Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy J. Z.,S. W., D. Z., K. M., R. G. i A. Z. wnieśli o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz uczestnika Gminy (...) obciążającej nieruchomość stanowiącą działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą KW (...), a polegającej na znoszeniu nad i pod powierzchnią tej nieruchomości urządzeń przesyłowych w postaci kolektora deszczowego (...) położonego w układzie piętrowym wraz z kanalizacją sanitarną (...) oraz prawie korzystania przez uczestnika z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji urządzeń przesyłowych lub ich instalacji wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem, za wynagrodzeniem w kwocie 1000 zł miesięcznie.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd rejonowy w Bydgoszczy oddalił wniosek i zasadził od wnioskodawców na rzecz uczestniczki kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sąd Rejonowy ustalił, że na nieruchomości będącej własnością wnioskodawców położonej w B. przy ul. (...), a ujętej w księdze wieczystej prowadzonej w tym Sądzie o nr KW (...), znajduje się kolektor położony wzdłuż budynku o długości około 19 m, którym spływa woda deszczowa do rzeki B.. Kolektor jest użytkowany od ponad 100 lat. W księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości ujawniona jest służebność gruntowa polegająca na obowiązku urządzenia i utrzymaniu kanału deszczowego na rzecz Gminy (...), którą wpisano do księgi wieczystej 15 lipca 1889r.

Sąd uznał, że skoro służebność gruntowa odpowiadająca treścią służebności przesyłu została już ustanowiona, jest wpisana do księgi wieczystej i jest wykonywana, to ponowne ustanowienie służebności przesyłu jest zbędne. O kosztach postępowania w sprawie orzekł po myśli art.520 § 1 kpc.

W apelacji od postanowienia wnioskodawcy domagali się jego zmiany w części oddalającej wniosek i zasądzenia od uczestnika na rzecz wnioskodawców po 1000 zł miesięcznie tytułem wynagrodzenia za ustanowiona służebność oraz zasądzenia zwrotu kosztów postępowania, a ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w sprawie.

Apelujący zarzucili Sadowi Rejonowemu (tu wniosek przywołuje się w dosłownym brzmieniu):

- sprzeczności ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez przyjęcie, że właściciel nie może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu, ponieważ właściciel nieruchomości nie może wystąpić o zasądzenie wynagrodzenia bez jednoczesnego ustanowienia służebności.

W uzasadnieniu zarzutu apelujący wywodzili, iż nie można zgodzić się z oceną Sądu Rejonowego, że skoro na nieruchomości jest ustanowiona służebność, to nie można ponownie ustanowić służebności przesyłu, bowiem w czasie, gdy służebność została ustanowiona w postaci kanału odprowadzającego wody deszczowe, nie była ona ustanowiona w takiej formie jak obecnie, a to pozbawia właściciela możliwości skorzystania z wynikających z tego uprawnień. Apelujący zaznaczyli, że zagadnienie to nie zostało omówione ani w publikacjach, ani w orzeczeniach sądowych, przez co pozostawiają je do uznania Sądu.

Wnioskodawcy nie zgadzali się też ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, że skoro nie można ustanowić służebności przesyłu w ujęciu art.305 ¹ kc, to nie należy się im wynagrodzenie z tytułu jej istnienia. Takie zapatrywanie stawia wnioskodawców w innej sytuacji prawnej niż osoby, na rzecz których ustanowiono służebność przesyłu po wejścia w życie w 2008r. przepisów ustanawiających służebność przesyłu (apelacja wnioskodawców – k.112 do 114).

W odpowiedzi na apelację uczestniczka Gmina (...) wniosła o jej oddalenia i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych (k.121 -122).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawców nie znajduje uzasadnienia. Sąd Rejonowy – wbrew zarzutowi podniesionemu w apelacji, dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy, które Sąd Okręgowy przyjął także za podstawę swego orzeczenia. W szczególności dotyczy to faktu istnienia już służebności gruntowej obciążającej nieruchomość wnioskodawców, ustanowionej i ujawnionej w księdze wieczystej prowadzonej dla ich nieruchomości już ponad 100 lat temu, która jest do dziś wykonywana. Stanowi kanał odprowadzający wody deszczowe, powstały zanim na nieruchomości posadowiono budynek mieszkalny.

Wstępnie zwrócić należy uwagę, że wniosek apelacyjny oraz zarzut podniesiony w apelacji i argumentacja przywołana na ich uzasadnienie nie są spójne i rodzą pewne wątpliwości. Apelujący domagali się bowiem: zmiany zaskarżonego postanowienia w części oddalającej wniosek i zasądzenia od uczestnika na rzecz wnioskodawców po 1000 zł miesięcznie tytułem wynagrodzenia za ustanowioną służebność. W powiązaniu z treścią zarzutu apelacyjnego można odnieść wrażenie, że zmierzali do uzyskania zmiany zaskarżonego postanowienia jedynie poprzez zasądzenie na ich rzecz od uczestnika kwoty 1000 zł z tytułu istnienia służebności gruntowej obciążającej ich nieruchomość i nie domagali się już zmiany poprzez ustanowienie służebności przesyłu o treści wskazanej we wniosku inicjującym postępowanie w sprawie. W takiej sytuacji właściwą drogą do dochodzenia zapłaty za korzystanie ze służebności byłaby droga postępowania procesowego, co oczywiście nie przesadza o zasadności takiego roszczenia. Zważywszy jednak na uzasadnienie zarzutu, w którym skarżący poddają w wątpliwość stanowisko Sądu Rejonowego, że w miejsce istniejącej już służebności nie można ustanowić służebności przesyłu w nowej formie, jaką przewidują przepisy art.305 ¹ kc i n.), przez co to zagadnienie pozostawiają do uznania Sądu odwoławczego, Sąd ten uznał, że wniosek apelacyjny był jednak dalej idący i obejmował także żądanie zmiany zaskarżonego postanowienia poprzez ustanowienie służebności przesyłu i zapłatę wnioskodawcom stosownego wynagrodzenia.

W świetle prawidłowo dokonanych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy trafnie stwierdził, że brak uzasadnionych podstaw do ponownego ustanowienia służebności. Wbrew twierdzeniom skarżących nie daje takiej podstawy sama zmiana przepisów kodeksu cywilnego polegająca na wprowadzeniu z dniem 3 sierpnia 2008r. przepisów regulujących nowy rodzaj służebności – służebność przesyłu (art.305 ¹ kc i n.). W uproszczeniu można powiedzieć, że wejście nowych przepisów w życie otworzyło możliwość ustanowienia służebności przesyłu, gdy taka jeszcze nie istnieje, a jest konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń opisanych w art.49§ 1 kc, a nie do ustanawiania służebności w miejsce już istniejących.

Dodatkowo wskazać należy, że służebność gruntowa ujawniona w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości wnioskodawców ustanowiona została już wiele lat wstecz (dokładniej ponad 100 temu) i do dziś jest wykorzystywana w taki sam sposób tj. do odprowadzenia rurociągiem wód deszczowych. Wnioskodawcy nie wykazali, a nawet nie twierdzili, że zaistniała ważna potrzeba gospodarcza , która wymuszałaby konieczność zmiany treści czy sposobu wykonywania służebności (w ujęciu art.291 kc). Służebność jest nadal wykonywana, a więc nie wygasła (w ujęciu art.293§1 kc). Wnioskodawcy nie wykazali też, a nawet nie twierdzili, że nastąpiła taka zmiana stosunków, wskutek której istnienie służebności stało się szczególnie uciążliwe, a jej utrzymanie nie jest konieczne (w rozumieniu art.294 kc). Wreszcie służebność nie utraciła dla uczestnika (bliżej nieruchomości miejskich) znaczenia, bowiem nadal jest wykorzystywana do odprowadzania wód deszczowych z terenów położonych w sąsiedztwie nieruchomości wnioskodawców, a więc nie zachodziły podstawy do jej zniesienia (w ujęciu art.295 kc).

Podsumowując tę część wywodów stwierdzić należy, iż słuszne jest stanowisko Sądu Rejonowego, że skoro służebność istnieje od ponad 100 lat, jest ujawniona w księdze wieczystej i nadal jest wykonywana w sposób uprzednio przyjęty, to brak jest jakichkolwiek podstaw do ustanowienia w jej miejsce nowej służebności, tylko dlatego, że do kodeksu cywilnego wprowadzono nowe regulacje prawne dotyczące możliwości ustanawiana służebności przesyłu (art.305 ¹ i n. kc). Na marginesie jedynie zwrócić należy uwagę, że odmienne zapatrywanie spowodowałoby daleko idący chaos i zagrożenie trwałości stosunków prawno - rzeczowych.

Zgodzić się także należy z oceną Sądu Rejonowego, że skoro nie zachodzą podstawy do ustanowienia służebności, to i brak jest podstaw (tytułu prawnego) do zasądzenia od uczestnika na rzecz wnioskodawców odpowiedniego wynagrodzenia za jej ustanowienie. Nie ma też takiej podstawy prawnej w przepisach kodeksu cywilnego, która pozwalałaby zasądzić na rzecz aktualnych współwłaścicieli nieruchomości odpowiedniego wynagrodzenia za istnienie służebności, ustanowionej wiele lat wstecz. W tym wypadku ponad 100 lat temu i to w okresie, jak wyjaśnił pełnomocnik uczestnika na rozprawie odwoławczej, prawdopodobnie zanim nieruchomość została zabudowana domem mieszkalnym.

Mając zatem powyższe okoliczności na uwadze Sąd odwoławczy oddalił apelację wnioskodawców, jako nieuzasadnioną (na podstawie art.385 kpc w związku z art.13§ 2 kpc). O kosztach postępowania apelacyjnego należnych uczestnikowi od wnioskodawców zobowiązanych solidarnie Sąd orzekł po myśli art.520§2 kpc, gdyż ich interesy w tej sprawie były sprzeczne. Wysokość tych kosztów wyznaczyło wynagrodzenie pełnomocnika ustalone zgodnie z §6 pkt 5 i § 7 pkt 3 oraz § 12 ust.1 pkt 1 rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych…(Dz.U. z 2013r. poz.490).