Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Świeciu postanowieniem z dnia 25.02.2015 roku oddalił wniosek J. K. i B. K. o ustanowienie na ich nieruchomości położonej w P. służebności przesyłu na rzecz uczestnika postępowania (...) spółki z o.o. w P. polegającej na prawie korzystania przez uczestnika z części tej nieruchomości w postaci pasa gruntu wzdłuż znajdujących się na tej nieruchomości naziemnych linii elektroenergetycznych na całej długości tych linii w zakresie konserwacji i naprawy urządzeń elektroenergetycznych stanowiących część tych linii posadowionych na nieruchomości wnioskodawców oraz przesyłu energii tymi liniami za jednorazowym wynagrodzeniem w kwocie 9.531,19 zł.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy wskazał, iż w odpowiedzi na wniosek uczestnik wniósł o jego oddalenie podnosząc zarzut nabycia przez zasiedzenie służebności o treści służebności przesyłu w dobrej wierze z dniem 08.10.1980 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że wskazane we wniosku urządzenia energetyczne zostały posadowione na gruncie stanowiącym własność wnioskodawców w ramach elektryfikacji wsi, co najmniej w 1970 roku. Projekt tej linii był finansowany przez Wojewódzką Radę Narodową w B. w ramach funduszu elektryfikacji. Wykonawcą projektu było Przedsiębiorstwo (...) i W. w Wodę (...). Protokół odbioru tych robót został podpisany w dniu 27.10.1970 roku i od tej daty te urządzenia stały się częścią przedsiębiorstwa Zakład (...). W styczniu 1976 roku urządzenia te zostały przekazane do nowopowstałego Rejonu Energetycznego w Ś.. Od tego momentu urządzenia te są używane w takiej postaci jak obecnie, uczestnik nie dokonywał w nich zmiany i pozostają one stale w jego użytkowaniu. Służą one do zaopatrzenia w energię elektryczną zarówno samych wnioskodawców jak i miejscowości P. i J.. W okresie powstania tych urządzeń właścicielami nieruchomości byli poprzednicy prawni wnioskodawców. Przed dniem 17.10.2013 roku wnioskodawcy nie występowali przeciwko uczestnikowi z żądaniami z tytułu zajęcia części ich nieruchomości pod infrastrukturę przesyłową. Wnioskodawcy i ich poprzednicy prawni nie sprzeciwiali się umieszczeniu tych urządzeń na gruncie.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy odnosi się do wszystkich podnoszonych w toku postępowania przez wnioskodawców zarzutów. Sąd wskazał, iż nie ma podstaw do przyjęcia, iż posiadanie służebności przesyłu przez przedsiębiorstwo państwowe przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej Kodeks cywilny z 1989 roku nie było posiadaniem w rozumieniu art. 352 § 1 kc i nie mogło prowadzić do zasiedzenie. Sąd wskazał, iż pogląd ten jest już utrwalony w orzecznictwie. Sąd wskazał, iż uczestnik jako przedsiębiorstwo przesyłowe mógł nabyć przez zasiedzenie służebność gruntową odpowiadającą w swej treści służebności przesyłu i do okresu posiadania tej służebności można doliczyć okresy posiadania jego poprzedników prawnych także przed dniem 01.02.1989 roku. Urządzenia, których dotyczy postępowanie zostały przekazane poprzednikowi prawnemu uczestnika w dniu 27.10.1970 roku i od tego czasu są użytkowane. Są to urządzenia w postaci słupów energetycznych na stałe posadowionych na gruncie do których przymocowane są napowietrzne linie energetyczne. Są to więc urządzenia trwałe i widoczne w rozumieniu art. 292 kc, albowiem za takie są uważane urządzenia będące efektem świadomego, aktywnego działania ludzkiego uzewnętrznionego w trwałej postaci widocznych przedmiotów.

Następnie Sąd Rejonowy omówił przepisy art. 172 kc (wraz z jego nowelizacjami w czasie biegu terminu zasiedzenia), stwierdzając, iż w niniejszej sprawie początkiem biegu terminu zasiedzenia jest przekazanie poprzednikowi prawnemu uczestnika urządzeń co nastąpiło w dniu 27.10.1970 roku, a więc 44 lata przed wystąpieniem z niniejszym wnioskiem. Sąd uznał wobec tego, iż nie doszło do przerwania biegu terminu zasiedzenia. Sąd odrzucił jako niezasadne twierdzenia wnioskodawców jakoby dochodzeniu roszczeń przeciwko wnioskodawcy sprzeciwiał się stan prawny istniejący przed 1990 rokiem. Takie zarzuty, w ocenie Sądu Rejonowego, wymagają wskazania konkretnych przeszkód i wykazania ich zaistnienia wobec wnioskodawców lub ich poprzedników prawnych. Wnioskodawcy tych zarzutów nie skonkretyzowali, a instytucje służące ochronie praw własności i organy uprawnione do rozstrzygania sporów m.in. na tle zasiedzenia istniały przed datą wskazaną przez wnioskodawców. Dodatkowo Sąd rejonowy wskazał, iż wnioskodawcy pozostawali bezczynni przez 23 lata także po 1990 roku. Tym samym w przypadku uznania zasiedzenia służebności w dobrej wierze doszłoby do niego już z dniem 27.10.1980 roku a w przypadku złej wiary z dniem 27.10.2000 roku. Nie ma więc znaczenia, w ocenie Sądu I instancji, dla oceny skuteczności zasiedzenia dobra lub zła wiara uczestnika, albowiem nawet przy założeniu, że był on posiadaczem w złej wierze nabył on służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Sąd Rejonowy uznał jednak, że do nabycia przez zasiedzenie służebności doszło w dobrej wierze. Sąd wskazał, iż zgodnie z art. 7 kc dobra wiara objęta jest domniemaniem prawnym i to na wnioskodawcy zgodnie z art. 6 kc ciążył obowiązek wykazania złej wiary uczestnikowi w posiadaniu. Sąd na potwierdzenie tego stanowiska przytoczył postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23.09.2010 roku w sprawie III CSK 319/09. Uczestnik konsekwentnie wykazywał, że do nabycia służebności doszło w dobrej wierze po przekazaniu mu urządzeń przez organy Państwa powołane do realizacji zadań z ustawy z dnia 28 czerwca 1950 roku o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli. Przez dobrą wiarę należy rozumieć w tym przypadku przekonanie, chociaż błędne, że określonej osobie przysługuje określone prawo mające się wywodzić z określonego stosunku cywilnoprawnego. Sąd Rejonowy wskazał na kolejne orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2004 roku w sprawie III CK 496/02, stwierdzając, iż przekonanie uczestnika o przysługującym mu uprawnieniu miało podstawę prawną w przepisach obowiązujących w czasie obejmowania w posiadanie w 1970 roku. Obowiązywała wówczas w/o ustawa oraz Dekret z dnia 30.06.1951 roku o obowiązku świadczeń w naturze na niektóre cele publiczne. W niniejszej sprawie wykazano, iż wzniesienie urządzeń przesyłowych odbywało się w ramach programu elektryfikacji a zadanie to wykonywał uprawniony do tego organ [państwowy i wyspecjalizowane przedsiębiorstwa. Sąd Rejonowy uznał, wobec tego, że nastąpiło faktyczne wykonywanie uprawnień przez organy administracji państwowej wynikające w szczególności z art. 1 ust. 1 oraz art. 4 ust. 1 i 2 w/w ustawy z 1950 roku, stanowiących o prawie osób reprezentujących przedsiębiorstwo energetyczne do wstępu, zaś obowiązku właścicieli i posiadaczy do umożliwienia tego wstępu i wykonywania czynności na posesjach i w budynkach, dokonywania tam oględzin i pomiarów oraz wykonywania robót i zakładania urządzeń, jakich będzie wymagać powszechna elektryfikacja, stosownie do zarządzenia organu administracyjnego.

Sąd Rejonowy uznał wobec tego, że organy państwowe posiadały odpowiedni tytuł prawny do wzniesienia tych urządzeń przesyłowych, a przedsiębiorstwo przesyłowe następnie do ich eksploatacji. Posiadanie służebności gruntowej polegające na korzystaniu z trwałych i widocznych urządzeń posadowionych na nieruchomości przez przedsiębiorstwo państwowe zajmujące się przebyłem energii elektrycznej, stanowi posiadanie w dobrej wierze z chwilą jego objęcia, na podstawie przepisów powołanej wyżej ustawy z dnia 28.06.1950 roku o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli. Sąd Rejonowy na potwierdzenie tego stanowiska wskazał na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23.09.2010 roku w sprawie III SCK 319/09. Dlatego też Sąd Rejonowy uznał, iż przedsiębiorstwo to nabyło zasiedzenie wymienionej służebności na podstawie art. 292 kc w zw. z art. 172 kc z dniem 27.10.1980 roku.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Rejonowy uznał, iż zarzut zasiedzenia służebności jest zasadny a termin zasiedzenia upłynął dnia 27.10.1980 roku. Z istoty zasiedzenia wynika nieodpłatne nabycie prawa. Skoro służebność o treści odpowiadającej służebności przesyłu już powstała nie jest możliwe uwzględnienie wniosku o ustanowienie służebności.

O kosztach postępowania Sąd orzekł zgodnie z art. 520 § 1 kpc obciążając nimi wnioskodawcę.

Apelację od tego postanowienia wnieśli wnioskodawcy, zarzucając mu naruszenie szereg przepisów prawa materialnego a w szczególności art.172 kc, 7 w zw. z art. 172 kc, 225 kc 305 ^{(( 1))} kc, 305 ^{(( 2))} § 2 kc i art. 352 § 1 kc oraz art. 21 ust. 4 w zw. z art. 35 ust. 1 (w brzmieniu na chwilę posadowienia urządzeń przesyłowych) ustawy z dnia 24.10.1974 roku Prawo Budowlane. Nadto zarzucono naruszenie przepisów proceduralnych tj. art. 227 kpc w zw. z art. 278 i 286 kpc przez pominięcie dowodu z opinii biegłych dla ustalenia geodezyjnego zakresu służebności i jej przebiegu oraz wysokości wynagrodzenia z tytułu służebności i art. 233 § 1 kpc poprzez dokonanie dowolnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

Na tej podstawie skarżący wnieśli o zmianę postanowienia poprze uwzględnienie ich wniosku.

Uczestnik postępowania w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Na rozprawę apelacyjną nie stawili się ani wnioskodawcy ani uczestnik postępowania oraz ustanowieni przez nich pełnomocnicy procesowi.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację wnioskodawców należało uznać za bezzasadną. Sąd Okręgowy podziela jako prawidłowe ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji i czyni je podstawą własnych rozważań. Jednocześnie Sąd Okręgowy podziela wszelkie rozważania natury prawnej zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia i uznaje za bezzasadne zarzuty podniesione w apelacji.

Odnosząc się do zarzutów apelacji stwierdzić należy, że rację ma uczestnik postępowania, iż stanowią one w większości jedynie polemikę z utrwalonym już orzecznictwem Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, wskazujących jednoznacznie na dopuszczalność zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu przez przedsiębiorstwo przesyłowe także przed wprowadzeniem instytucji służebności przesyłu.

Nie ma potrzeby ponownego przytaczania orzeczeń cytowanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Dodatkowo wskazać należy na postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13.10.2011 roku – V CSK 502/10 i 12.01.2012 roku – IV CSK 183/11, w których wyrażono pogląd, że posiadanie przez przedsiębiorstwo państwowe służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu jest posiadaniem w rozumieniu art. 352 kc i może prowadzić do zasiedzenia tej służebności. Jedynie w sytuacji, w której właścicielem nieruchomości obciążonej jak i posiadaczem służebności gruntowej przesyłu oraz właścicielem nieruchomości władnącej był Skarb Państwa nie mogło w ogóle dojść do zasiedzenia służebności gruntowej przesyłu, skoro właściciel nie może nabyć przez zasiedzenie służebności gruntowej na nieruchomości stanowiącej jego własność. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 03.02.2010 roku – II SCK 465/09. Z taką sytuacją nie mieliśmy jednak do czynienia w niniejszej sprawie, bowiem nieruchomość, na której zostały posadowione urządzenia elektroenergetyczne nie należała do Skarbu Państwa.

Skoro za dopuszczalną należy uznać możliwość zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu w okresie przed 2008 rokiem to rzeczą Sądu Rejonowego, wobec podniesienia takiego zarzutu przez uczestnika postępowania, było ustalenie czy w niniejszej sprawie zachodzą przesłanki do stwierdzenia zasiedzenia takiej służebności. Sąd I instancji uznał, że uczestnik wykazał spełnienie wszystkich przesłanek zasiedzenia służebności i taki pogląd podziela w niniejszej sprawie również Sąd Okręgowy. Uczestnik wykazał fakt posiadania służebności gruntowej polegającej na korzystaniu z trwałych i widocznych urządzeń posadowionych na nieruchomości wnioskodawców a także dobrą wiarę po stronie swoich poprzedników prawnych i swoje następstwo prawne po nich. Sąd Rejonowy zasadnie przyjął, że wnioskodawcy nie obalili domniemania dobrej wiary po stronie uczestnika postępowania wynikającego z art. 7 kc.

Poza argumentami przytoczonymi przez Sąd Rejonowy dla uznania dobrej wiary po stronie uczestnika wskazać należy, za uczestnikiem na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.07.2013 roku w sprawie V CSK 320/12, który Sąd Okręgowy w pełni aprobuje. Z okoliczności niniejszej sprawy, prawidłowo przytoczonych przez Sąd Rejonowy nie da się wyprowadzić twierdzenia, iż poprzednik prawny uczestnika postępowania obejmując w posiadanie posadowione na przedmiotowej nieruchomości urządzenia przesyłowe nie mógł pozostawać w przekonaniu, iż narusza cudze prawo. Biorąc pod uwagę ten fakt i wcześniejsze postępowanie właściciela nieruchomości, który nie zgłaszał przez kilkadziesiąt lat żadnych zastrzeżeń, co do korzystania przez zakład energetyczny z posadowionych na jego działce urządzeń podzielić należy w całości pogląd, co do dobrej wiary po stronie uczestnika.

Sąd Rejonowy wydając zaskarżone postanowienie nie naruszył zatem żądnego z przepisów prawa materialnego wskazanego w zarzutach apelacji. Na marginesie sprawy wskazać należy, iż przepisy prawa budowalnego nie maja w niniejszej sprawie zastosowania, bowiem zasiedzenie służebności nie opiera się na decyzjach administracyjnych lub ich braku a na utrwalonym stanie faktycznym wskazującym na samoistność posiadania, w niniejszej sprawie, służebności gruntowej odpowiadającej swojej treści służebności przesyłu przez określony czas.

Sąd Rejonowy nie naruszył również wskazanych w apelacji przepisów procesowych.

Na aprobatę zasługuje pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12.01.2012 roku w sprawie II CSK 258/11 o braku podstaw do domagania się wynagrodzenia z tytułu obciążenia nieruchomości służebnością odpowiadającą treści służebności przesyłu w przypadku nabycia służebności przez zasiedzenie. Potwierdza to stanowisko również wskazany w odpowiedzi na apelację wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 6 listopada 2012 roku w sprawie I ACa 997/12.

Biorąc powyższe pod uwagę należy uznać zarzut naruszenia art. 227 kpc w zw. z art. 278 i 286 kpc za bezzasadny. Brak było podstaw do dopuszczania w niniejszym postępowaniu dowodu z opinii biegłych na okoliczności, które po uznaniu zgłoszonego przez uczestnika zarzutu procesowego stały się bezprzedmiotowe.

Nie było możliwe ustanowienie służebności przesyłu skoro odpowiadające jej prawo nabył już poprzednik prawny uczestnika postępowania. Istniejąca linia energetyczna i slupy posadowione na nieruchomości wnioskodawców znajdują się tam już od 45 lat w stanie niezmienionym. Nie było zatem konieczności dopieszczania również dowodu z opinii biegłego geodety, skoro przebieg linii był w istocie bezsporny.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc także należało ocenić jako niezasadny. Sąd Rejonowy w istotnym dla rozstrzygnięcia zakresie ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy a jego wnioski nie mają dowolnego charakteru, a ocena istnienia lub nie dobrej wiary po stronie uczestnika została przedstawiona w sposób pogłębiony i w żaden sposób nie ma na nią wpływu fakt istnienia czy też nieistnienia dokumentów na które wskazuje w apelacji skarżący.

Uznając wszystkie zarzuty apelacyjne za bezzasadne na mocy art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc Sąd Okręgowy oddalił jako bezzasadną apelację wnioskodawców.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art.108 § 1 kpc w zw. z art. 520 § 2 i 3 kpc.