Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 5 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Agnieszka Żegarska (spr.)
Sędziowie:	SO Mirosław Wieczorkiewicz SO Jacek Barczewski

po rozpoznaniu w dniu 5 stycznia 2018 r. w Olsztynie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Powiatu (...)

z udziałem Skarbu Państwa – Urzędu Skarbowego w O.

o likwidację niepodjętego depozytu

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 27 września 2016 r., sygn. akt X Ns 1235/16 ,

p o s t a n a w i a :

oddalić apelację .

Mirosław Wieczorkiewicz Agnieszka Żegarska Jacek Barczewski

Sygn. akt IX Ca 1194/16

UZASADNIENIE

Powiat (...) - Dom Pomocy Społecznej (...) wniósł o likwidację niepodjętego depozytu złożonego przez I. G. w Domu Pomocy Społecznej w O..

W uzasadnieniu wskazał, że wymieniony przebywał w (...) w O. w okresie od 1 grudnia 1984 r. do 18 listopada 1999 r. tj. do dnia śmierci. Po zmarłym pozostał depozyt w środkach pieniężnych w kwocie 718,95 zł. Zmarły nie wskazał osoby uprawnionej do podjęcia depozytu ani nie pozostawił dokumentów. Wnioskodawca wskazał, że z akt osobowych wynika, że zmarły miał krewną Z. G.. Wysłano do niej zawiadomienie o możliwości odbioru złożonego depozytu i pouczono o skutkach jego niepodjęcia. Wnioskodawca podkreślił, iż wobec nie zgłoszenia się osoby uprawnionej i nie ustalenia osoby uprawnionej do odbioru depozytu, w dniu 11 września 2012 r. dokonano wezwania spadkobierców zmarłego poprzez wywieszenie na tablicy ogłoszeń znajdujących się w DPS przez okres 6 miesięcy.

Postanowieniem z dnia 27 września 2016 r., Sąd Rejonowy w Olsztynie oddalił wniosek o likwidację niepodjętego depozytu.

Sąd Rejonowy ustalił, że I. G. urodził się (...) w miejscowości C.. Wymieniony przebywał w Domu Pomocy Społecznej w O. w okresie od 1 grudnia 1984 r. do 18 listopada 1999 r. I. G. pozostawił środki pieniężne w kwocie 718,95 zł.

Sąd Rejonowy wskazał, że z informacji podanych przez wnioskodawcę wynika, iż rzeczywistości nie podjął on żadnych starań, aby ustalić kto jest spadkobiercą zmarłego. W szczególności wnioskodawca nie wykazał w żaden sposób, że wystąpił kiedykolwiek do organu prowadzącego właściwą ewidencję, rejestr lub zbiór danych o udzielenie informacji, umożliwiających ustalenie miejsca zamieszkania lub siedziby.

W ocenie Sądu pierwszej instancji warunku tego nie spełnia lakoniczne stwierdzenie, że o złożeniu do depozytu sądowego została powiadomiona krewna zmarłego (bez określenia stopnia jej pokrewieństwa).

Sąd Rejonowy wskazał, że niespełnienie tego wymogu uniemożliwiło pozytywne rozpatrzenie wniosku.

Sąd pierwszej instancji wskazał ponadto, że w wnioskodawca dysponuje instrumentami prawnymi, dzięki którym może poszukiwać osoby uprawnionej na gruncie prawa cywilnego do odbioru pozostawionych środków. Takim instrumentem jest wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym spadkodawcy. Do złożenia takiego wniosku uprawniony jest każdy, kto ma w tym interes, a czynności w tym postępowaniu mające na celu ustalenie kręgu spadkobierców, sąd spadkowy podejmuje z urzędu.

Sąd Rejonowy zaznaczył, że wnioskodawca, zatem uprawniony był (i wciąż jest) do uruchomienia procedur, która w sposób niewątpliwy przybliży go do odnalezienia osoby uprawnionej (spadkobiercy).

Sąd pierwszej instancji podkreślił jednocześnie, że wnioskodawca mógł złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego na podstawie art. 467 pkt 1 k.c. wskazując, że nie wie, kto jest spadkobiercą (wierzycielem).

W ocenie Sądu Rejonowego, ustalenia osoby uprawnionej do odbioru depozytu i zawiadomienia o możliwości jego odbioru nie należy wprost utożsamiać z instytucją wywieszenia wezwania na tablicy informacyjnej w siedzibie.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, orzekanie w przedmiocie pozbawienia własności (a tym jest procedura likwidacji niepodjętego depozytu) jest najpoważniejszą ingerencją w konstytucyjnie chronione prawo własności, które to prawo winno być należycie chronione. Nie sposób uznać, aby śmierć osoby przebywającej w domu pomocy społecznej, pozostawiającej majątek spadkowy, skutkowała brakiem jakichkolwiek działań ze strony państwa, (którego przedstawicielem są też jednostki sektora finansów publicznych - a więc i powiat - art. 9 pkt 2 ustawy o finansach publicznych), celem prawidłowego zabezpieczenia środków wchodzących do masy spadkowej.

W tym zakresie Sąd Rejonowy wskazał przede wszystkim, że środki takie w przypadku złożenia ich na rachunek bankowy sum depozytowych Skarbu Państwa są oprocentowane i tym samym powiększają wartość tych sum stanowiących własność określonych osób (spadkobierców) - § 17 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 grudnia 2012r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia gospodarki finansowej i działalności inwestycyjnej sądów powszechnych.

Z uwagi na powyższe okoliczności, Sąd pierwszej instancji oddalił wniosek, uznając, że przedmiotowa sprawa nie spełnia przesłanek określonych przez ustawę z dnia 18 października 2006r. o likwidacji niepojętych depozytów.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył wnioskodawca, zaskarżając postanowienie w całości.

Wnioskodawca zarzucił zaskarżonemu postanowieniu:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 1 i art. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 18 października 2006 r. o likwidacji niepodjętych depozytów, poprzez ich błędne niezastosowanie spowodowane nieuwzględnieniem okoliczności, że wnioskodawcą i przechowującym depozyt jest jednostka sektora finansów publicznych, zaś pozostawione przez I. G. środki pieniężne stanowią depozyt,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 4 ust. 1 i ust. 2 w związku z art. 6 ust. 5 ustawy o likwidacji niepodjętych depozytów poprzez ich błędne niezastosowanie pomimo spełnienia przez wnioskodawcę stawianych przez te przepisy wymogów.

Mając powyższe zarzuty na uwadze, wnioskodawca wniósł o:

1.  wezwanie na podstawie art. 510 § 2 k.p.c. do udziału w sprawie w charakterze uczestnika Z. G., zam. ul. (...). W. S. (...) (...)-(...) T.,

2.  zmianę zaskarżonego postanowienia i orzeczenie o likwidacji niepodjętego depozytu stosownie do art. 9 ust. 1 ustawy o likwidacji niepodjętych depozytów,

3.  obciążenie Skarbu Państwa kosztami postępowania oraz kosztami zawiadomienia na podstawie art. 8 ustawy o likwidacji niepodjętych depozytów, ewentualnie:

4.  uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd Okręgowy rozpoznał apelację na posiedzeniu niejawnym na podstawie przepisu art. 514 § 1 k.p.c.

Zgodnie z powyższą regulacją, w postępowaniu nieprocesowym rozprawa odbywa się w wypadkach wskazanych w ustawie. W innych wypadkach wyznaczenie rozprawy zależy od uznania sądu.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 18 kwietnia 2013 r. stwierdził, że w sprawach o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego art. 514 § 1 k.p.c. ma zastosowanie także do postępowania apelacyjnego (III CZP 10/13, Legalis nr 736798).

W tych okolicznościach stwierdzić należy, że przytoczona regulacja daje podstawy do rozpoznania sprawy o stwierdzenie likwidacji niepodjętego depozytu na posiedzeniu niejawnym również przez Sąd drugiej instancji.

Przechodząc do meritum sprawy wskazać należy , że przy rozpoznawaniu apelacji powstało zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości Sądu Okręgowego dotyczące rozstrzygnięcia, czy pojęcie uprawnionego w rozumieniu art. 6 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o likwidacji niepodjętych depozytów (Dz. U. z 2006 r. Nr 208 poz. 1537 ze zm.) jest tożsame z pojęciem spadkobiercy w rozumieniu kodeksu cywilnego.

W zaistniałej sytuacji, Sąd drugiej instancji - na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. - przedstawił powyższe zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.

Na skutek przedmiotowego pytania prawnego, Sąd Najwyższy w dniu 15 września 2017 r., podjął uchwałę o następującej treści: „jeżeli osoba uprawniona do odbioru depozytu zmarła, jej spadkobierca jest uprawnionym w rozumieniu przepisów art. 6 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o likwidacji niepodjętych depozytów” (III CZP 39/17, Legalis nr 1658279).

Stosownie do przepisu art. 390 § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy jest związany przedstawioną uchwałą Sądu Najwyższego.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ww. aktu prawnego, przechowujący depozyt jest obowiązany wezwać uprawnionego do odbioru depozytu w terminie, o którym mowa w art. 4 ust. 2 (3 lata od dnia doręczenia wezwania do odbioru), oraz pouczyć go o skutkach jego niepodjęcia.

Z zestawienia zacytowanej uchwały oraz treści przepisu art. 6 ust. 1 ustawy o likwidacji niepodjętych depozytów wynika, że osobą uprawnioną do obioru depozytu jest wyłącznie spadkobierca pensjonariusza Domu Pomocy Społecznej.

Tymczasem w niniejszej sprawie, strona skarżąca w żaden sposób nie wykazała, aby wezwała spadkobiercę I. G..

Do wniosku dołączono jedynie wezwanie do odbioru depozytu skierowane do Z. G. (k. 6) - najprawdopodobniej krewnej zmarłego pensjonariusza.

Jednakże z akt sprawy nie wynika, aby wnioskodawca podjął jakąkolwiek próbę ustalenia, czy Z. G. jest osobą uprawnioną w rozumieniu art. art. 6 ust. 1 ustawy o likwidacji niepodjętych depozytów (czy jest spadkobiercą).

Jak zauważył Sąd Najwyższy, działanie domu pomocy społecznej było w niniejszej sprawie niespójne.

Mimo doręczenia wezwania krewnej zmarłego, na podstawie art. 6 ust. 5 u.l.n.d. dokonano także wezwania do odbioru depozytu przez wywieszenie wezwania na tablicy informacyjnej.

Zgodnie z przytoczoną regulacją, w przypadku braku możliwości doręczenia wezwania do odbioru depozytu lub nieustalenia uprawnionego, przechowujący depozyt jest obowiązany dokonać wezwania poprzez wywieszenie na tablicy informacyjnej w swojej siedzibie na okres 6 miesięcy.

Zatem przesłanką stwierdzenia likwidacji depozytu jest nieustalenie uprawnionego w wyniku pewnych czynności podjętych przez przechowawcę. Uwzględnienie wniosku zostało więc uzależnione od podjęcia przez przechowawcę określonych czynności mających na celu ustalenie uprawnionego (art. 693 ¹⁹ § 2 k.p.c.).

Z kolei w rozpoznawanej sprawie, wnioskodawca nie przedłożył żadnego dowodu wskazującego na to, że podjął próbę ustalenia osoby uprawnionej do odbioru depozytu po I. G..

W szczególności wnioskodawca nie wykazał w żaden sposób, że wystąpił kiedykolwiek do organu prowadzącego właściwą ewidencję, rejestr lub zbiór danych o udzielenie informacji, umożliwiających ustalenie miejsca zamieszkania lub siedziby uprawnionego, bądź ,że przymiot spadkobiercy wynika z prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia .

W tych okolicznościach stwierdzić należy, że w rozpoznawanym przypadku nie zaszły przesłanki pozwalające na stwierdzenie likwidacji niepodjętego depozytu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Mirosław Wieczorkiewicz Agnieszka Żegarska Jacek Barczewski