienie przed zamknięciem rozprawy okoliczności faktycznych, tj. zdarzeń lub stanów składających się na stan faktyczny, z którym norma prawna rozstrzygająca o słuszności żądania wiąże dochodzone skutki prawne (tak Sąd Najwyższy m.in. w postanowieniu z dnia 21 listopada 2013 r., III CSK 43/13, LEX nr 1427740). W konsekwencji jeżeli poprzednie powództwo zostało oddalone, a okoliczności, na które powołuje się powód uzasadniając nowy pozew, uległy następczo zmianie, dopuszczalne jest wytoczenie nowego powództwa o to samo żądanie; nie występuje tożsamość roszczeń, skoro okoliczności faktyczne leżące u ich podstaw są różne (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2015 r., I CSK 926/14, LEX nr 1954221).

Uznając słuszność powyższej argumentacji, którą w orzecznictwie należy uznać za utrwaloną, stwierdzić trzeba, że tożsamość przedmiotowa roszczenia objętego uprzednim prawomocnym orzeczeniem sądu oraz stanowiącego przedmiot nowego powództwa pomiędzy tymi samymi stronami zachodzić będzie jedynie wówczas, gdy żądania są identyczne i zarazem jednakowa jest ich podstawa faktyczna i prawna. Taka sytuacja nie zachodzi jednak w niniejszej sprawie, skoro w pozwie powód wywodzi mające mu przysługiwać prawo także z umów cesji z dnia 6 grudnia 2016 r. ( zob. k. 4, 8-9, 50-53 akt), wskazuje zatem na nowe okoliczności, które zaistniały już po wydaniu, a także uprawomocnieniu się wyroku w sprawie VIII GC 513/16, co nastąpiło w dniu 7 listopada 2016 r. ( zob. k. 148 i 167 akt VIII GC 513/16 akt).

Mając to na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji - na podstawie art. 386 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c. Podstawę sprostowania oczywistej omyłki w sygnaturze akt stanowił przepis art. 350 § 3 w zw. z art. 361 k.p.c. Brak było natomiast podstaw do orzekania na tym etapie postępowania o kosztach postępowania zażaleniowego, sąd rozstrzyga bowiem o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 1 k.p.c.), a niniejsze postanowienie – dotyczące kwestii incydentalnej – nie jest takim orzeczeniem. Dopiero bowiem po ustaleniu, która ze stron wygrała proces możliwe będzie rozstrzygnięcie o zwrocie kosztów (obejmujących także koszty postępowania incydentalnego) zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1973 r., II CR 159/73, OSNC 1974, nr 5, poz. 90).

Wiesław Łukaszewski Artur Fornal Marek Tauer