Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 22 marca 2016 r., sygn. akt VIII GC 1140/15 upr Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 103,94 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 5 maja 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz w ustawowej za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, w pozostałej części powództwo oddalając. Ponadto, Sąd obciążył powoda kosztami procesu w kwocie 141,88 zł.

Sąd Rejonowy zważył, że roszczenie powoda zasługiwało na uwzględnienie jedynie w znikomym zakresie. Sąd Rejonowy podkreślił, że bezspornym pomiędzy stronami było, iż łączyła je umowa przewozu. Niesporne było także, iż powód wykonywał powyższe umowy na rzecz pozwanego na postawie zawartej umowy z dnia 15 stycznia 2014 roku i Regulaminu świadczenia usługi przesyłka paletowa. Pozwany nie kwestionował także, iż nie zapłacił należności dochodzonych w niniejszym procesie, a wynikających z faktur numer: (...), w wysokości 416,77 zł oraz (...) w wysokości 229,81 zł. Podniósł jedynie zarzut potrącenia z tytułu szkody jaką poniósł w związku z karami, które zapłacił na rzecz swoich kontrahentów z tytułu nienależytego wykonania umów przewozu – opóźnienia w przewozie, a w przypadku przesyłki do firmy (...) dodatkowo dostarczenia jej w stanie uszkodzonym. Pozwany nie zakwestionował również, iż z opóźnieniem zapłacił należności wynikające z faktur wskazanych w notach odsetkowych (k.13 i 14 akt) i z tego tytułu powodowi na podstawie art. 481 k.c. przysługiwały odsetki. Zdaniem Sądu Rejonowego, skoro pozwany w żaden sposób nie zakwestionował wystawionych not odsetkowych, nie podnosił, iż należności w nich wskazane były uiszczane w terminie, to powód na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. był upoważniony do naliczenia odsetek w wysokości 44,87 zł od kwoty 3704,95 zł stanowiącej część należności z faktury numer (...) oraz w wysokości 40,72 zł wynikającej z należności zapłaconych po terminie, a wskazanych w nocie odsetkowej. W takim zatem razie należało rozstrzygnąć, czy pozwany był uprawniony do obciążenia powoda należnościami z tytułu szkód za nienależyte wykonanie umowy oraz czy skutecznie podniósł zarzut potrącenia z dochodzonego wynagrodzenia za wykonany przewóz. W ocenie Sądu Rejonowego, podniesiony zarzut potrącenia z tytułu szkody był zasadny. Pozwany bowiem wykazał przesłanki potrącenia oraz skutecznie złożył oświadczenie o potrąceniu, zgodnie z art. 499 k.c. Jak wynika natomiast z pisma z dnia 19 czerwca 2015 roku podpisanego przez radcę prawnego M. N., któremu zostało udzielone pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o potrąceniu (k. 83 akt) skutecznie złożył oświadczenie powodowi o potrąceniu. Podkreślono przy tym, że wierzytelności w wysokości 416,77 zł oraz 229,81 zł były w chwili składania oświadczenia o potrąceniu wymagalne, gdyż pozwany w dniu 21 maja 2014 roku i w dniu 24 czerwca 2014 roku wystawił noty obciążeniowe pozwanego. Pismami z dnia 24 czerwca 2014 roku pozwany poinformował powoda o wystawionych notach. Sąd Rejonowy zważył, że z uwagi na fakt, że miejsca odbioru przesyłki na palecie i dostarczenia przesyłki przez powoda znajdowały się w Polsce, zastosowanie do umowy miały przepisy ustawy z dnia 15 listopada 1984 roku Prawo przewozowe w sytuacji, jeżeli strony nie uzgodniły nic innego w zawartej umowie i pod warunkiem, że jej postanowienia są zgodne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa. W myśl art. 65 ust. 1 Prawa przewozowego przewoźnik ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania oraz za opóźnienie w przewozie przesyłki. Tymczasem powód nie odniósł się w ogóle do nienależytego wykonania przewozów na podstawie zlecenia numer (...) oraz do (...) S.A. twierdząc jedynie, iż w pierwszym przypadku reklamacja została zgłoszona po terminie, natomiast w drugim przypadku w ogóle pozwany nie zgłosił reklamacji. Powołał się przy tym na § 17 pkt 1 Regulaminu świadczenia usługi przesyłka paletowa w obrocie krajowym. Sąd Rejonowy wskazał, że odnośnie zlecenia numer (...) pozwany w terminie złożył reklamację pozwanemu, zgodnie z powołanym powyżej Regulaminem. Jak wynika bowiem z e-maila wysłanego przez pozwanego do A. C. – pracownika (...) w dniu 29 kwietnia 2014 roku pozwany zgłosił opóźnienie w dostarczeniu przesyłki powodowi, której dostawa miała mieć miejsce w dniu 31 marca 2014 roku. Przesyłka natomiast została dostarczona w dniu 2 kwietnia 2014 roku. Zatem pozwany zgłosił reklamację w terminie 30 dni od daty dostarczenia przesyłki. Sąd I instancji podkreślił, że ograniczenia zawarte w regulaminie nie mogą być mniej korzystne niż przepisy Prawa przewozowego, gdyż mają one charakter bezwzględnie obowiązujący. Zatem nawet zgłoszenie reklamacji przez pozwanego po upływie 30 dni od daty dostarczenia przesyłki było, zdaniem Sądu Rejonowego, skuteczne. W tym stanie rzeczy nie można uznać, zdaniem tego Sądu, iż zgłoszenie reklamacji w zakresie przesyłki dostarczonej do firmy (...), które miało miejsce w dniu 19 maja 2014 roku (k. 101 akt) było spóźnione, pomimo, że przesyłka została dostarczona w dniu 15 kwietnia 2014 roku, a miała być dostarczona w dniu 14 kwietnia 2014 roku. Nadto przesyłka ta została dostarczona uszkodzona. Nieskuteczny był także, w ocenie Sądu Rejonowego, zarzut przedawnienia zgłoszonych roszczeń przez pozwanego do powoda do potrącenia. Zgodnie bowiem z art. 77 ust. 2 Prawa przewozowego roszczenia z tytułu zwłoki w przewozie, która nie spowodowała ubytku lub uszkodzenia przesyłki, przedawniają się z upływem 2 miesięcy od dnia wydania przesyłki. Czyli dopiero, jeżeli w okresie 2 miesięcy nie zgłoszono szkody powstałej z powodu zwłoki w przewozie, to roszczenie ulega przedawnieniu. Natomiast art. 77 ust. 1 stanowi, iż z zastrzeżeniem ust. 2 oraz art. 78 roszczenia dochodzone na podstawie ustawy lub przepisów wydanych w jej wykonaniu przedawniają się z upływem roku. Ponadto ust. 4 powołanego przepisu mówi, iż bieg przedawnienia zawiesza się na okres od dnia wniesienia reklamacji lub wezwania do zapłaty do dnia udzielenia odpowiedzi na reklamację lub wezwania do zapłaty i zwrócenia załączonych dokumentów, najwyżej jednak na okres przewidziany do załatwienia reklamacji lub wezwania do zapłaty. Skoro zatem pozwany zgłosił reklamację co do zlecenia nr (...) w dniu 29 kwietnia 2014 roku, a co do zlecenia nr (...) w dniu 19 maja 2014 roku, to, w ocenie Sądu Rejonowego, bieg przedawnienia , zgodnie z art. 77 ust. 4 Prawa przewozowego uległ zawieszeniu do czasu rozpatrzenia reklamacji. Niezależnie od powyższego, zgodnie z art. 502 k.c. wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeżeli w chwili, gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło. Potrącenie zarówno kwoty 416,77 zł oraz 229,82 zł było możliwe odpowiednio w lipcu i sierpniu 2014 roku, a zatem przedawnienie wówczas bez wątpienia nie miało, zdaniem Sądu I instancji, miejsca. Zdaniem Sądu Rejonowego, pozwany wykazał, że w związku z opóźnieniem w dostarczeniu przesyłek przez powoda oraz dostarczeniem przesyłki do firmy (...) uszkodzonej poniósł szkodę. Na podstawie zgromadzonych dowodów, nie ulega wątpliwości, iż z uwagi na opóźnienie w dostarczeniu przesyłek przez powoda do wskazanych firm oraz uszkodzeniu jednej z przesyłek pozwany został obciążony karami umownymi i z tego tytułu poniósł szkodę. Został bowiem obciążony karą 100 euro (416,77 zł) za przesyłkę związaną ze zleceniem numer (...) i kwotą 55 euro (229,81 zł) za przesyłkę związaną ze zleceniem nr (...). Należności te zostały przez pozwanego zapłacone. Z tego też tytułu pozwany wystawił noty obciążeniowe. Wierzytelności z tytułu w/w not mogły być wymagalne dopiero po wezwaniu powoda do zapłaty, zgodnie z art. 455 k.c. Pozwany w notach obciążeniowych wskazał termin zapłaty i tak z noty obciążeniowej nr (...) na kwotę 416,77 zł wynika, iż na dzień 5 lipca 2014 roku został wyznaczony dzień zapłaty, a z noty obciążeniowej nr (...) na kwotę 229,81 zł wynika, iż na dzień 8 sierpnia 2014 roku został wyznaczony dzień zapłaty. Zatem dopiero we wskazanych powyżej dniach kwoty te były wymagalne. Ponadto, Sąd Rejonowy wskazał, że w myśl art. 499 k.c. potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. Z treści przepisu art. 498 § 1 k.c. wynika natomiast, iż obie wierzytelności muszą być wymagalne. Skoro kwota 416,77 zł była wymagalna dopiero od dnia 6 lipca 2014 roku, a kwota 229,81 zł od dnia 9 sierpnia 2014 roku, to powód był uprawniony do tego dnia skapitalizować odsetki od niezapłaconych w/w należności, na podstawie art. 481 § 1 k.c. Powód bowiem żądał odsetek od w/w niezapłaconych należności do dnia poprzedzającego dzień wniesienia pozwu, które wyniosły 73,33 zł. Jednakże od dnia, kiedy potrącenie było możliwe nie było już podstaw do naliczania odsetek. I tak, kwota odsetek liczona od 416,77 zł od dnia 17 kwietnia 2014 roku tj. od dnia wymagalności roszczenia wynikającego z faktury numer (...) do dnia 5 lipca 2014 roku wyniosła 11,88 zł , a kwota odsetek liczona od 229,81 zł od dnia 23 maja 2014 roku tj. od dnia wymagalności roszczenia wynikającego z faktury numer (...) do dnia 8 sierpnia 2014 roku wyniosła 6,47 zł. Poza wskazanymi skapitalizowanym odsetkami zasadne było także zasądzenie skapitalizowanych odsetek dochodzonych przez powoda na podstawie not odsetkowych numer (...) w wysokości 40,72 zł oraz numer (...) w wysokości 44,87 zł. Jak już wskazano powyżej pozwany nie wypowiedział się co do podanych not odsetkowych, nie zakwestionował i nie wykazał, iż odsetki naliczone w tych notach zostały naliczone bezpodstawnie. Ponadto co do tych kwot nie został podniesiony zarzut potrącenia.

Wobec powyższego Sąd Rejonowy zasądził na podstawie art. 481 § 1 k.c. skapitalizowane odsetki wynikające z not odsetkowych oraz za okres, kiedy potrącenie dokonane przez pozwanego było niemożliwe, gdyż roszczenia nie były wymagalne. W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy zasądził kwotę 103,94 zł. O dalszych odsetkach od zasądzonej należności Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. przy uwzględnieniu zmienionego przepisu art. 481 § 2 k.c. od 1 stycznia 2016 roku oraz na podstawie art. 482 k.c. Sąd Rejonowy uznał, że zarzut potrącenia w łącznej wysokości 646,58 zł był zasadny. Ponadto niezasadne było naliczanie odsetek od kwoty 416,77 zł od dnia 6 lipca 2014 roku i od kwoty 229,81 zł od dnia 9 sierpnia 2014 roku, gdyż wówczas potrącenie było już możliwe. Zatem także co do skapitalizowanych odsetek od tych kwot za wskazane powyżej okresy niezasadne było roszczenie tj. co do kwoty 54,98 zł. W tym stanie rzeczy we wskazanym zakresie Sąd Rejonowy oddalił powództwo. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.

Powód w apelacji zaskarżył w/w wyrok w części oddalającej powództwo oraz części orzekającej o kosztach postępowania. Skarżący zarzucił:

I.  naruszenie przepisów prawa materialnego:

- 498 § 1 i 2 oraz 499 Kodeksu cywilnego poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na ustaleniu, że pozwany skutecznie dokonał potrącenia wierzytelności podczas gdy w rzeczywistości nie zostały spełnione przesłanki warunkujące możliwość potrącenia,

- art. 75 Prawa przewozowego w zw. z art. 499 KC poprzez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, iż roszczenia pozwanego były wymagalne, pomimo niewyczerpania drogi reklamacyjnej,

- art. 482 Kodeksu cywilnego poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy powód wykazał wszelkie okoliczności uzasadniające zasądzenie skapitalizowanych odsetek w wysokości 73,33 zł.

II .Naruszenie przepisów postępowania tj.:

- art. 233 Kodeksu Postępowania cywilnego poprzez brak wszechstronnego rozważenia oraz dokonanie nieprawidłowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, skutkujące uznaniem, iż pozwany skutecznie złożył reklamację, pomimo iż nie załączył wymaganego kompletu dokumentacji, co w rzeczywistości skutkowało niezłożeniem reklamacji w formie pisemnej oraz przyjęciem przez Sąd, że pozwany był uprawniony do potrącenia wierzytelności,

- art. 210 § 3 k.p.c, art. 224 k.p.c. i art. 316 k.p.c, poprzez wadliwe przeprowadzenie postępowania dowodowego, z pominięciem dowodów potwierdzających niewyczerpanie przez pozwanego drogi reklamacyjnej oraz wydanie orzeczenia w oparciu o wybrane dowody, nie dokonując całościowej analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego.

W tych okolicznościach powód domagał się zmiany zaskarżonego wyroku w podważonej części, tj. w zakresie oddalającym powództwo, poprzez uwzględnienie powództwa również w tej części i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 701,56 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 416,77 od dnia 6 lipca 2014 roku do dnia zapłaty oraz od kwoty 229,81 zł od dnia 24 maja 2014 roku do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda zasługiwała na uwzględnienie.

Skarżący słusznie zakwestionował stanowisko Sądu I instancji co do skutecznego potrącenia wierzytelności. W ocenie Sądu Okręgowego, zgodzić należy się z zarzutem powoda, iż pozwany nie wyczerpał tzw. drogi reklamacyjnej.

W literaturze przez pojęcie reklamacji rozumie się wstępny, pozasądowy tryb dochodzenia roszczeń wobec przewoźnika (por. W. Górski (w:) W. Górski, K. Wesołowski, Komentarz..., s. 207). Tak rozumiana reklamacja w ustawie z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe określana jest mianem drogi reklamacji (wezwania do zapłaty). Sama reklamacja natomiast w rozumieniu przepisów powołanej ustawy to sformalizowane zgłoszenie roszczenia wobec przewoźnika przez uprawnionego. Aby zgłoszenie mogło być uznane za reklamację, musi co do zasady spełniać warunki określone w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 79 pkt 2. Warunki te dotyczą zarówno formy reklamacji (pisemna), jak i jej treści oraz załączników.

Wyczerpanie drogi reklamacji na gruncie omawianych przepisów ma charakter obligatoryjny. Oznacza to, że dochodzenie roszczeń wobec przewoźnika na drodze sądowej jest możliwe dopiero po uprzednim wyczerpaniu drogi tego postępowania. Podobnie przewoźnik może wystąpić z powództwem przeciwko osobie zobowiązanej dopiero po bezskutecznym wezwaniu do zapłaty (por. K. Wesołowski (w:) Komentarz do art. 75 ustawy – Prawo przewozowe, stan prawny 2014.02.24).

Brak wyczerpania postępowania reklamacyjnego ma charakter przejściowego braku legitymacji biernej odbiorcy, prowadzący w razie niewykorzystania postępowania reklamacyjnego do oddalenia powództwa jako przedwcześnie wniesionego (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 kwietnia 2002 roku w sprawie sygn. akt IV CKN 939/00). Niewyczerpanie postępowania reklamacyjnego rodzi skutki materialnoprawne podobne jak niewymagalność roszczenia (podobnie w uzasadnieniu do wyroku z dnia 27 lutego 2006 roku Sąd Najwyższy sygn. akt V CSK 129/05 oraz Komentarz do Kodeksu postepowania cywilnego (…) 2012 teza 3 do art. 479 ¹² A. Jakubecki).

Przenosząc powyższe wstępne uwagi na grunt sprawy rozpoznawanej wskazać należy, że zgodnie z § 17 pkt 1 Regulaminu świadczenie usługi przesyłka paletowa w obrocie krajowym, w przypadku zastrzeżeń z tytułu nieterminowości realizacji usługi, reklamację należy składać w terminie do 30 dni od daty dostarczenia przesyłki paletowej adresatowi. Tymczasem odnośnie zlecenia na wykonanie transportu nr (...) z dostawą na dzień 14 kwietnia 2014 r., termin na złożenie reklamacji upłynął w dniu 15 kwietnia 2014 r. (towar dostarczono w dniu 15 kwietnia 2014 r., a pozwany reklamację złożył w dniu 19 maja 2014 r. W przypadku natomiast zlecenia (...) towar został dostarczony dnia 2 kwietnia 2014 r., termin na złożenie reklamacji upłynął w dniu 2 maja 2014 r., a pozwany złożył reklamację w dniu 9 maja 2014 r., czyli również i w tym przypadku po terminie. Z uwagi na upływ terminu do złożenia reklamacji powód nie rozpatrzył w ogóle reklamacji pozwanego.
W konsekwencji, w ocenie Sądu Okręgowego, przyjąć należy, że w sprawie nie wyczerpano tzw. drogi reklamacyjnej, o której mowa w art. 75 ustawy – Prawo przewozowe.

Konsekwentnie, z uwagi na niewyczerpanie przez pozwanego tzw. drogi reklamacyjnej przedmiotowe potrącenie należało ocenić jako bezskuteczne.

Zgodnie z art. 498 § 1 k.c., gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Zgodnie z § 2, wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Zgodnie zaś z art. 499 k.c., potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

Przyjmuje się, że zarzut potrącenia jest formą dochodzenia roszczenia zrównaną w skutkach z powództwem. Podlega zatem wymaganiom stawianym wobec pozwu co do określenia żądania, przytoczenia okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie oraz wskazania dowodów. W szczególności zgłaszający zarzut potrącenia w procesie ma obowiązek określić swoją wierzytelność, wykazać jej istnienie i w kategoryczny sposób wyrazić wolę potrącenia w celu wzajemnego umorzenia skonkretyzowanych wierzytelności (art. 499 k.c. w związku z art. 498 § 1 i 2 k.c.). Takie stanowisko przedstawił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 kwietnia 2000 r. w sprawie III CKN 720/98 (LEX nr 51368). W podobnym duchu wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 14 października 1993 r. w sprawie III CZP 141/93.

Nie ulega zatem, w ocenie Sądu Okręgowego, wątpliwości, że oświadczenie o potrąceniu, aby wywołało skutek prawny, musi dotyczyć wierzytelności istniejącej, skonkretyzowanej co do kwoty i wymagalnej. Tymczasem w sprawie niniejszej wierzytelność przedstawiona przez pozwanego do potrącenia z roszczeniem dochodzonym przez powoda w pozwie, nie jest wymagalna. Pozwany nie mógł zatem, wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, nałożonych na niego (przez odbiorców przesyłek) kar potrącić z przewoźnym należnym powodowi, jako poniesionej z winy powoda szkody.

Ubocznie jedynie wskazać należy, że pozwany - co do zasady - może dochodzić zapłaty tych kar od powoda na drodze sądowej. Wierzytelności te wynikają bowiem ze stosunku zobowiązaniowego stron.

Na koniec już tylko Sąd Okręgowy zauważa, że zapisy Regulaminu świadczenia usługi przesyłka paletowa, przewidując 30 – dniowy termin do złożenia reklamacji (w przypadku zastrzeżeń z tytułu nieterminowości realizacji usługi) nie kształtuje sytuacji prawnej kontrahenta przewoźnika w sposób mniej korzystny niż uregulowana przez ustawodawcę w Prawie przewozowym ani nie uniemożliwia uniknięcia odpowiedzialności z tytułu reklamacji związanej z nieprawidłową realizacją usługi przewozu. Podkreślić tu należy, że prawo przewozowe nie ustala terminów do złożenia reklamacji.

Reasumując, skoro zarzut pozwanego dotyczący potrącenia okazał się bezskuteczny, Sąd Okręgowy zważył, iż zaskarżony wyrok należało zmienić w ten sposób, że zasądzić od pozwanego na rzecz powoda dalszą kwotę 701,56 zł z ustawowymi odsetkami z tytułu opóźnienia od kwot: 416,77 zł od dnia 6 lipca 2014 r. do dnia zapłaty i od kwoty 229,81 zł od dnia 24 maja 2014 r. do dnia zapłaty (art. 386 § 1 kpc w związku z art. 505 ¹⁰ § 1 kpc).

Zmiana zaskarżonego orzeczenia spowodowała konieczność ponownego przeliczenia przez Sąd Okręgowy kosztów procesu w postępowaniu pierwszoinstancyjnym. Sąd Okręgowy zważył, że stroną wygrywającą przedmiotowe postępowanie jest powód i to jemu pozwany winien zwrócić koszty procesu zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 § 1 w związku z art. 99 kpc). Na zasądzoną od pozwanego na rzecz powoda kwotę 227 zł złożyły się: opłata od pozwu (30 zł), koszty zastępstwa procesowego (180 zł), ustalone na podstawie § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł).

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na mocy art. 98 kpc.