Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powód D. B. wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Olsztynie kwoty 6.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną przewlekłością postępowania przed Sądem Okręgowym w Olsztynie, stwierdzoną przez Sąd Apelacyjny w sprawie o sygn. akt: 1 AS 41/15.

W uzasadnieniu wskazał, iż w dniu 14 kwietnia 2015 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w sprawie o sygn. akt 1 AS 41/15 stwierdził przewlekłość postępowania w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w Olsztynie. Podał, że oczekując na rozstrzygnięcie był nadmiernie nerwowy, cierpiał na bezsenność. Z tego powodu, w jego ocenie kwotę 6 000 złotych należy uznać za adekwatną do rozmiaru strat moralnych i zdrowotnych. Taka sytuacja powodowała u niego uczucie bezsilności, bezradności. W związku z prowadzoną w nieprawidłowy sposób sprawą, miał poczucie niesprawiedliwości. ( k. 4)

Powód na rozprawie w dniu 21 listopada 2016 r. ograniczył powództwo do kwoty 3 000 złotych. ( k. 87v)

Pozwany Skarb Państwa – Prezes Sądu Okręgowego w Olsztynie w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany wskazał, iż Sąd Apelacyjny uznał, że przewlekłość nastąpiła w okresie od 29 grudnia 2014 r. do 5 marca 2015 r. Tego okresu nie można w ocenie pozwanego uznać za znaczny. Nadto, Sąd Apelacyjny nie przyznał skarżącemu sumy pieniężnej na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Pozwany podkreślił, iż zgodnie z ugruntowaną linia orzeczniczą świadczenie określone w tym przepisie na gruncie reżimu odszkodowawczego z art. 417 k.c. ma charakter odszkodowawczy, zmierzający do naprawienia szkody majątkowej i niemajątkowej powstałej na skutek przewlekłości postępowania ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5 grudnia 2014 r. , sygn. akt VI ACa 230/14 – LEX 1661263). Pozwany podkreślił, iż w sytuacji kiedy powód opiera odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 417 kc, art. 445 kc lub 448 kc to winien wykazać fakt poniesienia szkody ( doznania krzywdy) oraz związek przyczynowo skutkowy pomiędzy bezprawnym działaniem Sądu, a powstaniem szkody ( krzywdy). W ocenie pozwanego powód nie wskazał żadnego dowodu na fakt poniesienia szkody ani tym samym jej rozmiaru jak i związku przyczynowo- skutkowego pomiędzy bezprawnością działań Sądu a poniesioną szkodą.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W Sądzie Okręgowym w Olsztynie w sprawie o sygn. akt: I C 137/14 toczyło się postępowanie z powództwa D. B. przeciwko Skarbowi Państwa – Centralnemu Zarządowi Służby Więziennej w W. o zapłatę. Wymieniony domagał się zapłaty kwoty 80 000 złotych tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania za utrudnianie dostępu do opieki psychologicznej i leczenia psychiatrycznego. Wyrokiem z dnia 29 grudnia 2015 r. powództwo zostało oddalone.

( dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 29.12.2015 w sprawie I C 137/14 k. 43)

Postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2015 r. Sąd Apelacyjny z B. w sprawie o sygn. akt I AS 41/15 stwierdził, że w postępowaniu sądowym prowadzonym przez Sąd Okręgowy w Olsztynie w sprawie I C 137/14 nastąpiła przewlekłość postępowania. Przewlekłość dotyczyła okresu od 29 grudnia 2014 r. do 05 marca 2015 r.

( dowód: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17.04.2015 r. k. 16 z akt I AS 41/15)

Powód w toku postępowania przed Sądem Okręgowym w Olsztynie odczuwał zdenerwowanie, rozmyślał o sprawie. Cierpiał na bezsenność. Miał odczucie, że gdyby był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, to jego sprawa prowadzona byłaby szybciej. Miał poczucie, że jako strona działająca bez pełnomocnika jest traktowany gorzej, niż gdyby był reprezentowany przez profesjonalistę. Odczuwał z tego tytułu bezsilność.

( dowód: zeznania powoda D. B. k. 87)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17 kwietnia 2015 r. w sprawie I AS 41/15. Sąd oparł się na zeznaniach powoda D. B., które są jasne i spójne. Sąd wziął pod uwagę przedstawioną przez powoda opinię psychologa. Wskazane dowody nie były w toku postępowania kwestionowane. Prawdziwość dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu.

Powód D. B. wywodził roszczenie o zadośćuczynienie z tytułu doznanej krzywdy spowodowanej przewlekłością postępowania w sprawie z jego powództwa przed Sądem Okręgowym w Olsztynie o sygn. akt I C 137/14, która to przewlekłość została stwierdzona postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17 kwietnia 2015 r.

Podstawę prawną żądania powoda stanowił art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. (Dz.U. Nr 179, poz. 1843). Przepis przywołanego artykułu stanowi, że strona, której skargę uwzględniono, może w odrębnym postępowaniu dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości od Skarbu Państwa albo solidarnie od Skarbu Państwa i komornika.

Niewątpliwie powód jest legitymowany do wystąpienia z żądaniem naprawienia szkody, albowiem jego skarga została uwzględniona na mocy postanowienia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17 kwietnia 2015 r. Zgodnie z art. 15 ust. 2 przywołanej ustawy postanowienie uwzględniające skargę wiąże sąd w postępowaniu cywilnym o odszkodowanie lub zadośćuczynienie, co do stwierdzenia przewlekłości postępowania.

Należy jednak podkreślić, że przepisy art. 15 i 16 ustawy w/w nie tworzą swoistego uprawnienia do domagania się odszkodowania lub zadośćuczynienia ale wskazują na możliwość uzyskania pełnej kompensaty za szkodę majątkową lub krzywdę, mając charakter normy odsyłającej do przepisów prawa cywilnego o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną rozpoznaniem sprawy w postępowaniu sądowym z nieuzasadnioną zwłoką.

Oznacza to konieczność udowodnienia przez stronę stwierdzenia przewlekłości postępowania (od czego jest zwolniona tylko w razie uzyskania postanowienia stwierdzającego przewlekłość) oraz szkody lub krzywdy (w zależności od skutku przewlekłości postępowania, którego naprawienia się domaga), a także związku przyczynowego pomiędzy powstaniem szkody lub krzywdy a przewlekłością postępowania ( vide: V ACa 279/14 - wyrok SA Katowice z dnia 08-05-2015, L.).

W niniejszej sprawie kwestia stwierdzenia przewlekłości postępowania jest bezsporna, albowiem została stwierdzona przywołanym postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku.

Zatem żądanie powoda skierowane przeciwko Skarbowi Państwa winno być badane w świetle art. 417 KC i art. 417[2] KC. Warunkiem niezbędnym jego skuteczności jest więc adekwatny związek przyczynowy pomiędzy ewentualnym rozstrojem zdrowia powoda (wskazanym przez niego, jako przejaw szkody i krzywdy), a przewlekłością stwierdzoną w postępowaniu skargowym. ( vide: VI ACa 1036/13 - wyrok SA Warszawa z dnia 27-02-2014, L. )

Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na tym, kto z faktu tego wywodzi skutki prawne. Na gruncie prawa procesowego odpowiednikiem art. 6 k.c. jest przepis art. 232 k.p.c., zgodnie z którym strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne . W myśl przytoczonych przepisów, to na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jego roszczenie.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż to na powodzie ciążył obowiązek wykazania przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa z art. 417 § 1kc, art. 445 kc, art.448 kc w postaci krzywdy i związku przyczynowego pomiędzy jej powstaniem a przewlekłością postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2010 r. II CSK 640/09).

Warunkiem niezbędnym skutecznego dochodzenia od Skarbu Państwa odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, jest w świetle art. 417 § 1 KC udowodnienie rzeczywistego i adekwatnego związku przyczynowo - skutkowego między opieszałością postępowania sądu (stwierdzoną w orzeczeniu), a szkodą poniesioną przez powoda, w tym wypadku wywołaniem rozstroju zdrowia. Dowodu takiego powód jednak nie przedstawił.

Sąd dał wiarę powodowi, iż w toku postępowania sądowego odczuwał zdenerwowanie i napięcie. Te okoliczności nie były przez pozwanego kwestionowane.

W ocenie Sądu brak jest jednak podstaw do uznania, że miały one związek z przewlekłością postępowania sądowego ani aby prowadziły one do rozstroju zdrowia. Powód w swoich zeznaniach bezpośrednio wskazał na przyczyny negatywnych odczuć związanych z toczącą się przed Sądem Okręgowym sprawą. Wskazał, że nie mógł zrozumieć dlaczego w jego ocenie, jako strona jest traktowany gorzej jedynie z tego powodu, że nie był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika. Powód zeznał, że w toku postępowania ciągle myślał o sprawie i analizował kolejne działania Sądu. Podkreślił, że gdyby sprawa była prowadzona przez profesjonalnego pełnomocnika, rozpoznano by ją szybciej. Z tego powodu miał poczucie niesprawiedliwości i było to dla niego źródłem cierpień. Źródła negatywnego samopoczucia upatrywał więc powód w samej toczącej się sprawie oraz w tym, że nie był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika co w jego ocenie przyspieszyłoby rozpatrzenie sprawy.

Ze złożonej przez powoda opinii psychologicznej nie wynika aby zły stan psychiczny powoda był następstwem przewlekłości postępowania. Opinia została sporządzona po jednorazowym badaniu powoda zaś wnioski dotyczą osobowości powoda. Wobec tego w ocenie Sądu powód nie wykazał, że doszło u niego do rozstroju zdrowia wywołanego przewlekłością postępowania.

Sąd oddalił wniosek dowodowy powoda o dopuszczenie dowodu z wywiadu środowiskowego kuratora sądowego na okoliczność sytuacji rodzinnej powoda, jego stanu zdrowia, właściwości i warunków osobistych po zakończeniu odbywania kary pozbawienia wolności (k.53) albowiem okoliczności te nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Powód podnosił, że przez przewlekłość postępowania zlekceważono jego uprawnienia jako obywatela i strony. Podkreślić jednak trzeba, że krzywda w postaci długotrwałego postępowania sądowego nie jest objęta hipotezą przepisów art. 445 i art. 448 KC, przez co powództwo i w tej części jest bezzasadne.

Nie można tym samym utożsamiać naruszenia prawa do rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki z naruszeniem dobra osobistego (w doktrynie definiowanego, jeśli idzie o osoby fizyczne jako wartość o charakterze niemajątkowym, ściśle związana z osobą, decydująca o jej bycie, pozycji w społeczeństwie, będąca przejawem odrębności psychicznej i fizycznej danej osoby oraz jej możliwościach twórczych, powszechnie uznana w społeczeństwie i akceptowana w danym systemie prawnym), wyrządzającym krzywdę podlegającą naprawieniu między innymi na podstawie art. 445 i art. 448 KC. Ustawa o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki odsyła do powszechnie obowiązującego prawa regulującego zagadnienie naprawienia szkody, nie zawiera natomiast normy, która byłaby podstawą prawną roszczenia o zadośćuczynienie z tytułu przewlekłości postępowania sądowego rozpoznawanego poza trybem postępowaniem ze skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki ( vide: wyrok SA w Katowicach z 9 listopada 2005 r., I ACa 1063/05, L.).

Mając na uwadze powyższe okoliczności, na podstawie powołanych przepisów a contrario powództwo zostało oddalone w punkcie I wyroku.

Powód ograniczył powództwo do kwoty 3.000 zł (k.87v), zatem należy przyjąć że cofnął powództwo ze zrzeczeniem się roszczenia co do kwoty 3.000 zł, zatem stosownie do treści art. 203 § 1 k.p.c. w zw. z art. 355 § 1 k.p.c. Sąd umorzył postępowanie w tym zakresie (punkt II wyroku).

Wobec sytuacji majątkowej powoda, który zgodnie z oświadczeniem (k.17-19) pozostaje na utrzymaniu matki, Sąd uznał iż zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek w rozumieniu art. 102 k.p.c. i nie obciążył powoda kosztami procesu i kosztami sądowymi.