Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 sierpnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Łomży I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	Janusz Wyszyński (spr.)
Sędziowie:	Włodzimierz Wójcicki Andrzej Kordowski
Protokolant:	Beata Jagielska

po rozpoznaniu w dniu 29 sierpnia 2013 r. w Łomży

na rozprawie

sprawy z powództwa W. J.

przeciwko Z. Ł.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Łomży

z dnia 28 maja 2013 r., sygn. akt VIII C 92/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda W. J. na rzecz pozwanego Z. Ł. kwotę 1.200 złotych tytułem kosztów za instancje odwoławczą.

Sygnatura akt I Ca 204/13

UZASADNIENIE

Powód W. J. wystąpił z powództwem przeciwko Z. Ł. o zapłatę kwoty 34.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 01.12.2008 r. do dnia zapłaty.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 14.06.2012 r. w sprawie sygn. akt I Nc 208/12 Sąd uwzględnił powództwo w całości.

W sprzeciwie od tego nakazu Z. Ł. wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Wyrokiem z dnia 28 maja 2013 r. wydanym w sprawie sygn. akt VIII C 92/13 Sąd Rejonowy w Łomży VIII Zamiejscowy Wydział Cywilny w G. powództwo oddalił.

Sąd ten ustalił, że W. J. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą Zakład (...) w S. zajmującą się m.in. sprzedażą maszyn rolniczych. W okresie od 2002 r. do 2008 r. W. J. w ramach prowadzonej firmy zatrudniał Z. Ł., którego rola polegała m. in. na pozyskiwaniu klientów zainteresowanych zakupem maszyn rolniczych. Kwitował on również swoim nazwiskiem wpłaty klientów, których osobiście pozyskał.

Mając powyższe ustalenia na uwadze Sąd Rejonowy uznał, że powództwo jest niezasadne. Powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika nie sprostał zadaniu udowodnienia, że między nim a pozwanym zawarta została umowa pożyczki, na mocy której przysługuje mu wobec pozwanego roszczenie w wysokości 34.000 zł. W ocenie tego Sądu same zapisane odręcznie na zwykłych kartkach wyrwanych z zeszytu zestawienia kwotowe nie mogą świadczyć o tym, że umowa taka została zawarta. Pozwany natomiast wyjaśnił pochodzenie tychże zapisów w sposób zasługujący na wiarę. Wskazał bowiem, że kwota 82.970 zł stanowi całkowitą cenę ciągnika rolniczego, przy sprzedaży którego on pośredniczył. Wskazał, że na złożonych przez powoda do akt sprawy odręcznie sporządzonych rozliczeniach odnotowane są kwoty pieniężne wpłacane do jego rąk przez rolnika, który zakupił za jego pośrednictwem ciągnik rolniczy w firmie powoda, zaś dochodzona przez powoda kwota 34.000 zł stanowi kwotę niespłaconej jeszcze w chwili zakończenia przez niego pracy u powoda ceny za tenże ciągnik rolniczy. Wyjaśnił, że na jednej z tych kartek widnieje zapis, iż jest on winny 34.000 zł co miało właśnie oznaczać, że rolnik któremu sprzedał ciągnik rolniczy zobowiązany jest jeszcze do spłaty takiej kwoty. Zeznania te potwierdziła również świadek J. Ł..

Jednocześnie w ocenie Sądu roszczenie powoda uległo przedawnieniu. Zgodnie bowiem z art. 118 k.c. roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przedawniają się z upływem lat 3. Skoro zdaniem powoda pozwany zobowiązał się zwrócić mu pożyczoną kwotę do dnia 30.11.2008 r., to ewentualne roszczenie wynikające z umowy pożyczki przedawniło się z dniem 01.12.2011 r.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 kpc w zw. z § 6 pkt 5 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, obciążając nimi stronę powodową.

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł powód W. J.. Na podstawie art. 367 § 1 i 2 k.p.c. zaskarżył powyższy wyrok w całości.

Na podstawie art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1) mające wpływ na wynik sprawy naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. przez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego, to jest:

- bezpodstawne przyjęcie, że powód wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 6 k.c. nie wykazał żadnym wiarygodnym dokumentem, iż doszło do zawarcia pomiędzy stronami umowy pożyczki oraz z tego tytułu przysługuje w stosunku do pozwanego roszczenie w wysokości 34.000 zł, a w konsekwencji dokonanie ustaleń stanowiących podstawę zaskarżonego wyroku sprzecznych z treścią złożonych do akt dokumentów, w postaci zapisanych odręcznie kartek, z których w ocenie powoda jednoznacznie wynika, że pozwany miał u powoda dług w kwocie 82.970 zł, który spłacał w ratach, a kwota pozostałej do spłaty pożyczki wyniosła 34.000 zł;

-

odmowę mocy dowodowej złożonym do akt dowodom w postaci kartek dokumentujących kwotę i rozliczenie spłaty pożyczki zaciągniętej przez pozwanego u powoda, z uwagi na to, że w ocenie Sądu dowód ten stanowiły „same zapisane odręcznie na zwykłych kartkach wyrwanych z zeszytu (...)”, pomimo iż dowód ten potwierdza istotne postanowienia zawartej między stronami umowy pożyczki: oznaczenie dłużnika (...), istnienie zobowiązania „Jest winny”, kwotę zobowiązania „suma to 82.970 złotych”, dokonywanie wpłat przez pozwanego na poczet długu np. „31.12.06 spłata - 600, - pozostało 82.370”, własnoręczne podpisy pozwanego przy każdej wpłacie raty pożyczki;

-

przyjęcie pomimo braku jakichkolwiek dowodów, że roszczenie objęte powództwem związane jest z prowadzoną przez powoda działalnością gospodarczą, podczas gdy faktycznie powód nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek, powód w sprawie nie występował jako przedsiębiorca, do pozwu nie była załączona informacja z (...), a w konsekwencji Sąd niezasadnie uwzględnił złożony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia, skoro w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sprawy okres przedawnienia przedmiotowego roszczenia wynosi 10 lat, a nie jak błędnie przyjął Sąd, że jest on 3 letni;

-

bezkrytyczne uznanie za wiarygodne zeznań pozwanego (k. 67v-68), że wykazana w powyższych rozliczeniach kwota 82.970 zł stanowi całkowitą cenę ciągnika rolniczego, przy sprzedaży którego on uczestniczył, a kwota 34.000 zł stanowi kwotę niespłaconej części ceny przez rolnika, pomimo że powyższe zeznania pozostają w sprzeczności z wersją zdarzeń przedstawioną przez pozwanego w punkcie 2 uzasadnienia odpowiedzi na pozew z dnia 3 lipca 2012 r., według której zestawienia kwot na w/wymienionych kartkach stanowiły rozliczenia zaliczek przekazanych przez powoda pozwanemu w okresie zatrudnienia, jak również pozostają w sprzeczności z zeznaniami świadka J. Ł., która również zeznała (k. 49v), że w ramach wykonywanej pracy u powoda pozwany otrzymywał od niego pewne kwoty na zakup części serwisowych czy paliwa z czego później rozliczał się z powodem, jak również z uwagi na to, że pozwany nie udowodnił podnoszonych przez siebie faktów, tj. nie wskazał danych osobowych rzekomego rolnika, który nabył ciągnik od powoda i bliższych danych dotyczących rzekomej transakcji sprzedaży ciągnika, przy której pozwany miał pośredniczyć; a powyższe sprzeczności czynią zeznania pozwanego w charakterze strony niewiarygodnymi i dobitnie dowodzą, że stanowią wersję zdarzeń ustaloną przez pozwanego na potrzeby procesu;

- uznanie za wiarygodne zeznań świadka J. Ł., pomimo że jako żona pozwanego była zainteresowana uzyskaniem korzystnego rozstrzygnięcia w sprawie przez pozwanego;

2) mające wpływ na wynik sprawy naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 302 § 1 kpc poprzez przesłuchanie na okoliczności sporne w charakterze strony wyłącznie pozwanego, pomimo iż powód nie stawił się na przesłuchanie, zamiast pominąć ten dowód w zupełności, a powyższe uchybienie procesowe skutkowało przyznaniem pozwanemu nieuzasadnionej przewagi w procesie i doprowadziło do zachwiania zasady równowagi stron w procesie cywilnym.

Wskazując na powyższe na podstawie art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c. wniósł o:

• 1)  zmianę wyroku w całości poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesów za obie instancje według norm przepisanych,

ewentualnie

• 2)  uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, z uwzględnieniem kosztów postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację pozwany Z. Ł. wniósł o:

1. oddalenie apelacji w całości;

2. zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Łomży zważył co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie wobec braku w niej uzasadnionych podstaw.

W ocenie Sądu Odwoławczego brak jest podstaw do twierdzenia, że Sąd Rejonowy źle ocenił zebrany materiał dowodowy. Dopuszczenie się obrazy art. 233 § 1 k.p.c. przez sąd może polegać albo na przekroczeniu granic swobody oceny wyznaczonej logiką, doświadczeniem, zasadami nauki albo też na niedokonaniu przez sąd wszechstronnego rozważenia sprawy. W tym drugim przypadku wyciągnięte przez sąd wnioski mogą być logiczne i zgodne z doświadczeniem życiowym, jednakże sąd czyni je w oparciu o część materiału dowodowego, a pozostałą część tego materiału, która pozwoliłaby na wyciągnięcie innych wniosków pomija. Swobodna ocena dowodów rozumiana jak wyżej jest prawem sądu orzekającego - stąd kontrola prawidłowości tej oceny dokonywana przez sąd odwoławczy musi być z reguły ostrożna, pamiętać bowiem należy o tym, iż sąd odwoławczy w tym zakresie dokonuje prawidłowości oceny dowodów, których sam nie przeprowadził.

W ocenie tut. Sądu zarzucane przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przez Sąd Rejonowy nie wystąpiło. Sąd dokonał logicznej, przemyślanej i zgodnej z doświadczeniem życiowym oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, a ocenę w tym przedmiocie przedstawił w zrozumiałym uzasadnieniu. Sąd ten w zakresie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, skutkujących wydaniem prawidłowego rozstrzygnięcia. Brak więc było podstaw do zmiany wyroku Sądu Rejonowego.

Artykuł 328 § 2 k.p.c. ma odpowiednie zastosowanie w postępowaniu odwoławczym przez odesłanie zawarte w art. 391 § 1 k.p.c. Jeżeli sąd odwoławczy oddalając apelację orzeka na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji nie musi powtarzać dokonanych ustaleń, gdyż wystarczy stwierdzenie, że przyjmuje je za własne (por. np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1935 r., C III 680/34. Zb. Urz. 1936, poz. 379, z dnia 14 lutego 1938, r. C II 2172/37 Przegląd Sądowy 1938, poz. 380 i z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 83). Miało to miejsce w niniejszej sprawie w zakresie ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd I instancji odnoszących się do przeprowadzonej przez Sąd meriti oceny przedłożonych przez powoda zapisków. W szczególności Sąd Odwoławczy w pełni podziela wnioski Sądu Rejonowego, zgodnie z którymi nie wynika z nich ażeby stanowiły one kompletną całość, nadto zapiski zostały przekreślone, co nakazuje wnioskować o tym, że są błędne, albo też były prawidłowe ale stały się zbędne, niepotrzebne. Z pewnością jednak nie dokumentują one faktu istnienia między stronami umowy pożyczki, jak też jej wysokości. Apelacja nie wskazuje żadnych istotnych okoliczności, które przy dokonywaniu przez Sąd Rejonowy powyższej oceny zostały pominięte. Nie można więc stwierdzić, że Sąd Rejonowy źle ocenił zebrany materiał dowodowy w tym zakresie. Dlatego ustalenia te Sąd II instancji w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Z uwagi na fakt, że przy każdym zapisku widnieje podpis pozwanego należałoby wnioskować, że między stronami istniało jakieś zobowiązanie, jednak nic nie wskazuje ażeby była to umowa pożyczki, a nadto brak jest podstaw by twierdzić, że pozwany w dalszym ciągu jest zobowiązany wobec powoda. Zapiski są bowiem mało czytelne, chaotyczne, a nadto w znacznej części przekreślone.

Wbrew wywodom apelacji brak było podstaw by odmówić wiary zeznaniom świadka J. Ł. z tego tylko powodu, że jest ona żoną pozwanego. Zakwestionowanie wiarygodności zeznań świadków może nastąpić wówczas, jeżeli wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego wskazują w sposób nie budzący wątpliwości, że zeznania te nie polegają na prawdzie. Fakt, że świadek jest członkiem rodziny strony postępowania nie dyskwalifikuje sam przez się jego zeznań wtedy, gdy są niekorzystne dla drugiej strony. Zeznania takiego świadka są oceniane z uwzględnieniem wszystkich okoliczności, w tym również stosunku, w jakim pozostaje on do każdej ze stron, ale ponadto - z uwzględnieniem jego cech osobistych, relacji między treścią jego zeznań a innymi dowodami w sprawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 1985 r., II URN 139/85, Lex nr 8733, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 1997 r., II CKN 368/97, Lex nr 1162950). Prawidłowo Sąd Rejonowy przydał walor wiarygodności zeznaniom świadka J. Ł. w sytuacji gdy nie ujawniły się okoliczności mogące poddać je w wątpliwość, gdy nie zaprzeczała ona wprost istnieniu jakiegokolwiek zobowiązania po stronie jej męża, relacjonując jedynie swe spostrzeżenia związane z obrotem przez niego gotówką oraz przedstawiając sytuację finansową rodziny związaną chociażby z faktem istnienia i terminu spłaty kredytu.

Dodatkowo brak jest też podstaw by za Sądem Rejonowym przyjąć, że roszczenie wskazane w pozwie związane było z prowadzeniem działalności gospodarczej, w którym to zakresie rację należy przyznać apelującemu. Na uzasadnienie jednak wskazanego zarzutu przytoczył on błędną argumentację. Zróżnicowanie bowiem terminów przedawnienia określonych w art. 118 k.c. nie zależy ani od charakteru podmiotu, któremu roszczenie przysługuje, ani od charakteru rozstrzyganej sprawy, a wyłącznie od rodzaju (kwalifikacji) roszczenia z punktu widzenia jego związku z określonym rodzajem działalności (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 kwietnia 2013 r., I ACa 86/13, LEX nr 1311926). Nie można stwierdzić, że o braku związania roszczenia z prowadzoną przez powoda działalnością gospodarczą przesądza nieprzedłożenie przez niego informacji z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. „Działalność przedsiębiorstwa sprzedawcy” może bowiem wynikać przede wszystkim ze statutu (ustawy), ale może być też determinowana bieżącą praktyką gospodarczą, tj. wynikać z potrzeb i strategii gospodarczo-rynkowej przedsiębiorcy - sprzedawcy. Dlatego dla określenia przedmiotu (zakresu) działalności przedsiębiorstwa - sprzedającego nie zawsze decydujące znaczenie będą przedstawiały odpowiednie informacje wynikające z rejestru handlowego i odnoszące się do stwierdzenia przedmiotu przedsiębiorstwa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2004 r., II CK 175/04, LEX nr 146362). Dla kwalifikacji roszczenia, jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej (…) znaczenie ma jedynie związek zdarzenia z działalnością gospodarczą (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2011 r., II CSK 80/11, LEX nr 1044001).

Tym niemniej związanie dochodzonego roszczenia z działalnością gospodarczą powoda nie wynika w żaden sposób ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, dlatego też dla roszczenia wskazanego w pozwie obowiązuje dziesięcioletni termin przedawnienia, który w niniejszej sprawie nie upłynął.

Powyższe nie miało jednak wpływu na treść rozstrzygnięcia z uwagi na niezasadność roszczenia, podobnie jak uchybienie, którego dopuścił się Sąd Rejonowy oddalając wniosek o przesłuchanie powoda w charakterze strony, dopuszczając jedynie dowód z przesłuchania pozwanego. Przede wszystkim jednak za zbyt daleko idący uznać należy zastosowany w zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy rygor pominięcia dowodu z przesłuchania stron w przypadku niestawiennictwa na rozprawie w dniu 28 maja 2013 r. Wskazać bowiem należy, że zgodnie z art. 302 § 1 kpc gdy z przyczyn natury faktycznej lub prawnej przesłuchać można co do okoliczności spornych jedną tylko stronę, sąd oceni, czy mimo to należy przesłuchać tę stronę, czy też dowód ten pominąć w zupełności. Do przyczyn natury faktycznej zalicza się niemożność przesłuchania jednej ze stron. Warunkiem więc przeprowadzenia dowodu z przesłuchania tylko jednej strony procesowej, jest wyłączona możliwość przesłuchania jej przeciwnika procesowego. Przeszkody natury faktycznej, o których mowa w przepisie, według doktryny muszą być trwałe, czyniące przesłuchanie drugiej strony niemożliwym, bardzo utrudnionym lub niecelowym. Pobyt strony za granicą z reguły nie jest uznawany za taką przeszkodę (ze względu na możliwość przesłuchania strony w ramach pomocy prawnej); zob. wyrok SN z dnia 23 maja 1974 r., II CR 222/74, LEX nr 7501; wyrok SN z dnia 8 lutego 2002 r., II CKN 672/00, LEX nr 53289; wyrok SA w Katowicach z dnia 7 grudnia 2006 r., II AKa 344/06, LEX nr 297363. Do przyczyn tych nie można też zakwalifikować odbywania przez stronę kary pozbawienia wolności. Nie ma bowiem istotnych przeszkód w sprowadzeniu tej osoby na rozprawę lub w jej przesłuchaniu w drodze pośredniej (art. 235 k.p.c.) - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 1974 r. II CR 222/74. Wskazane okoliczności zapewne dalece bardziej utrudniają przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron, niż niestawiennictwo strony na jednym terminie rozprawy, a mimo wszystko jako nie uniemożliwiające nie zostały przez orzecznictwo uznane za mogące stanowić podstawę odstąpienia od przesłuchania w charakterze strony. W tym więc zakresie Sąd Rejonowy dopuścił się uchybienia. Tym niemniej nieprzesłuchanie strony może stanowić naruszenie art. 299 k.p.c. tylko wówczas, gdy mogło ono wpłynąć na wynik sprawy, rozumiany jako wyjaśnienie wszystkich istotnych i spornych okoliczności dotyczących stosunków prawnych pomiędzy stronami sporu, ale gdy dowód z przesłuchania strony był jedynym dowodem, którym dysponował sąd. W niniejszej sprawie okoliczności takie nie wystąpiły, a obecność na rozprawie profesjonalnego pełnomocnika powoda nie uzasadnia twierdzenia o zachwianiu równowagi stron w niniejszym procesie.

W konkluzji wskazać należy, że bezzasadność apelacji zachodzi w razie braku przyczyn zarówno do zmiany, jak i uchylenia wyroku Sądu I instancji. Ma to miejsce w szczególności, gdy nie istnieją wadliwości stanowiące podstawę zarzutów apelacji, lub wprawdzie istnieją, lecz nie mają one wpływu na treść orzeczenia, co miało miejsce w niniejszej sprawie w zakresie przyjętego przez Sąd Rejonowy terminu przedawnienia roszczenia oraz oddalenia wniosku dowodowego o przesłuchanie powoda. Zaskarżony wyrok w ostatecznym wyniku odpowiada jednak prawu.

Dlatego Sąd Okręgowy uznał, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest prawidłowe i na podstawie art. 385 kpc uznał apelację powoda za bezzasadną, orzekając o jej oddaleniu.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 99 kpc i § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r. nr 163 poz. 1349 ze zm.).