Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 listopada 2014 roku

Sąd Rejonowy w Przasnyszu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSR Anna Andrzejewska
Protokolant:	Małgorzata Szczypińska

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2014 roku w Przasnyszu na rozprawie

sprawy z powództwa Z. R.

przeciwko T. G. (1)

o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej, którą osoba trzecia rozporządziła korzyścią uzyskaną od dłużnika na rzecz kolejnej osoby

I.  Uznaje za bezskuteczną w stosunku do powoda Z. R. umowę darowizny nieruchomości oznaczonej numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 11.9901 ha położonej w miejscowości Ś., gmina K., powiat (...), województwo (...) zawartą w dniu 11 kwietnia 2011 roku w formie aktu notarialnego przez M. G. z pozwanym T. G. (1) przed notariuszem A. K.za numerem repertorium A nr (...), której własność M. G. uzyskała uprzednio od T. G. (2), w zakresie niezbędnym dla zaspokojenia wierzytelności przysługującej powodowi względem T. G. (2) wynikającej z wyroku Sądu Rejonowego w Przasnyszu z dnia 4 marca 2010 roku w sprawie I C 74/09.

II.  Zasądza od pozwanego T. G. (1) na rzecz powoda Z. R. kwotę 2.417,00 złotych (dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 2.400,00 złotych (dwa tysiące czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

III.  Nakazuje ściągnąć od pozwanego T. G. (1) rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w Przasnyszu) kwotę 1.589,00 złotych (jeden tysiąc pięćset osiemdziesiąt dziewięć złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sygn. akt I C 126/14

UZASADNIENIE

Powód Z. R. skierował przeciwko T. G. (1) pozew o uznanie za bezskuteczną w stosunku do niego umowy darowizny nieruchomości zawartej w dniu 11 kwietnia 2011 roku przed notariuszem w P. A. K. za numerem repertorium A (...) przez M. G. z pozwanym T. G. (1) wskazując – po doprecyzowaniu powództwa na rozprawie w dniu 27 listopada 2014 roku – że żądanie pozwu dotyczy wierzytelności przysługującej powodowi od dłużnika T. G. (2) na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Przasnyszu z dnia 4 marca 2010 roku w sprawie I C 74/09. Wniósł również o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że wyrokiem Sądu Rejonowego w Przasnyszu z dnia 4 marca 2010 roku w sprawie I C 74/09 ojciec pozwanego – T. G. (2) został zobowiązany do płacenia na jego rzecz renty w kwocie po 613,86 złotych od 1 stycznia 2007 roku, a od 1 sierpnia 2009 roku w kwocie po 811,77 złotych. Egzekucja komornicza wobec dłużnika T. G. (2) okazała się bezskuteczna, gdyż w dniu 14 października 2010 roku przekazał on całe gospodarstwo rolne swojej żonie M. G. umową o podział majątku wspólnego. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Przasnyszu z dnia 9 grudnia 2011 roku w sprawie I C 18/11 czynność ta została uznana za bezskuteczną względem powoda Z. R.. Przed uprawomocnieniem się powyższego wyroku M. G. w dniu 8 marca 2012 roku dokonała sprzedaży części gospodarstwa małżonkom M. i B. C. (akt notarialny rep. A nr (...)), a wcześniej umową darowizny sporządzoną w dniu 11 kwietnia 2011 roku przed notariuszem w P. A. K. za numerem repertorium A (...) przekazała swojemu synowi - pozwanemu T. G. (1) nieruchomość rolną o powierzchni 11.9901 ha. Egzekucja prowadzona przeciwko T. G. (2), wobec wyzbycia się przez niego oraz przez jego żonę majątku, jest bezskuteczna, a sam dłużnik za czyn z art. 300 § 2 kk został skazany prawomocnym wyrokiem przyznając, że uszczuplając swój majątek działał świadomie – aby uniemożliwić zaspokojenie roszczeń powoda.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa podnosząc, że jest ono sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Powołując się na art. 5 kc twierdził, że intencją jego matki przy przekazaniu mu gospodarstwa nie było pokrzywdzenie wierzyciela, ale chęć zapewnienia mu i jego małoletniemu rodzeństwu źródeł utrzymania. Z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego pojawiła się bowiem możliwość uzyskania pomocy ze środków unijnych dla ułatwienia startu młodym rolnikom. Uzyskanie środków unijnych pozwoliło zaś na reaktywację upadłego gospodarstwa z powodu jego zadłużenia przez rodziców. Podkreślał, że dzięki otrzymanej pomocy unijnej zapewnił minimalne podstawy egzystencji dla siebie i sześciorga małoletniego rodzeństwa, a nadto dla nieposiadających renty ani emerytury rodziców. Dodał, że jego matka nie spełniała warunków do uzyskania pomocy ze źródeł unijnych, a on przejmując gospodarstwo skorzystał – jak to określił – z ostatniej deski ratunku.

Sąd ustalił, co następuje:

Sąd Rejonowy w Przasnyszu wyrokiem z dnia 14 maja 2008 roku w sprawie I C 49/07 zasądził od T. G. (2) na rzecz Z. R. tytułem zadośćuczynienia kwotę 30.000 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 1 stycznia 2007 roku do dnia zapłaty oraz tytułem odszkodowania kwotę 5.400 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 1 stycznia 2007 roku do dnia zapłaty (k. 118 akt sprawy I C 74/09 (49/07)). Apelacja pozwanego T. G. (2) w tym zakresie została oddalona mocą punktu drugiego wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 26 stycznia 2009 roku w sprawie I Ca 5/09 (k. 170 akt sprawy I C 74/09 (I C 49/07)). Następnie Sąd Rejonowy w Przasnyszu wyrokiem z dnia 4 marca 2010 roku w sprawie I C 74/09 zasądził od T. G. (2) na rzecz Z. R. tytułem renty kwoty: po 613,86 złotych miesięcznie poczynając od 1 stycznia 2007 roku do dnia 31 lipca 2009 roku, a następnie kwoty po 811,77 złotych poczynając od dnia 1 sierpnia 2009 roku, płatne z góry do dnia 5-go każdego kolejnego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat oraz oddalił powództwo odnośnie zasądzenia renty w pozostałej części (k. 443 akt sprawy I C 74/09). Sąd Okręgowy w Ostrołęce wyrokiem z dnia 11 sierpnia 2010 roku w sprawie I Ca 159/10 oddalił apelację pozwanego T. G. (2) od powyższego wyroku (k. 502 akt sprawy I C 74/09).

W dniu 7 października 2010 roku T. i M. A. małżonkowie G. sprzedali M. i B. małżonkom C. zabudowaną nieruchomość rolno – leśną położoną w miejscowości Ś. oznaczoną numerem (...) o powierzchni 14.6800 ha (akt notarialny – repertorium A nr (...) – k. 23-25v akt sprawy II K 358/11)

W dniu 14 października 2010 roku T. i M. A. małżonkowie G. zawarli umowę majątkową małżeńską o rozdzielności majątkowej małżeńskiej za numerem repertorium A (...) (k. 26-27 akt sprawy II K 358/11). Tego samego dnia T. i M. A. małżonkowie G. zawarli również w formie aktu notarialnego (repertorium A nr (...)) umowę mocą której dokonali podziału ich majątku wspólnego w ten sposób, że M. G. nabyła na wyłączną własność podlegający podziałowi majątek wyczerpujący cały majątek wspólny małżonków, w tym nieruchomość rolno – leśną położoną w miejscowości Ś. oznaczoną numerem (...) łącznej powierzchni 25.0600 ha dla której Sąd Rejonowy w Przasnyszu Wydział ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), sprzęt służący do prowadzenia gospodarstwa rolnego i inwentarz żywy szczegółowo opisane w umowie, a także dopłaty obszarowe – bez żadnych spłat i dopłat, oświadczając, że w przyszłości nie będą występować w stosunku do siebie z żadnymi roszczeniami majątkowymi (k. 32-34v akt sprawy I C18/11, k. 20-22v akt sprawy II K 358/11).

Działka (...) o powierzchni 24.0500 ha położona w miejscowości Ś. uległa podziałowi geodezyjnemu na działki oznaczone numerami geodezyjnymi (...) o powierzchni 11.9901 ha i (...) o powierzchni 12.0649 ha (§ 1 umowy darowizny z dnia 11 kwietnia 2011 roku – k. 8-9)

W dniu 11 kwietnia 2011 roku M. G. umową darowizny zawartą w formie aktu notarialnego (repertorium A nr (...)) darowała swojemu synowi T. G. (1) nieruchomość rolną położoną w miejscowości Ś. oznaczoną numerem (...) o powierzchni 11.9901 ha, a obdarowany darowiznę tę przyjął (k. 8-12).

Sąd Rejonowy w Przasnyszu wyrokiem z dnia 9 grudnia 2011 roku w sprawie I C 18/11 uznał za bezskuteczną w stosunku do Z. R. umowę podziału majątku wspólnego zawartą przez M. G. i T. G. (2) w dniu 14 października 2010 roku przed notariuszem w P. A. K. za numerem repertorium A (...) oraz orzekł o kosztach procesu i kosztach sądowych (k. 5-6, k. 53 akt sprawy I C 18/11). Sąd Okręgowy w Ostrołęce wyrokiem z dnia 8 marca 2012 roku w sprawie I Ca 36/12 oddalił apelację pozwanej M. G. od powyższego wyroku (k. 82 akt sprawy I C 18/11).

W dniu 8 marca 2012 roku M. G. sprzedała M. i B. małżonkom C. umową zawartą w formie aktu notarialnego (repertorium A nr (...)) nieruchomość dla której w Sądzie Rejonowym w Przasnyszu prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) (postanowienie – k. (...) akt egzekucyjnych Kmp 75/10).

Wierzyciel wszczął przed komornikiem sądowym przy Sądzie Rejonowym w Przasnyszu P. W. egzekucję należności potwierdzonej opisanym wyżej wyrokiem Sądu Rejonowego w Przasnyszu z dnia 4 marca 2010 roku w sprawie I C 74/09 (k. 1-2 akt egzekucyjnych Kmp 75/10). Powyższa egzekucja okazała się bezskuteczna ponieważ dłużnik T. G. (2) nie posiada żadnego majątku do którego można skutecznie skierować egzekucję (postanowienie z dnia 02.07.2014 roku, z dnia 10.09.2014 – akta egzekucyjne Kmp 75/10, brak oznaczonego numeru karty w aktach egzekucyjnych). Na dzień 17 października 2014 roku dłużnik T. G. (2) zalega z płatnością rat (miesięczne raty wynoszą 811,77 złotych) na kwotę 42.191,82 złotych (zaświadczenie z dnia 17.10.2014 roku – akta egzekucyjne Kmp 75/10, brak oznaczonego numeru karty w aktach egzekucyjnych).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 531 § 1 kc uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową. W myśl art. 531 § 2 kc w wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła uzyskaną korzyścią, wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne. Stosownie zaś do treści art. art. 532 kc wierzyciel, względem którego czynność prawna dłużnika została uznana za bezskuteczną, może z pierwszeństwem przed wierzycielami osoby trzeciej dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły.

W niniejszej sprawie przedmiotem rozpoznania było powództwo paulińskie zaskarżające czynność prawną, którą osoba trzecia rozporządziła korzyścią uzyskaną od dłużnika na rzecz kolejnej osoby, tzw. „osoby czwartej”. Szczególne przesłanki umożliwiające wystąpienie bezpośrednio przeciwko dalszemu nabywcy korzyści majątkowej uregulowane zostały w cytowanym wyżej art. 531 § 2 kc.

Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 grudnia 2013 roku w sprawie IV CSK 222/13 (Lex nr 1433725) w sprawach, których dotyczy art. 531 § 2 kc, zakres materialno-prawnych przesłanek uznania czynności prawnej za bezskuteczną względem powoda ze skutkiem przewidzianym w art. 532 kc jest co do zasady szerszy. Uwzględnienie powództwa zaskarżającego czynność prawną, którą osoba trzecia rozporządziła korzyścią uzyskaną od dłużnika na rzecz kolejnej osoby, zależy w pierwszej kolejności od wykazania wynikających z art. 527 § 1 kc przesłanek uzasadniających uznanie bezskuteczności czynności prawnej dłużnika przysparzającej korzyść osobie trzeciej. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa, stosownie do art. 6 kc, na powodzie.

Jako przesłanki warunkujące uznanie czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela o których mowa w art. 527 § 1 kc wskazać należy: 1) istnienie wierzytelności, 2) dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią, 3) pokrzywdzenie wierzyciela wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika, 4) dokonanie przez dłużnika czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, 5) uzyskanie wskutek tej czynności korzyści majątkowej przez osobę trzecią, 6) działanie osoby trzeciej w złej wierze. Niemniej podkreślić należy, że posiadanie przez powoda orzeczenia o uprzednim uznaniu za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika w procesie skierowanym przeciwko osobie trzeciej samo w sobie przesądza o ziszczeniu się przesłanek wynikających z art. 527 § 1 kc. Taka sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie. Powód przedstawił prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Przasnyszu z dnia 9 grudnia 2011 roku w sprawie I C 18/11 którym uznana została za bezskuteczną w stosunku do Z. R. umowa podziału majątku wspólnego zawarta przez M. G. i T. G. (2) w dniu 14 października 2010 roku przed notariuszem w P. A. K. za numerem repertorium A (...) (k. 5-6, k. 53, k. 82 akt sprawy I C 18/11). Powód udowodnił zatem, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła wiedzieć.

U. czynności prawnej obejmującej rozporządzenie przez osobę trzecią korzyścią majątkową uzyskaną w wyniku krzywdzącej wierzyciela czynności prawnej z dłużnikiem wymaga też wykazania, że o powyższych okolicznościach wiedziała osoba, na rzecz której rozporządzenie nastąpiło (art. 531 § 2 kc). Dla uznania za bezskuteczną wobec wierzyciela występującego ze skargą pauliańską czynności pomiędzy kontrahentem osoby trzeciej rozporządzającej uzyskaną korzyścią majątkową a tą osobą wymagane jest ponadto wykazanie, że kontrahent miał pozytywną wiedzę o tego rodzaju świadomości dłużnika i osoby trzeciej jaką przewiduje art. 527 § 1 kc. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 grudnia 2006 roku w sprawie V CSK 330/06 (Lex nr 610101), który należy podzielić.

Jak trafnie wyjaśnił Sąd Najwyższy w powołanym wyżej wyroku z dnia 11 grudnia 2013 roku w sprawie IV CSK 222/13 w art. 531 § 2 kc chodzi o wiedzę rzeczywistą - sama więc możliwość dowiedzenia się przy dołożeniu należytej staranności nie wystarcza (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2002 r., V CKN 1446/00) - o wynikających z art. 527 § 1 kc przesłankach ubezskutecznienia czynności dłużnika (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2010 r., II CSK 545/09). Jednak ze względu na to, że akcja pauliańska stanowi sankcję wymierzoną przeciwko nagannym zachowaniom dłużnika i osób działających w powiązaniu z nim na niekorzyść wierzycieli w ogóle, nie jest tu wymagana, w razie niemożności zaspokojenia się przez powoda z majątku dłużnika, wiedza następcy prawnego osoby trzeciej o przysługiwaniu powodowi określonej zaskarżalnej wierzytelności. Wystarcza jego wiedza o tym, że osoba trzecia wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła wiedzieć, że dłużnik dokonując przysporzenia na jej rzecz miał rozeznanie, iż czynność ta może spowodować niemożność zaspokojenia się z jego majątku przez wierzycieli w ogóle; w przypadku zaś odpłatnego nabycia przez następcę prawnego osoby trzeciej korzyści, którą osoba ta uzyskała od dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli bezpłatnie (art. 528 kc) wystarcza wiedza następcy prawnego o bezpłatnym uzyskaniu tej korzyści przez osobę trzecią od dłużnika. Ciężar dowodu wymaganej przez art. 531 § 2 kc wiedzy o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną spoczywa, stosownie do art. 6 kc, na powodzie. W przypadkach, w których w odniesieniu do ubezskutecznienia czynności prawnej dokonanej przez dłużnika znajdują zastosowanie domniemania ziszczenia się określonych przesłanek, oznacza to powinność udowodnienia wiedzy o podstawie domniemania danej przesłanki. W takich przypadkach rzeczą pozwanego kontrahenta osoby trzeciej będzie obalenie domniemania ziszczenia się tej przesłanki.

Zgodnie z art. 531 § 2 kc, wymaganie, aby następca prawny osoby trzeciej wiedział o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności dłużnika za bezskuteczną, odpada jednak, jeżeli rozporządzenie przez osobę trzecią na rzecz następcy prawnego korzyścią uzyskaną od dłużnika było nieodpłatne. W takim przypadku uznanie czynności prawnej rozporządzającej osoby trzeciej za bezskuteczną wobec powoda zależy wyłącznie od wykazania wynikających z art. 527 § 1 kc przesłanek uzasadniających uznanie bezskuteczności czynności prawnej dłużnika przysparzającej korzyść osobie trzeciej.

W okolicznościach niniejszej sprawy osoba trzecia (M. G.) dokonała nieodpłatnego rozporządzenia częścią nieruchomości, którą uprzednio otrzymała nieodpłatnie od dłużnika (T. G. (2)) w zakresie przysługującego mu udziału w majątku wspólnym na rzecz pozwanego – Z. R.. Powyższe potwierdzają ponad wszelką wątpliwość zapisy umowy darowizny z dnia 11 kwietnia 2011 roku (k. 8-12). Okoliczności tej pozwany nie kwestionował.

Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 lipca 2013 roku w sprawie IV CSK 738/12 (Lex nr 1396456) dla skuteczności skargi pauliańskiej decydujące znaczenie ma rzeczywisty stan majątku dłużnika w czasie, gdy wierzyciel żąda zaspokojenia, a uwzględniając wymagania art. 316 § 1 k.p.c. - stan istniejący w chwili orzekania. Podzielić też należy pogląd Sądu Apelacyjnego w Poznaniu wyrażony w wyroku z dnia 27 marca 2014 roku w sprawie I ACa 101/14 (Lex nr 1448572, OSA 2014/10/41-51) zgodnie z którym uwzględnienie powództwa opartego na art. 527 kc jest możliwe tylko w razie istnienia związku przyczynowego między zaskarżoną czynnością prawną dłużnika a jego niewypłacalnością, jeżeli bowiem stan majątku dłużnika uniemożliwiał zaspokojenie wierzyciela niezależnie od tego, czy zaskarżona czynność zostałaby dokonana, nie istnieje związek przyczynowy między tą czynnością a pokrzywdzeniem wierzycieli co skutkuje koniecznością oddalenia skargi pauliańskiej. Dowodem niewypłacalności dłużnika może być nieskuteczność egzekucji prowadzonej przeciwko dłużnikowi wykazana postanowieniem o jej umorzeniu.

W niniejszej sprawie powód wykazał, że według stanu na dzień 02.07.2014 roku i 10.09.2014 roku egzekucja prowadzona przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w P. P. W. wobec dłużnika T. G. (2) okazała się bezskuteczna, a całkowite zadłużenie dłużnika wobec powoda według stanu na dzień 17 października 2014 roku wynosiło 42.191,82 złotych (akta egzekucyjne Kmp 75/10). Powód twierdził, że gdyby dłużnik posiadał działkę stanowiącą przedmiot czynności prawnej pomiędzy osobą trzecią, a pozwanym w niniejszej sprawie, mógłby uzyskać zaspokojenie swojej wierzytelności. W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd nie znalazł powodów, by odmówić wiarygodności takim twierdzeniom powoda. Pozwany w tym zakresie się nie wypowiedział, co skutkowało uznaniem twierdzeń powoda za przyznane (art. 230 kpc).

W tym miejscu zauważyć należy, że w pozwany w istocie nie zakwestionował zasadności roszczenia powoda, podnosił jedynie, że powództwo nie znajduje uzasadnienia wobec jego sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Jak trafnie wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 20 stycznia 2014 roku w sprawie I ACa 630/13 (Lex nr 1425361) zastosowanie przesłanki klauzuli generalnej z art. 5 kc w postaci sprzeczności z zasadami współżycia społecznego uważa się za uzasadnione w razie sprzeczności określonego zachowania z regułami moralnymi o charakterze imperatywnym - mającymi formę nakazów postępowania moralnie aprobowanego lub zakazów postępowania moralnie dezaprobowanego. Nie stanowią natomiast zasad współżycia społecznego reguły mające postać preferencji - wskazujące tylko, jakie postępowanie byłoby szczególnie godne uznania, którego jednak nie można wymagać (tak ww. kom. do Kodeksu cywilnego str. 15). Ponadto, klauzula generalna z art. 5 kc odnosi się do reguł istniejących, pod pojęciem zasad współżycia społecznego należy bowiem rozumieć oceny funkcjonujące i utrwalone w społeczeństwie. Jej zastosowanie w określonym stanie faktycznym wymaga więc co najmniej wykazania, że oczekiwane postępowanie było wymagane normą moralną i dlaczego w danej sytuacji byłoby ono optymalne, aczkolwiek prezentowany jest w judykaturze także pogląd dalej idący, że powoływanie się na naruszenie zasad współżycia społecznego wymaga wskazania, jaka konkretnie zasada została naruszona, oraz wskazania pełnej treści powoływanej zasady (por. wyr. SN z dnia 14 października 1998 r., II CKN 928/97, OSNC 1999, Nr 4, poz. 75, z aprobującą glosą M. Niedośpiała, PiP 2000, z. 3, s. 101; orz. SN z dnia 20 grudnia 2006 r., IV CSK 263/06, Lex nr 257664; orz. SA w Krakowie z dnia 6 czerwca 2006 r., II AKa 86/06, KZS 2006, z. 7-8, poz. 108).

Pozwany w odpowiedzi na pozew nie wskazał naruszenia jakiej konkretnej zasady ujętej w art. 5 kc klauzuli generalnej dopuścił się powód formułując pozew w niniejszej sprawie. Uznać zatem należy, że na uzasadnienie zarzutu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego pozwany powołał się wyłącznie na drugi z wyżej wymienionych rodzaj reguł postępowania - o charakterze preferencji. Pozwany opisując trudną sytuację ekonomiczną swojej rodziny i wykorzystaną możliwość uzyskania dopłat ze źródeł unijnych nie wyjaśnił jednak dlaczego należałoby przyznać prymat właśnie jego interesowi ekonomicznemu, jako przedstawiającemu większą wartość niż interes ekonomiczny powoda. Trudna sytuacja rodziny pozwanego nie może być traktowana priorytetowo w sytuacji, gdy stan zdrowia powoda uniemożliwia mu funkcjonowanie bez pomocy osoby trzeciej i możliwość zarobkowania. Uznaniu czynności procesowej powoda za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego sprzeciwia się także sam charakter powództwa zaskarżającego czynność osoby trzeciej wobec jej kontrahenta. Celem instytucji przewidzianej w art. 527 i nast. kc, a więc i art. 531 § 2 kc, jest bowiem umożliwienie wierzycielowi zaspokojenia jego wierzytelności wobec dłużnika także w wypadku gdy dłużnik zachowuje się nielojalnie oraz kiedy sprzecznie z zasadami rzetelności postępują także podmioty uczestniczące w ciągu czynności oddalających drogą kolejnych rozporządzeń nadającą się do egzekucji korzyść od majątku dłużnika. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 kwietnia 2012 roku w sprawie II CSK 448/11 (OSNC-ZD 2013/4/69, LEX nr 1215052), które należało podzielić. Zachowanie pozwanego jako następcy względem dłużnika, nie może zatem zasługiwać na aprobatę, a w konsekwencji podlegać ochronie z uwagi na jego własne interesy ekonomiczne. Pozwany przystępując do nieodpłatnej umowy ze swoją matką musiał przewidywać i uwzględniać możliwość skorzystania przez powoda z ochrony paulińskiej, nie zaś bezpodstawnie liczyć, że nie zostanie ona zrealizowana. W tych okolicznościach nie może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego domaganie się ochrony prawnej przez powoda w niniejszej sprawie. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 listopada 2000 roku w sprawie II CKN1354/00 (Lex nr 51966) działanie zgodne z prawem korzysta z domniemania zgodności z zasadami współżycia społecznego, chyba że wykazane zostaną szczególne, konkretne okoliczności obalające to domniemanie. Zgodzić się przy tym należy z poglądem Sądu Apelacyjnego w Łodzi wyrażonym w wyroku z dnia 16 kwietnia 2014 roku w sprawie I ACa 1363/13 (Lex nr 1458943), że teza wymienionego wyroku Sądu Najwyższego wyznacza pewien standard postępowania w sprawach, w których zachodzi podejrzenie nadużycia prawa podmiotowego. Jeśli strona wykonywała uprawnienie przysługujące jej na podstawie obowiązującego przepisu, sąd w punkcie wyjścia musi przyjąć, że jej zachowanie odpowiada kryteriom z art. 5 kc. W konsekwencji można wyrażać pogląd o obowiązywaniu w prawie polskim domniemania korzystania z prawa w sposób zgodny z zasadami współżycia społecznego. Przedstawione przez pozwanego w odpowiedzi na pozew argumenty tego domniemania nie obaliły.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że zostały spełnione w sprawie wszystkie przesłanki do uwzględnienia roszczenia powoda i dlatego na mocy powołanych wyżej przepisów powództwo podlegało uwzględnieniu w całości.

O kosztach procesu orzeczono w myśl zasady odpowiedzialności za wynik sporu (art. 98 § 1 i 3 kpc) w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 roku poz. 461).

O kosztach sądowych tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa (kasę Sądu Rejonowego w Przasnyszu) orzeczono zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – Dz. U. z 2010 roku nr 90, poz. 594 ze zm.) w zw. z art. 98 § 1 kpc.