Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2014 roku Sąd Okręgowy w Bydgoszczy II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: sędzia SO Bogumił Goraj (spr.)

Sędziowie: SO Tomasz Adamski

SO Aurelia Pietrzak

Protokolant: sekretarz sądowy Tomasz Rapacewicz po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2014 roku w Bydgoszczy,

na rozprawie

sprawy z powództwa Miasta B.

przeciwko M. M., R. M., P. M. i J. M.

o eksmisję

na skutek apelacji pozwanego R. M.

od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 26 lutego 2013 r. wydanego w sprawie I C 4842/12

I.  oddala apelację,

II.  nie obciąża pozwanego kosztami postępowania apelacyjnego powoda.

II Ca 465/13

UZASADNIENIE

Gmina M. B. wniosła o nakazanie pozwanym R. M., M. M., P. M., J. M. opróżnienia lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w B. przy ul. (...) oraz o zasądzenie od pozwanych solidarnie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. Powódka domagała się także orzeczenia w sentencji wyroku, że pozwanym nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego, ani tymczasowego pomieszczenia, gdyż dokonali zajęcia opróżnionego lokalu bez tytułu prawnego. W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, iż pozwani bez tytułu prawnego zajęli lokal mieszkalny w budynku przy ul. (...) w B. i mimo stosownego wezwania nie opróżnili go.

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa

Wyrokiem z dnia 26 lutego 2013 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy nakazał pozwanym, aby opróżnili, opuścili i wydali powodowi lokal mieszkalny nr (...) położony w B. w przy ul. (...) z tym ustaleniem, że pozwani zajęli ten lokal bez tytułu prawnego; ustalił, iż pozwanym nie przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego; oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 337,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Sąd I instancji ustalił następujący stan faktyczny: lokal mieszkalny nr (...) przy ul. (...) w B. wchodzi w skład gminnego zasobu mieszkaniowego. W dniu 19 czerwca 2012 r. podczas wizji lokalnej w budynku przy ul. (...) pracownicy Administracji (...) Spółki z o.o. z siedzibą w B. zastali w lokalu mieszkalnym nr (...) pozwanych M. M. i R. M., którzy oświadczyli, że zamieszkują w lokalu i dobrowolnie go nie opuszczą. Pozwanych wezwano do zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu oraz wezwano do dobrowolnego opróżnienia, opuszczenia i wydania lokalu. Pozwani nadal zajmują sporny lokal. Sąd Rejonowy dokonał powyższych ustaleń faktycznych na podstawie dokumentów prywatnych zgromadzonych w sprawie oraz wskazał, że większość okoliczności była bezsporna między stronami. W odniesieniu do dokumentów prywatnych stwierdził, iż w całości zasługują na wiarę, gdyż strony ich nie kwestionowały. Sąd zważył, że istota rozstrzygnięcia sporu sprowadzała się do ustalenia, czy powódka może skutecznie domagać się wydania lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w B. przy ul. (...) oraz czy w przypadku orzeczenia eksmisji należałoby ustalić prawo pozwanych do otrzymania lokalu socjalnego lub prawa do pomieszczenia tymczasowego z zasobów gminnych. W ocenie Sądu I instancji powódka może na podstawie przepisu art. 222 k.c. domagać się od pozwanych, aby wydali jej sporny lokal, gdyż zajmują go bez tytułu prawnego. Rozstrzygając dopuszczalność orzekania o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego Sąd Rejonowy podzielił pogląd Sądu Okręgowego w Bydgoszczy wyrażony w sprawie II Ca 652/11 oraz argumenty wyrażone w uzasadnieniu tego wyroku, że ustawodawca w ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów (...) przewidział dwie różne podstawy orzekania przez sąd o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego. W stosunku do osób, które były lokatorami podstawę taką stanowią regulacje art. 14 tej ustawy. Drugą podstawą - w stosunku do innego kręgu podmiotów tj. w stosunku do osób samowolnie zajmujących lokal jest art. 24 tej ustawy, z którego wynika, że przyznanie uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego jest możliwe, jeżeli w świetle zasad współżycia społecznego byłoby to szczególnie usprawiedliwione. Osobą samowolnie zajmującą lokal jest osoba, która nigdy nie miała jakiegokolwiek tytułu prawnego do zajmowania lokalu i która, mimo braku takiego tytułu, nadal w lokalu przebywa. W tej kwestii Sąd Rejonowy powołał się także na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu uchwały z dnia 17 czerwca 2003 r. wydanej w sprawie III CZP 41/03 (OSNC 2004/7-8/105) oraz pogląd wyrażony przez Filipa Sporka w artykule „Sytuacja prawna Lokatorów w postępowaniu eksmisyjnym” (Teza nr 6, PPE.2003.9-10.85, LEX nr 42193/6), iż wykładnia przepisu art. 24 ustawy o ochronie praw lokatorów prowadzi do wniosku, że w przedmiocie uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego na podstawie tego przepisu powinien orzekać sąd, gdyż przesłanką przyznania lokalu socjalnego jest klauzula generalna – zasady współżycia społecznego. Sąd wskazał, że skoro pozwani zajęli lokal nie posiadając do niego żadnego tytułu prawnego, to należy uznać, że nie są oni lokatorami w rozumieniu ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, a tym samym nie podlegają ochronie przewidzianej w tej ustawie. Jednakże w świetle art. 24 tej ustawy sąd winien rozważyć czy w niniejszej sprawie zasady współżycia społecznego nie przemawiają za przyznaniem im lokalu socjalnego. Sąd nie znalazł jednak żadnych podstaw, aby uznać, iż przyznanie lokalu socjalnego pozwanym było w świetle zasad współżycia społecznego szczególnie usprawiedliwione. Wskazał, że pozwani nie powołali się na żadne okoliczności, które pozwalałyby uznać, że mamy do czynienia ze szczególną sytuacją i mimo wezwania, nie przedłożyli żadnej dokumentacji, że spełniali kryteria z art. 14 wskazanej wyżej ustawy. Bezsporne zaś było to, że nielegalnie zajęli cudzy lokal i nie chcieli go opróżnić. Dlatego Sąd I instancji ustalił, iż pozwanym nie przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego. W ocenie Sądu niezasadne było żądanie powódki ustalenia nieistnienia prawa pozwanych do pomieszczenia tymczasowego. W ocenie Sądu art. 25 d ustawy o ochronie praw lokatorów nie daje podstaw do orzekania w tym przedmiocie. Wynika to z porównania treści tego przepisu do treści art. 14 ustawy, który wprost przewiduje obowiązek sądu do orzekania w przedmiocie prawa do lokalu socjalnego. Przepis art. 25d nie zawiera takiego sformułowania, które winno zostać wprowadzone przy założeniu racjonalnego ustawodawcy oraz wskazał, że przepis art. 17 ustawy stanowi, że przepisów art. 14 i 16 nie stosuje się, gdy powodem opróżnienia lokalu jest stosowanie przemocy w rodzinie lub wykraczanie w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, albo niewłaściwe zachowanie czyniące uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku albo gdy zajęcie lokalu nastąpiło bez tytułu prawnego. Nakazując opróżnienie lokalu z powodów, o których mowa w ust. 1, sąd w wyroku wskazuje te powody. Zgodnie z tym przepisem sąd ma jedynie obowiązek umieszczenia w treści sentencji wyroku stosownego ustalenia określającego przyczynę eksmisji. Kwestia zaś istnienia lub nieistnienia uprawnienia do pomieszczenia tymczasowego wynika wówczas wprost z przepisu art. 25 ustawy i zbędne jest dodatkowe rozstrzyganie tego zagadnienia. Istotne jest to, aby w treści tytułu wykonawczego zawarte było wskazanie przyczyny eksmisji, co zapewnia pełną ochronę interesu prawnego wierzyciela i umożliwia skuteczne przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego. Dlatego ustalenie przez Sąd, że przyczyną eksmisji pozwanych było zajęcie lokalu bez podstawy prawnej stanowi podstawę do uznania w trakcie postępowania egzekucyjnego w oparciu o art. 25 d ustawy, że pozwani nie mają prawa do pomieszczenia tymczasowego. Wobec tego Sąd oddalił żądanie powoda ustalenia nie istnienia prawa pozwanych do pomieszczenia tymczasowego. O kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 105 § 2 k.p.c. zgodnie, z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Koszty jakie poniosła powódka w związku z dochodzeniem swoich roszczeń to kwota 200,00 zł tytułem opłaty od pozwu - art. 27 pkt 11 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz. U. 167 poz. 1398), kwota 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz kwota 120,00 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika powódki ustalonego w oparciu o § 10 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany R. M., który zaskarżył go w części, w której Sąd I instancji ustalił, iż pozwanym nie przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego. Zarzucił Sądowi Rejonowemu niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, tj. niewyjaśnienie czy zachodzą szczególnie usprawiedliwione przesłanki dla przyznania pozwanym prawa do lokalu socjalnego; naruszenie prawa materialnego poprzez przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 24 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego /Dz. U. Nr 71 poz. 733 ze zm./ i przyjęcie, iż pozwanym nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego; przepisu art. 5 k.c. przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie poprzez przyjęcie, iż brak jest usprawiedliwionych okoliczności w świetle zasad współżycia społecznego do przyznania pozwanym prawa do lokalu socjalnego oraz sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez przyjęcie, że w świetle zasad współżycia społecznego usprawiedliwioną przesłanką do przyznania lokalu socjalnego nie jest to, że pozwane ad 3/ i ad 4/ to osoby małoletnie.

Wskazując na te zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania - przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego wg norm przepisanych, które nie zostały opłacone w całości.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i o zasadzenie od apelującego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna. Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233 §1 k.p.c., które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne. Poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne były bezsporne i nie były kwestionowane w apelacji. Dodatkowo na podstawie dowodów przeprowadzonych w postępowaniu apelacyjnym Sąd Okręgowy ustalił, że pozwani są bezrobotni i nie mają prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Otrzymywali do dnia 31 marca 2013 r. zasiłek okresowy z pomocy społecznej oraz składali wnioski do Prezydenta Miasta B. o zawarcie umowy najmu spornego lokalu, lecz wnioski te nie zostały uwzględnione. Także te okoliczności nie były sporne.

Wszystkie zarzuty podniesione w apelacji zmierzały do wykazania, iż Sąd Rejonowy błędnie przyjął, że zasady współżycia społecznego nie przemawiają za tym, iż pozwanym przysługuje prawo do lokalu socjalnego. Zarzuty te nie były zasadne. Z przepisu art. 24 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r. poz. 150., dalej u.o.p.l.) wynika, że prawo do lokalu socjalnego nie przysługuje osobie, która samowolnie zajmuje lokal i wobec której sąd nakazał opróżnienie lokalu, chyba że przyznanie lokalu socjalnego byłoby w świetle zasad współżycia społecznego szczególnie usprawiedliwione.

Zgodnie z art. 14 ust. 1. ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn. Dz. U. Nr 31, poz. 266 z późn. zm., dalej u.o.p.l.) w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce W tym miejscu Sąd Okręgowy wskazuje na stanowisko wyrażone w uchwale 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2005 roku w sprawie III CZP 6/05 (publ. OSNC 2006/1/1), że w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu mieszkalnego przez osobę, która samowolnie go zajmuje, sąd nie orzeka co do lokalu socjalnego. Jak podkreślił Sąd Najwyższy art. 24 u.o.p.l. należy odczytywać w powiązaniu z art. 23 ust. 2 w ten sposób, że gmina może zawrzeć umowę najmu lokalu socjalnego także z osobą, która samowolnie zajmuje lokal i wobec której orzeczono opróżnienie lokalu, jeżeli zawarcie tej umowy byłoby w świetle zasad współżycia społecznego szczególnie usprawiedliwione, tak jak przyjął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 listopada 2001 r., III CZP 66/01. Za takim rozumieniem art. 24 u.o.p.l. przemawia również brak normatywnego sprzężenia dyspozycji zawartych w tym przepisie i w art. 15 ustawy, który ma charakter procesowy i powinien być stosowany w sprawach o opróżnienie lokalu, w których sąd orzeka na podstawie ustawy o ochronie praw lokatorów, a więc w sprawach objętych jej zakresem podmiotowym. Przepis art. 15 zamieszczony jest w rozdziale 2, bezpośrednio po przepisach traktujących o nakazywaniu przez sąd opróżnienia lokalu (art. 13 i 14), co wskazuje, że ma on zastosowanie do spraw, w których orzeczenia zapadają na podstawie tych przepisów. Jednakże wobec związania sądu granicą zaskarżenia oraz zakazem orzekania na niekorzyść strony, która wniosła apelację, kwestia dopuszczalności orzekania przez sąd o przyznaniu uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego na podstawie przepisu art. 24 u.o.p.l. pozostaje poza zakresem orzekania Sądu Okręgowego.

Zarzut, że zasady współżycia społecznego przemawiają za przyznaniem pozwanym uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego nie jest zasadny. Pojecie zasad współżycia społecznego jest nieostre. Argument, iż eksmitowanymi są osoby małoletnie oraz trudna sytuacja materialna ich rodziców, w zasadzie uniemożliwiająca wynajęcie mieszkania na wolnym rynku, sama przez się nie powoduje, że pozwani spełniają przesłanki przepisu art. 24 u.o.p.l. Są to bowiem okoliczności tożsame z przesłankami określonymi w przepisach art. 14 ust. 4 pkt 2 i 5 u.o.p.l. Gdyby ustawodawca uzależniał eksmisję osób spełniających te warunki, które samowolnie zajęły lokal mieszkalny, od przyznania im lokalu socjalnego, to zamieściłby odpowiedni przepis. Oceniając zasadność zarzutów pozwanego należy mieć także na uwadze okoliczność, iż przepis art. 24 u.o.p.l. uzależnia przyznanie lokalu socjalnego od szczególnego usprawiedliwienia w kontekście zasad współżycia społecznego. Takich szczególnych okoliczności pozwany nie wykazał.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 385 k.p.c. apelację oddalił jako bezzasadna.

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd Okręgowy odstąpił od obciążania pozwanego kosztami procesu na rzecz powoda w drugiej instancji, uznając zaistnienie wyjątkowych okoliczności, z uwagi na bardzo trudną sytuację rodzinną i majątkową pozwanych, z których część jest niepełnoletnich.